Geografisch thema

Pitantiestraat

ID
15655
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15655

Beschrijving

Straat in het noordoosten van Desselgem. De straat vertrekt van de Gentsweg en loopt in noordwestelijke richting naar de Opstalstraat, waar de straat afdraait in noordoostelijke richting om midden in het industriegebied Schoendale terug af te draaien in noordoostelijke richting. De straatnaam verwijst naar de Petantie of Pitancia, een bijzondere instelling binnen de Gentse Sint-Pietersabij die ervoor moest zorgen dat de monniken dagelijks hun maaltijden kregen. Het aan de straat gelegen goed "Ter Pitantie" (nummer 79) hangt vanaf 1136 af van deze instelling (daarnaast konden abdijgoederen afhangen van de kerk van Sint-Pieters of de Aalmoezerij). Bij de algemene herschikking van straatnamen in 1990 worden een gedeelte Meersstraat en een gedeelte van de Galgeputstraat omgedoopt tot de huidige Pitantiestraat.

In de Frankische periode ontstaan enkele grote hofsteden die zullen uitgroeien tot domeinen en heerlijkheden, zoals de hofstede "Stenbeca" of "Steenbeke", later zogenaamd "Ter Pitantie". De hofstede "Stenbeca" wordt vóór 964 door graaf Arnulf de Grote aan de Gentse Sint-Pietersabdij geschonken. Zoals hierboven vermeld, hangt de hofstede vanaf 1136 af van de instelling Petantie binnen de Sint-Pietersabdij, waardoor het de benaming goed "De Petantie" of "Ter Pitantie" krijgt. De galg van de Sint-Pietersheerlijkheid bevindt zich tussen de huidige Schoendalestraat en Gentseweg (de straat wordt dan ook de Galgenputstraat genoemd, voor het eerst vermeld in 1629). Op de figuratieve kaart van Desselgem, opgemaakt in 1620 door landmeter Lowijs de Bersacques, bestaat het "pitansie goet" echter enkel uit een boerenhuis en één landgebouw. Weergave op de figuratieve kaart van 1620 van verspreid gelegen hoevebebouwing. Op de figuratieve kaart van de parochies Desselgem en Beveren, opgemaakt in 1675 door Gudwalus van der Mariën, aangeduid als "de Broeck Strate". Op de Atlas van het goed "Ter Pitantie", opgemaakt door Philippus Jacobus Benthuys in 1728, bestaat het goed uit een boerenhuis op een omwalde mote en een neerhof met de grote schuur, de martsche schuur, de stallingen, het poortgebouw en het bakhuis. In de jaren 1730-1740 worden de vakwerkgebouwen hersteld, in 1747-1750 worden er bakstenen en dakpannen geleverd voor de verstening van het boerenhuis en de bouw van een nieuw bakhuis en in 1756 worden er bakstenen geleverd voor de bouw van een nieuwe paardenstal. Op de kaart van de Sint-Pietersheerlijkheid, opgemaakt door Joseph de Coster in 1764, wordt het straatgedeelte tot aan de huidige Opstalstraat aangeduid als "de Brouckcouter Straete" en het straatgedeelte vanaf de huidige Opstalstraat als "de veroon straete". In 1766-1767 wordt op de hoek met de huidige Gentseweg herberg "Den Engel" opgericht (zie Gentseweg). Op de Atlas der Buurtwegen (1844) wordt de straat weergegeven als "Opstalstraet" met als aanduiding "Chemin n° 7" en omschrijving "Chemin du hameau Straete à la ferme Petantie hof et de là aux Prairies de la Lys" en als "Petantiedreef" / "Brouckkouterstraet" met als aanduiding "Chemin n° 12" en omschrijving "Chemin de la Ferme Petantie-hof à celle De Koster". Kort na 1950 begint de ontmanteling van het goed "Ter Pitantie". De toenmalige eigenaar verkoopt grote stukken grond aan de bedrijven Vromant en Vanden Buverie voor zavelwinning. Circa 1970 worden het boerenhuis en het bakhuis gesloopt. Bij de aanleg van de industriezone Schoendale (zone 7) wordt de straat verbreed en rechtgetrokken in het kader van de onsluiting van het industrieterrein vanuit de Gentseweg. In 2001 wordt het begin van de Pitantiestraat, bij de Gentseweg, rechtgetrokken waardoor de voormalige herberg "Den Engel" aan de andere kant van de Pitantiestraat komt te liggen. Het nieuwe industrieterrein wordt aangelegd aan weerszijden van de straat (ten noorden van de Opstalstraat).

Doodlopende straat met geasfalteerd wegdek. Schaars bebouwde straat ten zuiden van de Opstalstraat. De rest van de straat loopt door het industriegebied Schoendale (zone 7), met onder meer het vlasbedrijf Vande Buverie (nummer 91).

  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 558: Kaerte figuratieve van de groote thienden in de prochie van Desselghem door Louis de Bersacques, 1620.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 559: Kaerte figurative van de heerlykheyd van de parochie van Desselghem en Beveren met hun bestrek in de parochien Wareghem en Deerlyck, competerende d'abdy van St-Pieters, gemaekt door Gudwalus Van der Marien, 1675.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 560: Charte Boeck van het goed competerende de pitantie van St-Pieters, gelegen binnen de prochie van Desselghem gemaekt door Philippus Jacobus Benthuys, 20 april 1728.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 561: Kaerte figurative van de gelegendheyd der vry-eygen kerke heerlykhede van Ste-Pieters Desselghem, competerende de exemple abdye van Ste-Pieters nevens Gent, bestrekkende binnen de prochien van Desselgem, Beveren, Deerlyk en Waereghem, gemaeckt ten jaere 1764 door Joseph de Coster.
  • Rijksarchief Gent, Sint-Pieters, I, nummer 140: Altas du domaine de la pitance à Desselghem, 1728.
  • Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Desselgem, nummer 10: Landtboeck der prochie van Desselgem, C.P. Minne, 1771.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., De Sint-Pietersheerlijkheid op Desselgem, Beveren, Waregem en Deerlijk, Het Munkenhof, in De Gaverstreke, jg. 5, 1977, p. 98, 126.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Van woonsteden en mensen in Desselgem, 4. Het Goed Ter Petantie, in De Gaverstreke, jg. 14, 1986, p. 171-218.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1924, Deel IV, kolom 386.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1931, Deel XII, kolommen 623, 745-746.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.
  • MERLIER R., De landelijke bebouwing in de Sint-Pietersheerlijkheid door de eeuwen heen in Desselgem, Beveren-Leie, Deerlijk en Waregem, promotor F. Dambre-Van Tyghem, Waregem, 1976, p. 163-164, 520.
  • NOLF M., Waregem binnenste buiten, 18, in De Gavergids, jg. 13, 2006, nummer 3, p. 30.
  • VANTHUYNE K., Toponymie van Desselgem tot circa 1790, Licentiaatsverhandeling R.U.G., 1979-1980, p. 68.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Vlassite

  • Is deel van
    Desselgem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pitantiestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15655 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.