Historiek en context

Burgerhuis in vroege rococostijl uit het tweede tot derde kwart van de 18de eeuw, oorspronkelijk slechts drie traveeën breed, en mogelijk met een traditionele kern die opklimt tot de 17de eeuw. Het pand werd in 1865 in opdracht van de heer Thielens uitgebreid met de twee rechter traveeën, door incorporatie van het aanpalende pand. Uit het bouwdossier van deze ingreep, waardoor een hotel met dubbelhuisopstand ontstond, vallen ontwerper nog aannemer af te leiden. In 1911 vestigde de drukkerij-uitgeverij De Vos & Van der Groen zich in het gebouw, en liet daartoe door de architect Frits de Mont een neotraditioneel bedrijfsgebouw optrekken op de binnenplaats. Een project uit 1919-1920 voor de verbouwing en verhoging met een mansarde van het hoofdgebouw, naar ontwerp van de architect Paul Smekens, vond geen doorgang. Drukker-uitgever Dirk De Vos liet in 1927 de oorspronkelijk bepleisterde en beschilderde lijstgevel decaperen en restaureren. Het hoofdgebouw werd in opdracht van Drukkerij en Uitgeverij "Mercurius" op de voorgevel na gesloopt en heropgebouwd, naar een ontwerp door de architect Rob Schenk uit 1960, uitgevoerd in 1961. Van deze bouwcampagne dateert de uitbreiding met de twee linker traveeën en de pseudo-mansarde. Na de stopzetting van het bedrijf werd het gebouw omstreeks 1990 gerenoveerd tot wooncomplex, genaamd “Residentie Mercurius”.

De drukkerij en uitgeverij werd in 1894 opgericht door J.J. Folkerts, en nam in 1895 na de intrede als vennoot van Dirk De Vos (1874-1956) de firmanaam J.J. Folkerts & Co aan. Al in 1897 trok Folkerts zich terug en wijzigden de overblijvende vennoten De Vos en Pierre Jean Maurice van der Groen (°Den Haag, 1871) de firmanaam in De Vos & Van der Groen. Van na het afscheid van deze laatste in 1913, dateert de naam D. De Vos-Van Kleef, verwijzend naar de echtgenote van De Vos, Neeltje van Kleef. Vanaf 1937 opereerde het bedrijf onder de naam Drukkerij De Vos-Van Kleef (Uitgeverij Mercurius), later Drukkerij en Uitgeverij "Mercurius". Schoonzoon Karel Schenck (1898-1987), vennoot sinds 1937 en directeur vanaf 1942, zette het bedrijf verder, tot het door diens zoon Frederik Schenk in 1988 werd stopgezet. De Vos & Van der Groen, later D. De Vos-Van Kleef, publiceerde onder meer de jaarboeken van kunstkring De Scalden en het architectuurtijdschrift De Bouwgids orgaan van de Kring voor Bouwkunde, waarvan De Vos zelf hoofdredacteur was.

Het neotraditionele bedijfsgebouw van De Vos & Van der Groen behoort tot het vroege oeuvre van Frits de Mont, zoon van de letterkundige Pol de Mont, die actief was tot omstreeks 1950. Naast zijn praktijk als architect was hij redactielid en productief auteur voor De Bouwgids. De art-nouveauwoning die hij in 1910 voor zijn vader ontwierp op de hoek van de Jan Van Rijswijcklaan en de Markgravelei, behoort tot zijn allereerste realisaties. Vóór de Eerste Wereldoorlog liet hij zich eveneens opmerken met landhuisjes in cottagestijl. Omstreeks 1930 bracht De Mont zowel de art deco als het modernisme in praktijk, met als representatief voorbeeld de eerste bouwfase van het appartementsgebouw Meerbergen in de Osystraat.

Architectuur

Burgerhuis

De rijwoning met een gevelbreedte van oorspronkelijk drie, sinds 1865 vijf, en vandaag zeven traveeën, omvat twee bouwlagen, oorspronkelijk onder een zadeldak waarin slechts één getoogde houten dakkapel met een waterlijst op gestrekte uiteinden uit de 18de eeuw; naoorlogse pseudo-mansarde (leien) met een rij getoogde dakkapellen. Sinds de restauratie in 1927, heeft de oorspronkelijk bepleisterde en beschilderde lijstgevel een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met een plint, speklagen en een kwartholle daklijst uit zandsteen of witte natuursteen. De smeedijzeren muurankers waaronder met gekrulde spie geven de traditionele kern aan. Registers van vensters in een hardstenen omlijsting met geprofileerde dagkanten, getoogd met een natuurstenen rocailesleutel op de begane grond, rechthoekig op de bovenverdieping; getraliede, getoogde keldermonden. Schouderboogpoort gevat in een omlijsting uit blauwe hardsteen in vroege rococostijl, in de vijfde travee. Geprofileerd, kwarthol beloop met neuten, imposten, een sluitsteen en boogzwikken in rocaillevorm, afgewerkt door een geprofileerde, gebogen waterlijst op gestrekte uiteinden; houten vleugeldeur met rocaille op de makelaar.

Drukkerij

Bedrijfsgebouw in neotraditionale stijl op een L-vormige plattegrond, ingeplant tegen het L-vormige hoofdvolume, waardoor een gesloten binnenplaats met siertuintje ontstond. Het complex bestaat uit twee vleugels van elk vier traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak (leien), met in de oksel een hoger opgetrokken, polygonale traptoren van vijf geledingen met een ingesnoerde torenspits (leien), bekroond door een smeedijzeren windwijzer met de initialen DV. Het gevelfront in bak- en natuursteenbouw, door smeedijzeren muurankers gedateerd “ANNO” “1911”, beantwoordt aan een volkomen symmetrische compositie, geaccentueerd door de traptoren. Beide flanken in getrapte overkraging op steekbogen en overhoekse fioelen, zijn opgebouwd uit registers van kruiskozijnen met omlopende waterlijsten. De bekroning bestaat telkens uit een groot, getrapt dakvenster met drielicht, tussen twee kleinere met een rondboogopening, geïntegreerd in een attiek met steigergaten en omlopende waterlijst, en bekroond door overhoekse topstukken. De traptoren wordt geopend door een rondboogdeur met cartouche op de begane grond, tweeledige traplichten in de schacht, en rechthoekige vensters onder steigergaten in de topgeleding. Begane grond en bovenverdieping vormden volgens de bouwplannen open atelierplateaus.