Historiek en context

Herenhuis in eclectische stijl, naar een ontwerp door de architecten Jean Baptiste en Emile Vereecken uit 1894 (gevelinscriptie). Opdrachtgever was de Caisse Hypothécaire Anversoise, vertegenwoordigd door afgevaardigd beheerder Alexandre de Browne de Tiège (1841-1910) en directeur Albert Thys (1840-1913). Het doel van het bouwproject is niet bekend, wellicht betrof het een investering in vastgoed, bestemd voor verhuur of verkoop met meerwaarde. De in 1881 opgerichte bank, aanvankelijk gevestigd op de hoek van Leopoldplaats en Mechelsesteenweg, later aan de Oudaan, liet in 1908 een monumentaal bankgebouw optrekken aan de Huidevettersstraat, naar ontwerp van de architect Frans Van Dijk. Omstreeks 1900 werd het herenhuis bewoond door de uit Bohemen afkomstige Gustave Mendl (°Melnik, 1852), echtgenoot van Calypso de Donadato Panas, die zich in 1883 vanuit zijn geboorteplaats in Antwerpen gevestigd had. Hij was consul van Roemenië en handelaar in granen en verzekeringen, met kantoren aan de Meir. In 1921 werd het hotel betrokken door de diamantair Henri Untermann-Natovitz. Later baatte traiteur De Laet het gebouw uit als feestzaal, en sinds 2011 is hier het administratief centrum van het stedelijk basisonderwijs ondergebracht.

Het hotel Mendl behoort tot het latere oeuvre van Jean Baptiste Vereecken, die van 1893 tot 1906 met zijn zoon Emile geassocieerd was. Vanaf midden jaren 1860 bouwde hij een succesvolle carrière uit in dienst van de belangrijkste Antwerpse makelaars- en bankiersfamilies, zoals Havenith, Grisar, Pecher, Bunge, Meeûs, Kreglinger, Good en Nottebohm. Vader Vereecken ontwierp talrijke voorname herenhuizen op de meest prestigieuze locaties van Antwerpen en Berchem zoals het Stadspark en het Prins Albertpark, naast grote aantallen burgerhuizen in nieuwe wijken als het Zuid, onder meer ook voor eigen rekening. Daarbij bleef hij trouw aan een conventioneel eclecticisme van neoclassicistische inspiratie. Vanaf midden jaren 1890 evolueerde de architectuurproductie van het bureau Vereecken, mogelijk onder invloed van zoon Emile, naar het rijker geornamenteerde neorenaissance- of neobarokidioom dat ook het hotel Mendl kenmerkt. Andere representatieve voorbeelden uit de beginjaren van de samenwerking tussen vader en zoon Vereecken zijn het hotel Vandevelde op de hoek van Louiza-Marialei en Rubenslei, hotel Pungs in de Beeldhouwersstraat, en het monumentale ensemble woon- en handelspanden in opdracht van Ernest Paul Grisar en Albert Kreglinger in de Leysstraat. Vanaf 1906 zette Emile Vereecken de praktijk in eigen naam tot midden jaren 1920 voort, met herenhuizen, bank- en kantoorgebouwen in beaux-artsstijl.

Architectuur

Het herenhuis, een rijwoning in half open bebouwing met een gevelbreedte van vier bij vijf traveeën, omvat een souterrain, twee bouwlagen en een attiekverdieping, onder een schilddak met smeedijzeren vorstkam. De statige lijstgevel aan straatzijde, onderscheidt zich door een verzorgd parement uit witte natuursteen verwerkt met blauwe hardsteen voor de plint, bossage en waterlijsten. In de zij- en tuingevel wordt rood baksteenmetselwerk in kruisverband met knipvoegen, gecombineerd met witte natuursteen voor speklagen, deur- en vensteromlijstingen, hoekpilasters en de fries, en blauwe hardsteen voor de plint en waterlijsten.

Nadrukkelijk horizontaal geleed, beantwoordt het voorgevelfront aan een klassieke driedeling, opgebouwd uit de geboste sokkel met puilijst, de geaccentueerde bel-etage, en het klassieke hoofdgestel met een houten kroonlijst op klossen en tandlijst, bekroond door een attiek met postamenten. Asymmetrisch van opzet legt de compositie de klemtoon op het brede zijrisaliet, dat wordt gemarkeerd door pilasters, een drielicht op de begane grond, een afgerond balkon met balustrade en een gebogen fronton beide op consoles op de eerste verdieping, en bekroond door een dakvenster met pilasters, gebroken gebogen fronton en een obelisk als topstuk. Verder bestaat de opstand uit registers van rechthoekige vensters, op de bovenverdieping in een bewerkte omlijsting met een entablement op consoles. Het geveldecor beperkt zich tot rolwerkcartouches op de pilasters en de hoek van het gebouw, versierd met ranken, palmetten en leeuwenkoppen, verder de maskerkoppen en het acanthusblad van de balkon- en frontonconsoles. Met een gelijkaardige opbouw en detaillering, wordt de zijgevel vooral bepaald door het brede middenrisaliet van de inkom- en traphal. Het inkomportaal onder een gebogen fronton op consoles, sluit aan bij het hoge rondboogvenster van de traphal, gevat in een breed geprofileerde omlijsting met sluitsteen. Verspringende achtergevel met ijzeren luifel, waaronder grote spiegel in knoestige omlijsting. Het houten schrijnwerk van de inkomdeuren, de vensters en het traplicht is bewaard, evenals het smeedijzeren traliewerk. Opmerkelijk is het kleurrijke glas-in-loodraam in florale art-nouveaustijl van het grote, door pilasters ingedeelde traplicht. De smeedijzeren inrijpoort tussen pijlers die oorspronkelijk tegen het hotel aanleunde, is verdwenen.

Het interieur is georganiseerd rond de monumentale traphal met een klassiek stucdecor, composiete zuilen en pilasters, een smeedijzeren trapleuning, gedomineerd door het hoger vermelde glas-in-loodraam. Rondom bevinden zich op de begane grond een groot salon in Lodewijk XVI-stijl en een klein salon in Lodewijk XV-stijl, een eetkamer in neo-Vlaamserenaissance-stijl, en een tuinkamer of rookkamer in chinoiserie-japonaiseriestijl, deze laatste oorspronkelijk met bovenlicht. De vertrekken zijn rijk uitgewerkt met ingelegde parketten, lambriseringen en wandbespanningen, beschilderde stucplafonds of een balkenzoldering, en marmeren schoorsteenmantels.