De Markt vormt een rechthoekig plein in het hart van het Merchtemse centrum, gevat tussen de huidige Nieuwstraat ten oosten en de Krekelendries ten westen. Naar verluidt werden ze samen aangelegd omstreeks het midden van de 13de eeuw toen Merchtem tot vrijheid werd verheven. Hertog Hendrik III kocht immers rond 1254 drie bunder land ten zuiden van de toenmalige Oude Straat tussen Asse en Brussel (heden Langensteenweg) in functie van de aanleg van de Markt. Rond dit centrum ontwikkelde Merchtem zich tijdens de middeleeuwen tot een commercieel centrum.

Heden is de Markt geëvolueerd tot een doorgangsas, geflankeerd door parkeerplaatsen en afgeboord met platanen. De tijdens de eerste helft van de 19de eeuw aangelegde bestrating met kasseien, is niet langer bewaard.

De gevelwanden langs het plein vertonen een heterogeen karakter, waarbij het zogenaamde Lombardenhuis (nummers 17-21) dat teruggaat tot de 17de eeuw, de oudste historische kern vormt. Vermeldenswaardig is eveneens de 18de-eeuwse, aanpalende woning nummer 15. Op het vlak van de 19de-eeuwse architectuur verwijst quasi enkel de dorpswoning nummer 14 nog naar de typische bepleisterde lijstgevels van dat moment. De heden weliswaar aangepaste gevel gaat vermoedelijk terug tot het laatste kwart van de 19de eeuw, toen omstreeks 1894 in het kadaster een vergroting van dit pand werd geregistreerd. Overigens overwegend recente bouw; de noordoostelijke hoek van de Markt, gelegen rechts naast de Markstraat, werd recent gesloopt en zal vervangen worden door nieuwbouw.

Op de linker hoek met de Markstraat bevinden zich de school- en kloostergebouwen van het Sint-Donatusinstituut. De aanwezigheid van de Broederschool gaat terug tot de vroege 20ste eeuw. Omstreeks 1901 vestigden de broeders van de Congregatie Onze-Lieve-Vrouw van Oostakker zich hier met een klooster en juvenaat. Iets later, circa 1908, werd het hoekhuis met de Markstraat (nummer 6) vervangen door een schoolgebouw met drie klaslokalen en een kapel. Aan de Markstraat (nummer 1) bevond zich het broederhuis. Het Sint-Donatusinstituut groeide verder tijdens het interbellum en startte vanaf 1926 ook een middelbare school. Volgens bouwplannen van 1951 vond een uitbreiding plaats van de schoolgebouwen naar ontwerp van architect De Boeck (Asse). Deze werken werd in 1952 geregistreerd in het kadaster als een totale herbouwing van de school en het broederhuis. Het broederhuis aan de Markstraat werd op dat moment vervangen door een bakstenen schoolgebouw van zeven traveeën en twee bouwlagen onder een plat dak, regelmatig geopend met grote rechthoekige vensterpartijen en gemarkeerd door een centrale, hoger oplopende toegangstravee, met bovenaan een spaarveld met oorspronkelijk de vermelding van de school, heden "anno 1952". Het gebouw omvatte op dat moment acht klassen en achteraan een speelplaats. In 1962 werd het schoolgebouw verhoogd met één bouwlaag en langs links uitgebreid met een nieuw, vooruitspringend volume dat in eenzelfde stijl ontworpen was. Door de verbouwing werden zes bijkomende klassen, evenals een turn- en eetzaal gerealiseerd. Het nieuwe volume vermeldt in de hoger opgetrokken rechter toegangstravee "St. Donatus". Het schoolgebouw aan de Markt werd in 1952 vermoedelijk niet volledig herbouwd (zie achtergevel), maar werd ingrijpend aangepast en deels herbestemd tot broederhuis. Het monumentale volume van drie traveeën en dito bouwlagen onder een verhoogd schilddak (leien, nok evenwijdig aan de straat) is in de plint gesigneerd "M. DE BOECK/ ARCH". De centrale toegangstravee vertoont de vermelding "Lager en Middelbaar Onderwijs/ Broeders van O.L.Vr. van Lourdes" onder een beglaasde gevelniskapel met Mariabeeld. De broeders bleven in het pand tot in 1993. Sindsdien is het in gebruik door de administratieve diensten van de school.