Beschermd cultuurhistorisch landschap

Vallei van de Molenbeek: fase 2

Beschermd cultuurhistorisch landschap van 15-04-2010 tot heden

ID: 8782
URI: https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8782

Besluiten

Vallei van de Molenbeek: fase II
nietigverklaringen: 15-04-2010 ID: 11289

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Provincie
Oost-Vlaanderen: Gemeente
Erpe-Mere, Haaltert: Deelgemeente
Aaigem, Haaltert, Heldergem: Straat
Brantegemstraat, Engelsmolen, Gotegemstraat, Hoefstraat, Krekeldries, Landlede, Landries, Oud-dorp, Processieweg, Rosthoutweg, Terlicht: Locatie
Engelsmolen , Gotegemstraat , Landries (Erpe-Mere), Brantegemstraat , Gotegemstraat , Hoefstraat , Krekeldries , Landlede , Oud-dorp , Processieweg , Rosthoutweg , Terlicht (Haaltert): Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m: Oppervlakte zone
2 920 207m²: Beschermingsdossiers
4.03/41082/110.1 DO002266 OO003297

Typologie: aanplanten, agrarische landschappen, beken, bomenrijen, hagen, knotbomen, loofbossen, ruggen, valleien

Project beschermingsdatabank 2013-2016 (beschermingen: van 01-01-2013 tot 30-06-2016)

Beschrijving

Het zuidelijk deel van de vallei van de Molenbeek te Aaigem, Haaltert, Kerksen en Heldergem is beschermd als landschap (fase 2). De tweede fase betreft het valleigebied met ruimere omgeving gelegen tussen de Gotegemmolen en Oud-Dorp te Haaltert, aansluitend op het beschermde landschap van de Molenbeekvallei - fase 1. De als monument beschermde watermolen Engelse Molen maakt geen deel uit van de bescherming. Deze bescherming werd gedeeltelijk vernietigd door een arrest van de Raad van State van 15 april 2010, waarbij perceel 191a (Haaltert, 3e afdeling, sectie A) uit de afbakening werd gehaald.

Waarden

De vallei van de Molenbeek fase II is beschermd als landschap omwille van het algemene belang gevormd door de:

natuurwetenschappelijke waarde

De vallei van de Molenbeek kenmerkt zich door een markante terreinovergang, bestaande uit de asymmetrische vallei met alluviale en colluviale, soms venige afzettingen in de laagst gelegen delen.
Plaatselijk komen er aan de voet van de valleiwanden bronzones en stuwwaterverschijnselen voor, waardoor een heel aantal zeldzame plantensoorten typerend zijn voor bronbossen en vochtige graslanden in het gebied kunnen aangetroffen worden.
Als bostype in het gebied is het alluviaal elzenrijk essen-iepenbos het meest verspreide bostype, het is in het gebied het best ontwikkeld in het Vorsinckbos. Dit is dan ook het bos dat sinds de 18de eeuw ononderbroken bestaan heeft.
De botanisch interessantste graslanden treft men aan op vochtige tot natte bodems, met name in de vallei, of op de steilere valleiwanden. De meest waardevolle graslanden behoren hierbij tot het dotterbloemverbond.
In het gebied komen ook talrijke interessante lineaire landschapselementen voor fauna en flora voor, zoals houtkanten, hagen, knotbomenrijen en de oeverwalgronden van de Molenbeek, waarbij zeer zeldzame oevervegetaties aangetroffen kunnen worden. De grazige taluds, perceelsranden en wegbermen zijn vaak eveneens vegetatiekundig zeer interessant.

historische waarde

Het landschap rond de Molenbeek heeft zijn historische landschapsopbouw gaaf en herkenbaar behouden.
De eerste ontginningssporen in het gebied kan men op basis van archeologische vondsten terugbrengen tot de Gallo-Romeinse periode en mogelijk zelfs vroeger.
Niettegenstaande deze eerste ontginningen de aanzet vormden tot het ontstaan van het cultuurlandschap zoals wij dit nu kennen waren zij evenwel van dergelijke kleine schaal dat de impact op het natuurlijke landschap en dus het landschapsbeeld te verwaarlozen was.
Het is dan ook pas vanaf de volle middeleeuwen dat de ontginningen meer en meer het landschapsbeeld zouden gaan bepalen. Zo ontstonden al snel de eerste kouters, als grote aaneengesloten bouwlanden, en kort daarop volgden de velden, waarvan de toponiemen de verschillende delen aanduiden. De steeds aanhoudende gronddruk maakte evenwel dat dit nog niet volstond, zodat ook minder goede gronden ontgonnen werden, wat het ontstaan gaf aan de meers- en broekgebieden die bestonden uit omhaagde natte graslanden, hooilanden en hier en daar geprivatiseerde bosjes.
Het ontginningslandschap dat hieruit ontstond bestaat dan ook uit een afwisseling van kouters, velden, meers- en broekgebieden.
Van cultuurhistorisch belang in het landschap is ook de aanwezigheid van de relicten van het vroegere traditionele bodemgebruik, zoals de restanten van vlasrootputten, hooilanden, middelhout en kapgrienden (wijmenteelt), alsook van lineaire landschapselementen, waaronder houtkanten, hagen en knotbomenrijen die verwijzen naar het vroegere agrarische gebruik en het specifiek houtgebruik buiten bosverband.
Een ander belangrijk cultuurhistorisch element is de vrij gave bewaring van een grote dichtheid aan kleine en landelijke wegen in het gebied, waardoor de vallei en de valleiranden door tal van dergelijke wegen doorsneden wordt. Sommige van deze wegen hebben zich bovendien ontwikkeld tot diepe holle wegen. Op de leemruggen zelf treft men tal van veld- en kerkwegels aan.
Het landschap vormt ook de historische context van de talrijk omliggende (dries-) nederzettingen, de nog bestaande historische hoeves met huiskavel en omhaagde boomgaard, en van de monumentale watermolen. Het meest opvallende bouwwerk binnen de vallei is hierbij de beschermde Engelsmolen, die deel uitmaakt van de talrijke molensites langs de Molenbeekvallei.
De aanwezige relicten, kaartmateriaal en het verrichte historisch onderzoek toont aan dat het voorgestelde landschap tot de oudste en vrij gaaf bewaarde ontginningslandschappen behoort, wat de cultuurhistorische waarde van dit landschap verder onderbouwt.

esthetische waarde

De Molenbeekvallei ter hoogte van Erpe-Mere en Haaltert (Heldergem) vormt een gaaf ruraal en reliëfrijk landschap dat gestructureerd wordt door de sterk meanderende waterloop. Naast de vallei van de Molenbeek komen er in het gebied nog twee kortere valleien voor, die gevormd worden door de zij bekenHolbeek en Vorsinckbeek.
De steilere hellingen, depressies en de beekvallei worden hoofdzakelijk als grasland gebruikt, waarbij deze percelen vaak door levende hagen, knotbomenrijen en opgaande bomen omheind zijn. Plaatselijk komen er in de vallei ook enkele poelen en vijvers voor.
De hoger gelegen delen buiten de valleien zijn gekenmerkt door zachte hellingen en open akkers met weinig of geen perceelsrandbegroeiing.
Het contrast tussen de hoger gelegen open ruggen en de beslotenheid van de vallei met haar graslanden omsloten door hagen- en houtkantenpatroon vormt een markante terreinovergang in het landschap die de belevingswaarde van het landschap sterk bepalen.
Dit alles maakt dat het voorgestelde landschap door haar cultuurrijk verleden en de rijke afwisseling aan elementen een boeiend geheel vormt.

Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Hoeve

Gotegemstraat 35 (Haaltert)
Mooi ongerept voorbeeld van kleinschalige landelijke bebouwing met een vrij geïsoleerde inplanting, bestaande uit een kleine en lage boerenarbeiderswoning met ertegenaan gebouwde dienstgebouwen, hoofdzakelijk daterend uit het einde van de 19de eeuw.

Hof ten Haas of Hof Stoys

Hoefstraat 37 (Haaltert)
Mooi gelegen hoeve, reeds vermeld in de 15de eeuw, naar verluidt voormalige abdijhoeve.

Watermolen Engelse Molen

Engelsmolen 1 (Erpe-Mere)
Bovenslagmolen met ijzeren scheprad, gelegen op de Molenbeek, in een boomrijke omgeving. Huidige molen met twee bouwlagen en drie traveeën door middel van muurankers op de voorgevel gedateerd: vermoedelijk 1774; verhoogd en uitgebreid met een nieuw molenaarshuis in de tweede helft van de 19de eeuw van het dubbelhuistype met twee en een halve bouwlaag van vijf traveeën onder zadeldak.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Vallei van de Molenbeek tussen Herzele en Mere

Aaigem, Mere (Erpe-Mere), Haaltert, Heldergem, Kerksken (Haaltert), Herzele, Ressegem, Woubrechtegem (Herzele)
De vallei van de Molenbeek tussen Herzele en Mere heeft een heuvelig karakter doordat de vallei zich in de onderliggende Tertiaire afzettingen heeft ingesneden. Op de Molenbeek komen verschillende boven- en onderslagmolens uit de 18de eeuw voor zoals de Ratmolen met molenaarshuis en de Engelsmolen. In de vallei komen weilanden voor met perceelsrandbegroeiing maar ook bospercelen en bronbosjes die zorgen voor een gesloten karakter. Te Herzele is de vallei van de Molenbeek relatief breed met veel bocage. Hier ligt het kasteel van Herzele in een omringend park met lange eikendreef. De historische continuïteit van bepaalde delen van de Blauwbossen gaat minstens terug tot de 18de eeuw.

Andere relaties

Heeft als overgangszone