erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Martinus

bouwkundig element
ID
9873
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9873

Juridische gevolgen

Beschrijving

Inplanting op een kleine heuvel; omringend kerkhof vervangen door geasfalteerd plein (parking en speelplein). Belangrijke kerk waarvan de oorsprong teruggaat tot de preromaanse tijd. In 963 aan de abdij van Saint-Vanne van Verdun en in 1065 aan de abdij van Hasnon, bij Valenciennes, geschonken. Brand in 1581 en 1728. Grote herstellingen in 1715-1717. Restauratie van toren in 1936 onder leiding van architect Vaerwijck-Suys. Geplande restauratie door Adrien Bressers.

Eertijds romaanse zaalkerk met recht gesloten koor, gebouwd circa midden 11de eeuw en in de loop van de 12de eeuw uitgebreid met een halfronde apsis. In de 13de eeuw; gotische verbouwing met behoud van romaans koor, oprichting van westtoren, pseudobasilicaal schip en dwarsbeuk van twee traveeën, laatstgenoemde gesloopt in de tweede helft van de 15de eeuw. Zuidelijke sacristie van circa 1606, volledig aangepast in 1774. Middenbeuk en zijbeuken onder één dak gebracht in het eerste kwart van de 17de eeuw. Sporen van oude dakhelling op oostelijke muur van de toren. Begin 19de eeuw, verlaging van zijbeuken (afknotting van vensters), bouw van bergruimte in het verlengde van de zuidelijke zijbeuk (ten westen) en aanpassing van interieur.

Huidige plattegrond ontvouwt een gotische westtoren (13de eeuw), een gotisch driebeukig schip van vier traveeën (13de eeuw, 15de eeuw), een hoger romaans koor van oorspronkelijk twee traveeën met halfronde apsis (11de eeuw, 12de eeuw), een zuidelijke sacristie uit de 18de eeuw met 17de-eeuwse onderbouw en een zuidelijke bergruimte (begin 19de eeuw) in het verlengde van de zuidelijke zijbeuk.

Westtoren met vier geledingen gestut door op elkaar gestelde hoeksteunberen met versnijdingen, later deels ingebouwd door aanleunende zuidelijke bergruimte, opgetrokken uit grote zandsteenblokken. Gerestaureerd spitsboogportaal in een geprofileerde omlijsting van arduin; deels gedicht spitsboogvenster met ijzeren harnas; spitsboogvormige galmgaten. Afdekking door middel van tentdak (leien). Zandstenen noordelijke zijbeuk (13de en 15de eeuw) met heden rechthoekige vensters in een geprofileerde omlijsting; ijzeren harnas. Speklagen van oostelijke zijgevel. Zuidelijke zijbeukgevel van baksteen met speklagen van zandsteen op afgeschuinde sokkel van dito materiaal (15de eeuw). Gelijkaardige muuropeningen als noordelijke zijbeuk. Gedicht korfboogdeurtje tussen tweede en derde travee. Toegevoegde westelijke travee (bergruimte) van baksteen op zandstenen sokkel. Romaans koor en apsis opgetrokken in onregelmatig metselwerk uit zandsteen, kalksteen, ijzersteen en hergebruikt materiaal als Romeinse pannen en parementsteen. Overgang van ronde apsis naar polygonale bovenbouw door middel van bakstenen boogjes in overkraging opgevangen door consoles (aanpassing uit gotische tijd). Gedichte rondboogvensters. Groot rondboogvenster in noordelijke rechte travee, ijzeren harnas; gotisch spitsboogvenster in zuidelijke rechte travee, ijzeren harnas. Zuidelijke sacristie op hoge sokkel van zandsteen met steekboogvensters. Recente uitbreiding ten westen. Schip geritmeerd door spitsboogvormige scheibogen op zware zeilen met kapiteel en dekplaat. Overgang schip - toren en schip - koor door middel van spitsboogvormige scheibogen. Gepolychromeerde apsis door middel van triomfboog verbonden met koor. Kruisribgewelf in toren. Schip en rechte koortravee overkluisd door middel van gedrukte tongewelven met gordelbogen; halve kloostergewelven in zijbeuken. Bepleisterde overwelving uit de 18de eeuw in sacristie.

Mobilair

Schilderij: "Onze-Lieve-Vrouw met kind schenkt rozenkrans" (18de eeuw). Beeld van de Heilige Wilifortis (18de eeuw) in sacristie; tegen de westgevel van noordelijke zijbeuk: overluifeld kruisbeeld. Renaissance getinte preekstoel (17de eeuw); vier biechtstoelen onder meer 1758, 1763 en 1764 gedateerd; koorgestoelte uit de 19de eeuw; doksaal met orgel en ingangsportaal (18de eeuw). Orgel door A.F. Van Peteghem (1771) getransformeerd in 1914. Grafstenen van Petronella De Gruyter (+ 1691?), Franciscus Merchiers (+ 1753?) en Ingelbertus Bruyneel (+ 1760?).

  • DE POTTER F.-BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, Gent (1900), reeks V, deel IV
  • VAN DEN BOSSCHE H.J.A., De romaanse en gotische bouw van de St.-Martinuskerk te Velzeke (Zottegem), overdruk uit de Gentse bijdragen tot kunstgeschiedenis, XXIII, 1973/5.
  • VAN SEVEREN G., De toren van de St.Martinuskerk te Velzeke-Ruddershove, Oost-Vlaanderen, 1962/1, p. 10-11.

Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Martinus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9873 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.