Beschrijving
Deze bescherming betreft de parochiekerk Sint-Jacob met cultuurgoederen, het kerkhof, de pastorie en het voormalig schooltje.
Waarden
Het ensemble bestaande uit:
- de Sint-Jacobskerk met inbegrip van de cultuurgoederen, het kerkhof met graftekens en houtig erfgoed
- de cultuurgoederen
- de voormalige pastorie met tuin
- het voormalig schooltje
is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
Gelegen achter de eerste Belgische verdedigingslinie, werd de kerk reeds in december 1914 gedeeltelijk verwoest door Duitse beschietingen, waarna de nog rechtop staande koorgevel door het Belgische leger gebruikt werd als observatiepost. · Na de controverse over een mogelijk behoud van de kerkruïne als gedenksite, werd de kerk met pastorie en school in 1923-1925 toch in situ herbouwd. Hierdoor kreeg de teruggekeerde bevolking opnieuw het herkenningspunt van de oude skyline. Het ensemble van kerk, pastorie en klassenvleugel vormt een baken in het open landschap van het polderdorp. De beelden van de landbouwheiligen Blasius en Cornelius houden verband met de landbouwbevolking die in de wederopbouwperiode de gronden in het kleine Sint-Jacobskapelle opnieuw in cultuur bracht. De wederopbouwkerk van Sint-Jacobskapelle roept de vooroorlogse kerk met zijn 13deen 15de-eeuwse bouwfases op. · Het kerkhofperceel is quasi ongewijzigd ten opzichte van de Ferrariskaart (1770-1778). De geselecteerde graftekens vormen een belangrijke materiële getuige van de dorpsgeschiedenis, ook van vóór 1914. De roepsteen op het kerkhof getuigt van een oude, weggeqeemsterde traditie. De afboording van het kerkhof met bomen is representatief voor het historische dorpsbeeld in Vlaanderen. Erg uitzonderlijk is het kerkhof van Sint-Jacobskapelle omkranst door twee rijen opgaande bomen, onderling verbonden door hagen.
culturele waarde
De wederopbouwkerk van Sint-Jacobskapelle getuigt, net als zijn verwoeste voorganger, van de middeleeuwse pelgrimage naar Santiago de Compostella, een cultureel fenomeen dat in geheel Europa gebouwde sporen naliet. Naast de naamgeving van het dorp en de patroonheilige van de kerk, verwijzen ook het glasraam in het koor, het polychrome heiligenbeeld van Sint-Jacob en vooroorlogse klokje met inscriptie "Ie heete Jacob 1594" naar deze pelgrimage. Het volledig verwoeste en daarna herbouwde dorp, met kerk, kerkhof, pastorie en schooltje als kern, vormt een belangrijke getuige van de Eerste Wereldoorlog, die de frontstreek jarenlang in zijn greep hield. De Groote Oorlog betekende voor Europa een culturele breuk met de " lange 19de eeuw", getypeerd door een geloof in het positieve van de vooruitgang.
architecturale waarde
De representatieve dorpsgebouwen kerk, pastorie en school zijn ontworpen door wederopbouwarchitect Camille Van Elslande (Veurne, 1890-1962). Hij herbouwde de kerk - een uitzonderlijk gebouwentype binnen zijn oeuvre - op de bestaande grondvesten en naar de vooroorlogse volumewerking. Naast de reminiscenties aan de vooroorlogse bouwgeschiedenis en het versterken van gotische elementen zoals het spitsboograam in het koor, voegde hij elementen uit de Vlaamse renaissance toe. In het kerkinterieur wordt de reminiscentie aan de vooroorlogse bouwfases gecombineerd met een meer eigentijdse volume- en ruimtewerking. Constructieve elementen, zoals de vensteromlijstingen, de korfbogenarcade en de zware gordelbogen ter hoogte van het klokkentorentje, worden benadrukt in verzorgd metselwerk. Voor de pastorie greep architect Van Elslande terug naar een 17de- of 18de-eeuwse boerenwoning in de Veurnse polderstreek, in 1917 gefotografeerd door de 'Mission Dhuicque. Van dit huis werden de trapsgewijze volumeopbouw, de streekeigen hoge opkamer en de opvallende klokgevel met getorst bakstenen topstuk overgenomen. Ook de houten kruiskozijnen met beluikte benedenvakken zijn ontleend aan de traditionele landelijke architectuur. Verfraaiende elementen uit de Vlaamse renaissance zoals de aedicula-nis boven het rondboogportaal en . de boogvelden met schelpmotief in geschaafde baksteen accentueren de status als pastorie. De school vormt het derde element in de wederopbouwcluster. De verzorgde zijgevels van de klassenvleugel refereren zowel aan de architectuur van de pastorie als aan deze van de kerk. Doordat de rechter zijgevel een rechte hoek vormt met de voorgevel van de pastorie, ontspint zich een architecturale dialoog tussen deze tuitgevel en de klokgevel van de pastorie. De oculi refereren op hun beurt aan de oculi in de noordbeuk en het zijportaal van de kerk.
Kerk, pastorie en schooltje met speelplaats vormen zo een samenhangend architecturaal geheel. Het kerkhof met dubbele bomenrij completeert het bewust pittoreske en afwisselende totaalbeeld.
artistieke waarde
De 16de-eeuwse grafzerk van een kerkmeester werd uit de puinen gered en is bewaard in de heropgebouwde Sint-Jacobskerk. Het sobere kerkinterieur is gericht op het kleurrijke glasraam van Sint-Jacob de Meerdere in het koor, dat in 1949-1950 geplaatst werd door de Brugse glasschilder Camiel Annys. Het tabernakel van het hoogaltaar en het zijaltaar worden gekenmerkt door verzorgd neogotisch houtsnijwerk. Op het tabernakel van het hoofdaltaar vormt het koperen kruis met opschrift "Ave cruce spes unica" een ensemble met het altaar. Ook twee koperen luchters en een dito godslamp zijn neogotisch opgevat. De gesigneerde, polychrome gipsen heiligenbeelden (Biasius, Jacobus, Cornelius, Sint-Jozef en Onze-Lieve-Vrouw) op in de muur verankerde consoles vormen een waardevol ensemble, dat in de wederopbouwperiode aan de kerk geleverd werd door het Brugse bedrijf Jacquart-Carreer. De geselecteerde graftekens op het kerkhof geven een kwalitatief en representatief beeld van de artistieke evolutie van graftekens vanaf het einde va·n de 19de eeuw.
artistieke waarde
van de cultuurgoederen die integrerend deel uitmaken van de kerk: Het tabernakel van het zijaltaar wordt gekenmerkt door verzorgd neogotisch houtsnijwerk. Op het tabernakel van het hoofdaltaar vormt het koperen kruis met opschrift "Ave cruce spes unica" een ensemble met het altaar. De gesigneerde/ polychrome gipsen heiligenbeelden (Biasius, Jacobus, Cornelius, Sint-Jozef en Onze-Lieve-Vrouw) op in de muur verankerde consoles vormen een waardevol ensemble, dat in de wederopbouwperiode aan de kerk geleverd werd door het Brugse bedrijf Jacquart-Carreer. Door hun artistieke waarde dragen deze cultuurgoederen ook bij tot de artistieke waarde van de kerk.