Geografisch thema

Kauwstraat

ID
16060
URI
https://id.erfgoed.net/themas/16060

Beschrijving

Rechte straat die vanaf de Markt in westelijke richting tot aan de Koolskampstraat leidt. De straatnaam gaat terug tot het ancien regime en is afgeleid van de "Cauwe" of "cauboom", een boomtoponiem en gelijknamige hoeve, herberg en brouwerij gelegen aan het einde van de Kauwstraat, bij het kruispunt met de Koolskampstraat. De "Cauboom" wordt voor het eerst vermeld in 1639 en is nog steeds in gebruik in de 19de eeuw. Als solitaire boom weergegeven op het landboek van Pittem uit 1761. In een bron uit 1662 wordt de Kauwstraat vermeld als de straat "leydende van pitthemplatse naer de Cauwe". De Atlas der Buurtwegen omschrijft de "Cauwestraet" in 1846 als "Chemin pavé de la Place à l'Etablissement des Vieillards". De straat werd occasioneel ook "Ieperstraat" genoemd, zie bron uit 1729. Tijdens het interbellum draagt de straat voor enige tijd de naam "Graaf De Mûelenaerestraat". De nieuwe straatnaam wordt in 1930 ingevoerd maar in 1936 ten voordele van de oorspronkelijk straatnaam opnieuw afgeschaft.

Uit een kaart in het renteboek van Pittem van 1622, blijkt het eerste deel van de straat, tussen de Markt en het huidig kruispunt met de Eikeldreef en de Muylestraat reeds dicht bebouwd. De kaart laat aan noordzijde van de straat een rij van aaneengesloten bebouwing zien, langs de zuidzijde situeren zich twee panden, één aansluitend op de huizen langs de Markt en een vrijstaand volume. De rest van de straat, ten westen van de huidige Eikeldreef en de Muylestraat wordt afgezoomd door bomen en is nog volledig onbebouwd. Aan noordzijde wordt de straat voor een groot deel begrensd door de buitenste walgracht van het nabijgelegen kasteel (zie Eikeldreef). Een ruime eeuw later geeft het landboek van Pittem van 1761 dezelfde graad van aaneengesloten bebouwing weer in het begin van de straat. Ten oosten van de Eikeldreef, voor het eerste afgebeeld in het landboek van 1761, situeert zich een hoeve. Het westelijk straatdeel vertoont voor het eerst eveneens enige bebouwing. Aan zuidzijde worden enkele verspreide volumes langsheen de straat afgebeeld. Aan noordzijde is de bebouwing geconcentreerd nabij de kruispunten met de Eikeldreef en de Koolskampstraat. Op de Ferrariskaart (1770-1778) en de Atlas der Buurtwegen (1846) is het centrale deel tussen de Koolskampstraat en de Eikeldreef en de Koolskampstraat verkaveld en zijn ook daar de eerste woningen verschenen. De bebouwing neemt in de loop van de 19de en de eerste decennia van de 20ste verder toe tot aaneengesloten huizenrijen. In 1827 wordt de straat besteend, in 1887 vernieuwd. Tot enkele decennia geleden was de weg gekasseid, thans geasfalteerd.

In de 19de eeuw was er, naast de huidige Muylestraat een tweede wegje dat de Kauwstraat met de Tieltstraat verbond, het zogenaamde "Duykerstraetjen", startend ten oosten van nummer 16, zie Atlas der Buurtwegen (1846).

De straat telde in het verleden meerdere herbergen, zoals "In Eegem", "De Vrede", "De Arend" en "De Trompette" (voormalige "Cauboom"?) met een kruisbeeld tegen de gevel. In "De Tulpaan", later " 't Chinees hof", op de oostelijke hoek met de Eikeldreef, was van 1813 tot 1843 een schooltje ondergebracht waar onderwezen werd door Petrus Tavernier. Aan zuidzijde van de straat was rond het midden van de 19de eeuw (1846/1847-1854) een kleuterschooltje gevestigd, geleid door Maria-Joanna Kieken en Theresia Reniers. Het schooltje werd na enkele jaren verplaatst naar de Markt. Ook de Katholieke Jongensschool vond van 1879 tot 1884 onderdak in een groot huis op de hoek Markt/ Kauwstraat (voormalige woning de Mûelenaere/ Joos de ter Beerst/ geboorteplaats Verbiest).

Voornamelijk woonfunctie. Aaneengesloten rijbebouwing van één en twee bouwlagen onder zadeldak. Eenlaagswoningen uit de laatste decennia van de 18de of de eerste van de 19de eeuw. Nummer 51, als tweewoonst afgebeeld op het primitief kadasterplan (circa 1830). Reeds in het landboek van Pittem van 1761 wordt bebouwing weergegeven op deze plaats. Diepergelegen volume onder zadeldak in Vlaamse pannen. Gecementeerde gevel voorzien van schijnvoegen. Rechte muuropeningen binnen een witbeschilderde omlijsting. Bewaarde interbellumramen boven betegelde onderdorpels. Gesloopt in 2009. Westelijk deel met vernieuwd parement (nummer 53), ingericht als garage. Nummer 35 vormde oorspronkelijk één geheel met nummer 33 en staat reeds weergegeven op het primitief kadasterplan (circa 1830). Mogelijk opklimmend tot het derde kwart van de 18de eeuw, zie verspreide bebouwing op deze plaats op de Ferrariskaart (1770-1778). In 1873 wordt het huis aan westzijde vergroot door kamslager Ivo Tavernier en circa 1905 gesplitst in twee wooneenheden. Woonhuis van vijf traveeën onder steile bedaking in Vlaamse pannen, met bepleisterde gevel voorzien van schijnvoegen. Rechte muuropeningen, bij de drie linkertraveeën onder getoogd geprofileerd druiplijstje met afhangende uiteinden voorzien van een krul. Schuine zijgevel, sporen van oude daklijn in de oostelijke zijgevel van nummer 33. Nummers 8 en 41, sterk verbouwde eenlaagsvolumes met een gecementeerde gevel, nummer 41 voorzien van imitatievoegwerk. Rechte muuropeningen binnen een gecementeerde omlijsting.

De straat kende rond de eeuwwisseling van de 19de of de 20ste eeuw tevens reeds vrij veel woningen van twee bouwlagen, zie oude foto's. Nummer 16, woonhuis met nieuw parement, bewaarde 19de-eeuwse oostelijke zijgevel van twee bouwlagen.

De bestaande bebouwing wordt in de loop van de 20ste eeuw aangevuld, verbouwd of vervangen door nieuwbouw. Nummer 55, voormalig winkelhuis uit 1911, zie bouwplan. Lage en brede rechthoekige vensteropeningen onder ijzeren latei met rozetten op het gelijkvloers, smalle getoogde deur- en vensteropeningen op de verdieping. Natuurstenen plint en dorpels. Vernieuwd houtwerk. Nieuwe goot. Thans witbeschilderde gevel, tijdens het interbellum voorzien van accenten in schilder- of pleisterwerk voor banden, versiering van de borstwering en omlijsting van de bovenlichten.

Veel van de huidige bebouwing gaat terug tot het interbellum, voornamelijk rode baksteenbouw van twee bouwlagen onder zadeldaken, voorzien van rechte muuropeningen met betonlatei, onder meer nummers 10, 14 en 63. Nummer 10, enkelhuis van twee traveeën gekenmerkt door een rondbogige deuropening onder driezijdig erkertje; nummers 14 en 63 van drie traveeën en voorzien van plint in siercementering. Nummers 10 en 14 met lijstgevel, bij nummer 10 bij nummer 14 gevat tussen gemarkeerde hoekpenanten. Nummer 63 in 1926 gebouwd door metser Victor Van Daele-Deman. De trapgevel wijkt af van het bouwplan, bewaard in het gemeentearchief, die voorziet in een tuitgevel en een bolvormige bekroning van de hoekpenanten. Thans leegstaand en in verwaarloosde toestand. Diverse woningen met traditionele bakstenen lijstgevels, verlevendigd door gebruik van gele bakstenen voor de banden (nummer 42) en ontlastingsbogen (nummer 61), beide met vernieuwd houtwerk. Nummer 42, opgetrokken in 1923, verankerd met rechthoekige muuropeningen, op het gelijkvloers onder betonlatei, gecementeerde plint. Nummer 61, opgetrokken in 1928, met getoogde muuropeningen en bewaarde geprofileerde houten kroonlijst. Nummer 57, enkelhuis van twee traveeën en twee bouwlagen. Roodbakstenen gevel verlevendigd door gebruik van witgeglazuurde bakstenen voor banden en ontlastingsbogen. Korfboogvormige muuropeningen met deels bewaard houtwerk. Vooruitspringende deurtravee. Maakte oorspronkelijk deel uit van een samenstel met nummer 59 (vernieuwd). Nummer 45, vermoedelijke uit de eerste decennia van de 20ste eeuw, verankerd dubbelhuis van drie traveeën en twee bouwlagen. Getoogde deuropeningen, rechte vensteropeningen, op de verdieping onder betonlatei, op het gelijkvloers gewijzigd en gevat binnen een gecementeerde omlijsting. Vernieuwde gootlijst, plint en schrijnwerk.

Nummer 6, hoekpand, in 1932 gebouwd op de plaats van een oudere eenlaagswoning, naar een ontwerp van de Gentse architect Joris Callens. Voormalig winkelhuis van twee bouwlagen in oranjerode bakstenen. Afgeschuinde en afgeronde hoektravee (vroegere deuropening). Rechte muuropeningen met vernieuwd schrijnwerk. Nummers 26-28, reeds afgebeeld op het primitief kadasterplan (circa 1830), in 1935 vergroot/ vernieuwd en gesplitst in twee woningen. In spiegelbeeld opgetrokken woningen van elk twee traveeën en twee bouwlagen. Smalle deurtraveeën en bredere venstertraveeën. Bepleisterde gevel voorzien van horizontale imitatievoegen. Sierbepleistering op de plint en rond de rechte muuropeningen van het gelijkvloers. Bewaard houtwerk bij nummer 26. Lagere (oudere) aanbouw als restant van de 19de-eeuwse situatie, thans garage.

Begin 2007 werden drie huisjes van anderhalve bouwlaag, gelegen op de hoek met de Eikeldreef en vermoedelijk daterend van circa 1900 gesloopt. Wordt vervangen door een sociaal woonproject in opbouw, met twaalf woongelegenheden voor kleine gezinnen, alleenstaanden of senioren. Het straatdeel tussen de Markt en de Muylestraat wordt ingenomen door parking, voor een deel op de plaats van de vroegere herenwoning op de hoek Markt/ Kauwstraat. Op de hoek met de Koolskampstraat bevindt zich een speelpleintje.

  • Gemeentearchief Pittem, Bouwaanvragen.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Pittem, 1874/7 1905/7, 1923/10, 1926/51, 1928/7, 1932/10 1935/5.
  • Rijksarchief Brugge, Gemeente Pittem. Oud Archief, nummer 28/6: "Nieuwe ommelooper ende terrier der prochie van Pitthem, door D. Seghers, 1761, kaart 21.
  • Rijksarchief Brugge, Gemeente Pittem. Oud Archief, nummer 29: "Rentebouck vanden heerschepe van Pitthem", door Lowys de Bersaques, 1622, kaart 1.
  • ARICKX V., Aan Handzame dankt Pittem zijn kloostercongregatie, in Mededelingen Vlaams Centrum voor Genealogie, jg. 18, 1999, p. 107-114.
  • ARICKX V., Geschiedenis van Pittem, Pittem, 1951, p. 22, 172, 177, 201, 204-205.
  • DE FLOU, Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel VII, Brugge, 1927, kolom 421.
  • DEVOLDERE W., LAMBRECHT J., Oud-Pittem, Tielt, 1973, foto 15, 25-26.
  • HOLLEVOET F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 145.
  • TYTGAT M., Burgemeester laat huisjes slopen in Pittem, in De Standaard, 27/02/2007.
  • Vervallen huisjes eindelijk gesloopt, in De Weekbode, 02/03/2007.
  • VERMEULEN J., Oude foto's van Pittem en Egem, Pittem, 2003, 2 delen.

Bron: DEVOOGHT K. & SANTY P. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Pittem met deelgemeente Egem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL49, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter; Devooght, Kristien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brouwerij Tavernier

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gedenkteken Jozef Vandenbroucke en Julia Vandendriessche

  • Omvat
    Villa Zonnewende

  • Omvat
    Woon-winkelhuis

  • Is deel van
    Pittem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kauwstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/16060 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.