Landelijk dorp van 476 hectare met 859 inwoners (30.01.2001). Ten noorden grenzend aan Nederzwalm-Hermelgem en Sint-Maria-Latem, ten oosten aan Munkzwalm, ten zuiden aan Sint-Blasius-Boekel en ten westen met de Boekelbeek aan Oudenaarde (Mater) en Horebeke (Sint-Maria-Horebeke). Sterk golvend bodemreliëf karakteristiek voor de zogenaamde "Vlaamse Ardennen" van 17 meter ten noorden tot 70 meter ten zuiden. Overwegend vruchtbare en meestal goed gedraineerde zandleem- en leembodems; slecht gedraineerde bodems in de vele beekdepressies.
Archeologische vondsten uit de Gallo-Romeinse periode. In het gehucht Moldergem, aan de grens Sint-Maria-Horebeke en Mater, liep de Romeinse weg Hofstad-Velzeke-Kortrijk. Eerste vermelding als Bocle in 1108, de kapel wordt genoemd als afhankelijkheid van het "altare de Sualma".
Sint-Denijs-Boekel was een oorspronkelijk element van de 11de-eeuwse villa Suualma (Munkzwalm), een belangrijke domeingroep van de Gentse Sint-Baafsabdij, opgericht als zelfstandige domeingroep met twee bedehuizen ten laatste in 1003. De heerlijkheid van Boekel was tijdens het Ancien Régime een belangrijke heerlijkheid afhangend van het Leenhof van de Polder van Namen en Triniteit en toebehorend aan de familie van Boekel. Kwam door huwelijk in handen van de familie d'Ailly-de Fourmelles en begin 16de eeuw tot 18de eeuw van de familie Borluut. Tenslotte eigendom van de familie Van Melle. De laatste heer van Sint-Denijs-Boekel was Jan Bernard Morel, door huwelijk verwant aan Van Melle. Andere heerlijkheden waren deze van Neuville, Meisele, Ten Dijcke en Ter Singhele.
In de dorpsgeschiedenis neemt het gehucht Wijlegem in het zuiden van de gemeente een aparte plaats in. In 1040 werd de villa Wijlegem geschonken aan de Gentse Sint-Pietersabdij die instond voor de ontginning van de streek. Deze abdij verpachte reeds in 1385 het "Hof te Wijlegem". Bij de bevestiging van de schenking door bisschop Odo in 1108 werd een kapel van Sint-Bartholomeus in Wijlegem vermeld, later werd de kapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw nog later aan Heilige Margaretha. Het gehucht vormde tot 1829 een zelfstandige parochie, de kapel werd toen bediend door de pastoor van Roborst, vanaf 1790 door de pastoor van Sint-Blasius-Boekel, nu nog kerkelijk ressorterend onder Sint-Blasius-Boekel. Het patronaatsrecht over de Sint-Denijskerk werd uitgeoefend door het Sint-Baafskapittel te Gent dat samen met de kerk de tienden hief.
Uitgesproken agrarische gemeente en woongemeente voor pendelaars naar het Brusselse. De spoorlijn Kortrijk - Brussel, aangelegd in 1868 en voorzien van station in de Heufkensstraat, doorkruist het noordelijk deel van de gemeente. Vrij goed bewaarde dorpskern in sterk golvend landschap gedomineerd door de parochiekerk op het hoogste punt. Dagtoerisme vnl. aan de Boekelbeek met beschermde watermolen, zogenaamd Moldergemmolen op de grens met Sint-Maria-Horebeke.
Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)