Georiënteerde dorpskerk met omringend kerkhof, mooi ingeplant op de hoek met Ouwegemstraat, aan de steenweg afgesloten door fraaie ijzeren hekken op lage bakstenen voet, achteraan door een hoge gewitte bakstenen muur. Toegang tussen bakstenen pijlers aan zuidzijde en via een arduinen trap van zes treden en zware hoekpostamenten in noordoostelijke hoek.

Historiek

Hypothetische bouwgeschiedenis door het ontbreken van enige studie, de fragmentarische bronnen, verscheidene bouwmaterialen en bouwnaden waardoor zeer heterogene voorkomen. Eerste vermelding van de kerk in 1123, in bezit gekomen van de Gentse Sint-Pietersabdij doch vermoedelijk reeds veel vroeger ontstaan gelet op de toponymie en het Sint-Jan-Baptistpatrocinium teruggaand tot de 8ste eeuw. Resten van een romaans kruiskerkje uit de 12de eeuw tot op heden behouden in de vierkante onderbouw van de kruisingstoren en enkele muurresten in Doornikse steen. Vermoedelijke aanpassing in de gotische periode onder meer aan het koor en de achthoekige klokkenkamer met verwerking van baksteen en zandstenen daklijst. Uitbreiding met een tweede beuk in 1661 (zie jaarankers) aan zuidzijde en mogelijke heropbouw van een bredere middenbeuk in dezelfde periode. In de 18de eeuw aanpassingen aan de vensters, het interieur met onder meer nieuwe preekstoel, orgelkast en oksaal en mogelijk ook het westelijke portaal met 18de-eeeuwse poortomlijsting. Vanaf de jaren 1820 aanvraag om kerk te vergroten of zelf volledig te vernieuwen (zie bewaarde plannen), doch als gevolg van de omwenteling van 1830 niet gerealiseerd. Volgens archiefdocumenten in 1847 plan opgemaakt tot vergroting van het inkomportaal en uitbreiding van het oksaal, zie huidige westgevel. Zeker in het derde kwart van de 19de eeuw uitbreiding met noordbeuk en koor, van het hoogkoor met een sacristie en uitbouw van het westportaal gerealiseerd. Tezelfdertijd homogenisering van het interieur en meubilair uitgebreid.

Restauraties in de jaren 1920 met onder meer witten van de toren en herstellen van de daken en opnieuw circa 1960 onder leiding van architect Bressers: toren ontpleisterd, gerestaureerd (onder meer versmallen van de galmgaten) en voorzien van nieuw kruis. In 1963 belangrijke binnenschilderwerken met gedeeltelijke overschildering van vroegere gemarmerde en decoratieve delen en van de beelden. Nieuwe Sint-Jansommegang in ceramiekreliëfplaten aan de buitenmuren. Huidige restauratiecampagne gestart in 1982 onder leiding van ingenieur architect M. Verstraeten en architect R. Janssens waarbij de buitenrestauratie recent werd afgewerkt; voor de nog uit te voeren binnenrestauratie wordt geopteerd voor de vrijlegging of herneming van de 19de-eeuwse kleurstelling zoals gekend door het vooronderzoek.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige hallenkerk van drie traveeën met vooruitgeschoven middenbeuk, kruisingstoren op vierkante plattegrond, niet uitspringend transept van één travee en koor van drie traveeën met aansluitende sacristie met driezijdige sluiting. Smallere zijkoren van twee traveeën met rechte sluiting. Opgetrokken uit verschillende soorten baksteen en Doornikse steen voor de torenbasis, zuidelijke transeptmuur en plint (gerecupereerd ?) van zuidbeuk, laatstgenoemde en zuidkoor heden okergeelgeschilderd. Afdekkende afzonderlijke leien zadeldaken en korte torennaaldspits. Neobarokke westgevel met halsgevelbekroning, vier markerende zandstenen pilasters op hoge arduinen plint en geprofileerde sokkels, klassiek hoofdgestel met zware verkropte kroonlijst en geveltop met klauwstukken en hoekpostamenten, ingeschreven halfrond blindvenster en bekronend driehoekig fronton met bolornament en kruis. Hergebruikte (?) arduinen 18de-eeuwse spiegelboogvormige poortomlijsting met kwarthol beloop op neuten met bladvormige sluitsteen en gebogen kroonlijst; roodgeschilderde poort met makelaar. Terugwijkende westelijke puntgevels van zijbeuken met steekboogvenster, in geschilderde zuidbeuk omlijst en met topoculus. Sobere verankerde bakstenen noordgevel en koor met steekboogvensters met kleine roedeverdeling en twee dito deurtjes, onder meer naar spiltrap voor zolders. Blinde koorsluiting met rondboognis met beeld van Sint-Jan-Baptist in oostgevel; bakstenen hoekpilasters. Verankerde (jaarankers 1661), okergeelgeschilderde zuidgevels met in beuk en transept vlakomlijste steekboogvensters met oren, dito roeden onder waterlijstjes. Aflijnende kwartholle zandstenen daklijst. In de oksel van beuk en koor, gepleisterde calvariekapel met houten kruis en ijzeren Christusbeeld in rondboognis geflankeerd door gegroefde pilasters en bekronend driehoekig fronton met Oog Gods in stralenkrans; halfrond ijzeren afsluithekje. Kruisingstoren met vierkante breukstenen onderbouw overgaand in achtzijdige, overwegend bakstenen klokkenkamer (enkele resten van breuksteen) via driehoekige leien trompafschuiningen. Bij de restauratie van 1960 versmalde spitsbogige galmgaten op doorgetrokken arduinen dorpels; vier ijzeren uurwerken op rechte zijden.

Interieur

Classiserend, heden overwegend rozegeschilderd interieur met gepleisterde gedrukte tongewelven. Brede middenbeuk, van de zijbeuken gescheiden door rondboogarcaden op vrij gedrongen Toscaanse zuilen op hoge grijsgeschilderde achtzijdige sokkels. Smallere kruising onder lager tongewelf, links en rechts afgesloten door een muurstuk, respectievelijk met beeldnis van Heilige Barbara en Sint-Rochus, rondboogvormige scheibogen en dito scheimuren naar het koor. Rijkelijk gedecoreerd, heden roze- en witgeschilderd hoogkoor met deels behouden vergulde elementen, drie traveeën onder gestuct tongewelf met geprofileerde ribben en gordelbogen gestut door gegroefde pilasters. Koorhoofd verrijkt met achthoekige casetten met achtbladerige rozetten. Rondbogige scheibogen naar zijkoren, in zuidelijk zijkoor eveneens met versierde gordelbogen.

Mobilair

Schilderijen: "Christene slaven vrijgekocht van de Turken door de Trinitariërs", Vlaamse school, altaarstuk van hoofdaltaar; "Heilige Familie", altaarstuk van noordelijk zijaltaar, in 1894 aan kerk geschonken; "Doopsel van Jezus in de Jordaan", altaarstuk van Zuidelijk zijaltaar. Beeldhouwwerk: Heilige Barbara en Heilige Rochus van Montpellier, 18de eeuw, gepolychromeerd hout; verschillende, heden witgeschilderde houten heiligenbeelden of bustes op sokkel; stenen beeld van Johannes De Doper in koorhoofdnis van 1896.

Meubilair: Barok hoofdaltaar gewijd aan Heilige Drievuldigheid, vermoedelijk van 1685, witgeschilderd en verguld hout, bekronend Oog Gods en flankerende engeltjes; zijaltaren van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jan-Baptist, gemarmerde houten portiekaltaren, 18de eeuw; twee eiken koorbanken en twee sacristiedeuren van 1877-79 door F. Dumon; ijzeren communiebank, 19de eeuw; laatbarokke preekstoel met rijk gebeeldhouwde leuning, engelenfiguren en schelpvormig klankbord, van 1746 door P. Migon; één 18de-eeuwse biechtstoel en twee biechtstoelen van 1904 door A. Sinave-Dhont.

Portaal en balustrade van 1910 door A. Sinave-Dhondt, orgel van 1867 door Ch. Anneessens in 18de-eeuwse orgelkast; 18de-eeuws doopvont, marmer; broederschapslijst van de Congregatie van de Heilige Drievuldigheid ter Bevrijding van de christen slaven uit de handen van de Turken met beeldje van slaaf, eerste helft van de 18de eeuw; gepolychromeerde plaasteren kruisweg van 1891 door Van Biesbroeck (Gent); zes ceramiek reliëfplaten van de Sint-Jansommegang, van 1963 ingewerkt in buitenmuren; twee niet figuratieve koorglasramen van 1873; verschillende in de binnen- en buitenmuren ingewerkte grafstenen uit de 18de en 19de eeuw; twee ijzeren 19de-eeuwse grafkruisen tegen de oostelijke koormuur.