Burgerhuis in art-nouveaustijl met cottage-inslag op de hoek van Jan Blockxstraat en Vinkenstraat, onderdeel van een groep van oorspronkelijk vijf woningen, naar een ontwerp door de architecten Walter Van Kuyck en Emile Vereecken uit 1903. De opdracht ging uit van de bankiers Heinrich Albert von Bary (Barmen, 1847-Amsterdam, 1929), die het initiatief nam voor de aanleg van de naar hem genoemde straat, en mede-investeerder Louis Van de Put (Antwerpen, 1858-Antwerpen, 1933), beide leidende figuren in de Antwerpse 'haute finance'.

Historiek en context

Het pand maakt deel uit van een groep van vijf gelijkaardige burgerhuizen, die symmetrisch de hoeken van de nieuw aangelegde Albert von Barystraat (huidige Jan Blockxstraat) markeerden. Walter Van Kuyck en Emile Vereecken ontwierpen ook het aanleg- en verkavelingsplan van de straat, en de in 1904 geopende turnzaal van het Deutscher Turnverein. Allicht was het vastgoedproject bedoeld als aanzet voor de bebouwing van de straat, om zo kopers voor de overige bouwpercelen aan te trekken. Aan het uitgevoerde ontwerp van de cottages ging een voorontwerp vooraf waarvan enkel het inplantingsplan bewaard is, en dat zich onderscheidde door het toepassen van afgeronde hoekpartijen of hoekrotondes. Van de vijf woningen is verder enkel het hoekhuis aan het andere uiteinde van de pare zijde bewaard. De tegenoverliggende tweelingpanden Jan Blockxstraat 5 en Vinkenstraat 33 zijn begin jaren 1960 gesloopt voor nieuwbouw. Het eveneens verdwenen vijfde pand sloot in een rechte hoek aan op de turnzaal van het Deutscher Turnverein, die aan de korte straatarm was ingeplant. Het vastgoedproject is het enige gekende gezamenlijke ontwerp van de architecten Van Kuyck en Vereecken.

Heinrich Albert von Bary, die zich in 1875 vanuit Duitsland in Antwerpen gevestigd had, was naast bankier ook ondernemer, koopman en maritiem agent, consul-generaal van Argentinië en Italië. Als voorzitter van de Central-Ausschuss der Deutschen Vereine, bekleedde von Bary een leidende positie in de Duitse kolonie, waaraan hij de bijnaam 'de Duitse burgemeester van Antwerpen' ontleende. Hij was in tweede huwelijk getrouwd met de Amerikaanse Anna Maria Merrill (°Natchez Mississipi, 1857), vader van zes kinderen waarvan twee uit het eerste en vier uit het tweede huwelijk, betrok een statig hotel aan de Van Eycklei en een buitenhuis "Villa Ralph" in Kalmthout. Vanwege een onvoorwaardelijke loyauteit aan het Duitse keizerrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog, werden hun bezittingen na de Wapenstilstand onder sekwester geplaatst en vervolgens openbaar verkocht. Zijn kapitaal had von Bary nog tijdens de oorlog via Berlijn verhuisd naar Amsterdam, waar hij in 1919 de Handel-Maatschappij H. Albert de Bary & Co oprichtte.

Het vastgoedproject von Bary-Van de Put behoort tot het vroege oeuvre van Walter Van Kuyck, die in 1901 debuteerde met het neotraditionele "In Het Huwelijksbootje" aan de Grote Markt. Het oeuvre van de ingenieur-architect bestaat in deze periode hoofdzakelijk uit burgerhuizen, stadsvilla's en landhuizen in stijl variërend van cottage en gematigde art nouveau, tot de klassiek geïnspireerde beaux-arts van zijn eigen woning in de Jan Blockxstraat uit 1905, of het monumentale woon- en handelspand Coetermans uit 1906 op de hoek van Leysstraat en Jezusstraat, zijn belangrijkste realisatie tot dan.

Emile Vereecken was als architect actief in Antwerpen van omstreeks 1890 tot midden jaren 1920. Hij startte zijn loopbaan op het architectenbureau van zijn vader Jean Baptiste Vereecken, en zette na zowat vijftien jaar samenwerking de succesvolle praktijk vanaf 1906 in eigen naam verder. Tijdens het decennium voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog evolueerde Vereecken’s architectuur van een overladen eclecticisme, naar de Frans georiënteerde beaux-artsstijl. Zijn belangrijkste creatie uit deze periode is het monumentale kantoorgebouw Bunge & C° in de Arenbergstraat. De art-nouveau- en cottagestijl paste hij omstreeks de eeuwwisseling veeleer sporadisch toe.

Architectuur

De rijwoning in half open bebouwing, met een gevelbreedte van drie bij drie traveeën, omvat drie bouwlagen onder een complex schilddak met flauwe helling. Voor het parement van de gevels is rood baksteenmetselwerk toegepast in kruisverband met knipvoegen, schaars verwerkt met witte natuursteen voor speklagen, hoekblokken, lekdrempels, lateien en sluitstenen, op een plint uit blauwe hardsteen. Asymmetrisch van opzet, legt de compositie van de voorgevel de klemtoon op het brede, door een gebogen pseudo-fronton bekroonde zijrisaliet. Grote raampartijen gevat in een spaarnis, achtereenvolgens rechthoekig met I-balk en rondbogig met sluitsteen en imposten, geven hier de hoofdvertrekken aan. Kleurrijke art-nouveau-sgraffitopanelen op de borstwering en in het boogveld, respectievelijk met voorstelling van een kraaiende haan en een eekhoorn tussen gestileerde bloemen in de stijl van Eugène Grasset, zorgen voor een decoratieve toets. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van rechthoekige deur- en vensteropeningen met bewerkte latei. In de vrijwel blinde zijgevel tekent zich enkel de traphal af, door middel van traplichten gevat in een rondbogige spaarnis. Een omlopend, klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst vormt de gevelbeëindiging. Het houten schrijnwerk van de inkomdeur en vensters met typische roeden is bewaard, evenals het smeedijzeren traliewerk.

De plattegrond is volgens de bouwplannen georganiseerd rond de centraal ingeplante inkom- en traphal, die op de begane grond wordt geflankeerd door de spreekkamer en de keuken annex pomphuis en wc. Parallel hiermee strekt zich over de volledige diepte van de woning de enfilade van salon, eetkamer en veranda met bovenlicht uit. De L-vormige eerste verdieping biedt ruimte aan drie slaapkamers, de tweede verdieping vermoedelijk eveneens.