erfgoedobject

Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Kleem en ommegangskapellen

bouwkundig element
ID
44695
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/44695

Juridische gevolgen

Beschrijving

De zogenaamde Kleemkapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw werd opgericht in de landelijke wijk Wulfhoek, ten noordwesten van het dorpscentrum. De bijbehorende ommegangkapelletjes met de vijftien mysteries van de Rozenkrans staan opgesteld aan vier straten, de Kleemstraat, het Landstraatje, de Rysselhofstraat en de Wulfhoekstraat. De landelijke omgeving vormt een fraai landschapsbeeld typisch voor het Meetjesland met relicten van typerende smalle strookpercelen afgezoomd door grachten waarlangs een houtkant groeit, en populieren als blokbegrenzing.

De oprichting van een Onze-Lieve-Vrouwekapel zou teruggaan tot het midden van de 18de eeuw. Een bij toeval gevonden Mariabeeldje werd toen opgehangen in een houten kapelletje aan een boom. Later werd vermoedelijk een pijlerkapelletje gebouwd van leem, vanwaar de latere benaming "Kleemkapel". In 1821 werd in opdracht van landbouwer Matthys de lemen kapel vervangen door een bakstenen kapel. In de loop van de 19de eeuw groeide de kapel uit tot een bekend bedevaartsoord. De ommegang vindt nog steeds plaats in augustus.

In 1874 werd op initiatief van pastoor Braem een grotere kapel in neogotische stijl gebouwd, nu het koor van de huidige kapel, voorzien van een houten luifel aan de ingang. De vijftien eenvoudige ommegangkapelletjes opgehangen aan bomen werden vervangen door van bakstenen gemetselde kapelletjes gebouwd boven de grachten aan de straatkanten, afgedekt door een zinken dakje met een ijzeren kruis. In 1894 werd de kapel met twee traveeën vergroot in aangepaste neogotische stijl tot de huidige ruime kapel. Ten westen van de kapel bevindt zich een bakstenen toiletgebouwtje, vermoedelijk eveneens daterend van 1894. In 1931-32 werd de Kleemkapel hersteld en heringericht. De vijftien ommegangstaties werden volledig vernieuwd onder leiding van Adrien Bressers uit Gent. De vierkante bakstenen kapellen met afgekante hoeken zijn geplaatst op een gecementeerde gepikte sokkel en worden afgedekt door een tentdakje met kunstleien, bekroond door een kruis op bol. Het bakstenen metselwerk was oorspronkelijk geel geschilderd en zijn jaren geleden gezandstraald. In de ommegangkapelletjes werden op reliëfs de vijftien mysteries van de Rozenkrans voorgesteld. De reliëfs, uitgevoerd in witte zandsteen en polychroom beschilderd, zijn ingewerkt in met arduin omkaderde beglaasde nisjes. Een kleiner nisje erboven bevat telkens een Mariabeeldje.

De vrij grote bakstenen Kleemkapel is ingeplant op een omhaagd perceel in het perspectief van de Wulfhoekstraat. Rondom de kapel werden voetpaden aangelegd met klinkers. De plattegrond ontvouwt een eenbeukige bakstenen kapel van vier traveeën onder leien zadeldak met houten dakruiter met windhaan, een driezijdige koorsluiting en ten noordwesten een aangebouwde rechthoekige sacristie. De naar het oosten gerichte voorpuntgevel, bekroond door een stenen kruis, is voorzien van een spitsboogvormige opgeklampte deur en erboven een spitsboogvormig drielicht, beide zijn gevat in een zandstenen omlijsting met negblokken en een bekronende waterlijst. De zijgevels, geritmeerd door versneden steunberen, bevatten gelijkaardige spitsboogvormige tweelichten.

Interieur: Een ijzeren hek in de vroegere toegangsdeur scheidt het koor en de eerste twee traveeën van de later toegevoegde bidruimte. Het koor en de twee oudste traveeën zijn overwelfd met kruisribgewelven, de in 1894 toegevoegde traveeën zijn overwelfd met een houten spitstongewelf. De vloer van het schip is bedekt met een ruitvormig patroon van gele en zwarte cementtegels, in het koor met zwarte marmeren tegels. De lambrisering met voornamelijk bruine en groene faiencetegels in het koor dateert van de renovatiewerken van 1932. De lambrisering in de beuk met blauwe tegels, tegels met de dooreengevlochten letters MM, afgeboord met rijen witte, groene en rode tegels zijn aangebracht in 1938. Het houten altaar is polychroom beschilderd in neogotische stijl, onder andere vier panelen met heiligenfiguren tegen een vergulde achtergrond, lelies en een opschrift en voorzien van een tabernakel versierd met het Lam Gods. In het koor staat sinds kort een klein orgel met de vermelding: "Bruggeman – Baert/ Facteur d’orgues/ Kortrijk", afkomstig uit Zomergem. Aan de wanden hangen de veertien taferelen van de kruisweg in kleine polychrome reliëfs in neogotische stijl, een Calvarie en vijf polychrome heiligenbeelden op gesculpteerde sokkels.

In zeven van de negen vensters werden in 1934 glasramen aangebracht met heiligenfiguren of taferelen. De glasramen in het koor, met links de Heilige Familie en rechts De Bruiloft van Cana, zijn ouder en werden geschonken door de familie Taelman. De glasramen in het koor met links de voorstelling van Heilige Bernadette en Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes en rechts Heilige Godelieve en Heilige Theresia zijn vervaardigd door het atelier Peene–Delodder uit Brugge. In het schip zijn door Hendrik Coppejans uit Gent taferelen aangebracht met De geboorte van Jezus, Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans, Maria onder het Kruis en Maria Boodschap. De Hemelvaart van Maria boven het portaal is van Karel Lommen uit Berchem. Aan de buitengevels, onder de vensters hangen zeven polychrome gesculpteerde reliëfs met de 7 Weeën van Maria.

  • Kaprijke, Archief Pastorie.
  • DE VOS A. 1978: Op verkenning door Kaprijke, Ons Meetjesland XI.3, 106-110.
  • LOONTJENS P. 1984: Onze Lieve Vrouw van Kleemkapel te Kaprijcke, Knokke.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Assenede, Eeklo, Kaprijke, Maldegem en Sint-Laureins, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 21n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Kleem en ommegangskapellen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/44695 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.