erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan in d'Olie met omringend kerkhof

bouwkundig element
ID
28459
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/28459

Juridische gevolgen

Beschrijving

Naar het oosten georiënteerde dorpskerk met Heilig Kruis als tweede patroon. Kerkkoor ingeplant aan de straatzijde en voorgevel gericht naar de hoeve "Hof ten Hove". Omringend ovaalvormig oud kerkhof met bakstenen kerkhofmuur gerestaureerd in de jaren 1980 en ten westen uitgebreid na 1986. Merkwaardig bakstenen wachthuisje voor vroegere dorpsafkondigingen, rechts palend aan grote kerkhoftoegang met ijzeren hek aan in de loop van de 20ste eeuw vernieuwde bakstenen pijlers.

Weinig historische gegevens in verband met oorsprong en vroege bouwevolutie van de dorpskerk. De locatie, die toelaat een mogelijk aanvankelijke band met het "Hof ten Hove" te veronderstellen, evenals de vermelding in de 13de eeuw van een "capella" te Zulzeke, wijst in ieder geval op het bestaan van een bedehuis minstens sinds de late Middeleeuwen. Melding van meerdere herstellingen in de loop van de 17de eeuw, veelal van dakwerken; toren hersteld in 1701. Het kapittel van Kamerijk, bezitter van het patronaatschap van de kerk, werd in 1711 verplicht tot het uitvoeren van herstellingswerken.

Huidige kerk met onderdelen uit verschillende bouwperioden en aanpassingen, deels herkenbaar aan materiaalgebruik en andere bouwsporen; bouwchronologie bemoeilijkt door wijziging van muuropeningen. Benedenhelft van de westtoren wellicht nog rest van kerk uit de 13de of de 14de eeuw gezien zijn metselwerk van onregelmatige Doornikse steen met ijzerzandsteen in breuksteenverband; ook aangewend in onderste bouwstrook van het gotische koor en van ten noorden aansluitende kleine sacristieruimte. Hoger opgaande smalle strook metselwerk van Doornikse steen evenals bouwnaad in oostmuur van middenbeuk ten zuiden van koor, wijzend op later toegevoegde zijbeuk. Klokkenkamer aanvankelijk ondergebracht in derde, gotische geleding van baksteen (15de eeuw ?). Toren nog verhoogd met vierde bouwlaag in laatgotische stijl. Vermoedelijk vrij omvangrijke verbouwing in de loop van de 18de eeuw met aanpassing van het interieur in classicistische stijl; sacristie wellicht ook in de 18de eeuw uitgebreid. Tot in het tweede kwart van de 19de eeuw telde het driebeukige schip vier traveeën. Zijbeuken in de periode 1834-1841 westwaarts verlengd met één travee: aanvankelijk kerk enkel vergroot aan noordzijde met doopkapel naast de toren en nadien, samen met herstellingswerken aan de toren, toevoeging van zuidelijke travee (huidige rouwkamer). Herstelling in 1861 van de bepleisterde plafonds met ornamentiek in koor en middenbeuk onder leiding van architect L. Bourgois. Impact van herstellingswerken aan de toren in 1901 naar ontwerp van architect Alphonse Vossaert niet bekend. Nogmaals torenrestauratie circa 1978 naar ontwerp van architect Pierre Pauwels.

De plattegrond ontvouwt een driebeukige kerk van vijf traveeën lang met ingebouwde vierkante westtoren; middenbeuk uitlopend op lang smaller koor van drie traveeën met driezijdige sluiting; tegen noordelijke koorzijde aangebouwde tweedelige sacristie. Overwegend bakstenen plattelandskerk waarvan schip afgedekt door licht geknikt en vrij laag reikend leien zadeldak.; steiler leien zadeldak boven koor.

Westtoren van vier bouwlagen, vanaf derde verdieping uit het dak van het schip rijzend. Korte vierzijdige en licht ingesnoerde leien torenspits; decoratief ijzeren torenkruis met jaartal 1804 onder torenhaan. Breed omlijste hardstenen korfboogpoort met boog op imposten. Rond torenvenster in 1942 heropend en van nieuwe hardstenen omlijsting voorzien. Sporen van een gedicht spitsbogig galmgat in drie zijden van de bakstenen derde torenverdieping; verkleind tot torenluik aan de westelijke torenzijde. Bak- en zandstenen klokkenkamer voorzien van gekoppelde spitsbogige galmgaten.

Gedrukte korfboogvensters op hardstenen onderdorpel in de zijbeuken. Vrij brede, gedichte zijdeur met hardstenen hoekblokken in de derde travee van de zuidelijke langsgevel; deurboog oversneden door venster. Gecementeerde imitatiehoekkettingen aan de oostelijke gevelhoeken van de zijbeuken.

Koor met afgeschuinde sokkel in onderbouw van onregelmatige Doornikse steen; gekantrechte Doornikse steen voor de hoekkettingen aan het koorhoofd. Spitsbogige koorvensters met geprofileerde bakstenen dagkanten, geblind in de koorsluiting. Meermaals gewijzigde sacristie waarvan kleinste ruimte ten oosten met metselwerk aansluitend op koor; twee getraliede rechthoekige oostelijke sacristievensters met zandstenen negblokken onder heropgemetste gevelstrook en bij herstellingswerken in 1941 vernieuwde hoeksteunbeer. Deur in noordgevel van sacristie aangebracht in de periode 1871-1876.

Calvarieberg met beeldengroep onder afdak tegen oostmuur van zuidelijke zijbeuk, en achter lage omheining waarop sierlijk hekwerk; wandbepleistering vroeger met achtergrondschildering ook van vagevuur in de nis met hek van gemetste onderbouw. Plaasteren Heilige Maria- en Heilig Johannesbeeld, kopieën naar bewaarde originele houten beelden; kruis met geschilderd houten Christusbeeld uit de 18de eeuw.

Classicistisch kerkinterieur met bepleisterde tonvormig overwelfde middenbeuk waarvan gewelfvakken versierd met profiellijstwerk; scheimuren afgelijnd door kroonlijst met geornamenteerde consoles onder de verkroppingen. Gedrukte scheibogen op vrij gedrongen Toscaanse zuilen. Smalle zijbeuken onder Boheemse kappen. Koor met rondboog geopend naar schip; gebroken tongewelf van koor met drukkere lijstwerkdecoratie. Twee kruisribgewelven in oostelijke travee van sacristie, spitsbogige scheidingsboog op twee gesculpteerde kraagstenen met vervaagde ornamenten; oorspronkelijke deur aan hengsels naar het koor.

Mobilair: Schilderij "Jezus verschijnt aan Maria-Magdalena", 17de-eeuws altaardoek. Houten beeld van Sint-Anna-ten-Drieën uit de 17de eeuw afkomstig van wegkapel. Gepolychromeerde houten beeldengroep van graflegging van Jezus met Jozef van Arimathea en Nicodemus, uit de 18de eeuw. Diverse laat 19de-eeuwse gepolychromeerde houten heiligenbeelden, meerdere door J. Geefs.

Portiekvormig gemarmerd houten hoofdaltaar uit de 18de eeuw. Ten noorden neogotisch zijaltaar van 1896 door R. Van Caelenbergh. Zuidelijk zijaltaar in neorenaissancestijl van circa 1880 door J. Geefs. 17de-eeuws koorgestoelte. Eikenhouten preekstoel uit de 17de eeuw. Twee houten biechtstoelen, één gedateerd 1634 en één 1698. Gepolychromeerde kruisweg in half verheven reliëf door J. Geefs geplaatst in 1876.

Orgel van L.-B. Hooghuys (Brugge), 1857 (naam en datum binnenin orgel); slechts licht gewijzigd kort voor 1900 door gebroeders Joris (Ronse).

Drie glasramen van H. Coppejans in het koor, waarvan één gedateerd 1917, geplaatst in 1919. Overige glasramen eveneens van H. Coppejans van 1941.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Oost-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief.
  • Rijksarchief Gent, Provinciaal archief 30-50, 1681; 50-70, 1817. Zulzeke, Pastorie, Liber memorialis.
  • DE BROUWER J., Bijdrage tot de geschiedenis van de kerkelijke instellingen en het godsdienstig leven in het Land van Aalst tussen 1621 en 1796, Deel II, De parochiekerken, Dendermonde, 1975, p. 393-395, 428, 442, 450, 481, 492.
  • DE KEYZER B., De Lange Weg naar Kluisbergen, Bijdrage tot de historie van Kluisbergen: Bergen - Ruien - Kwaremont - Zulzeke II, s.l., 1979, p. 510-516.
  • VANDENBUSSCHE-VAN DEN KERCKHOVE C., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Ronse, Brussel, 1981, p. 15-17.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K., TACK A. & VERBEECK M. 1998: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Tack, Anja
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Opgaande bruine beuk als vredesboom

  • Is deel van
    Zulzekestraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan in d'Olie met omringend kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/28459 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.