Kasteel "Ter Lucht" ligt centraal in het park op een lichte verhevenheid. Toegankelijk via een lange toegangsdreef met lorken en rodondendrons.

A. Historiek

1577: eerste melding van de heerlijkheid "Ter Lucht". Het was eigendom van de familie de la Coste afkomstig uit de stad Genua.

1561-1571: op de kaart van Pieter Pourbus krijgen we een weergave van het domein "Ter Lucht". Binnen een omwalling vinden we het kasteel met imposante traptoren en enkele bijgebouwen. Het geheel is toegankelijk via drie poortgebouwen aan de noord-, de zuid- en de oostzijde.

1642: Adrien de la Coste laat een kasteel bouwen. A. Sanderus geeft een weergave van het kasteel. Op de afbeelding zien we duidelijk de opper- en neerhofstructuur. Het omwalde kasteel was toegankelijk via een brug. Het kasteel wordt getypeerd door hoek- en traptorens. De hoeve met L-vormige plattegrond bestaat uit een boerenhuis van twee bouwlagen onder zadeldak met geïntegreerde schuur en stal.

1664: jonker Andreas de la Coste, heer van der Straeten, laat de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van ' t Boompje bouwen in nabijheid van het kasteel.

1770-1778: domein staat weergegeven op de kaart van Ferraris met de typische opper- en neerhofstructuur.

3/08/1816: openbare verkoop van het kasteel door André de la Coste aan Emmanuel van Outryve d’Ydewalle.

1827: legaat naar kleinzoon Jules d’Hanins de Moerkerke maar door vroeg overlijden naar diens vader Julien d’Hanins de Moerkerke-van Outryve d’Ydewalle.

1835: weergave van het kasteel op het primitief kadasterplan met bijhorende tuin, lustgrond, kapel en hoeve.

1839: opsplitsing van het domein door de aanleg van de spoorweg.

1860: verkoop van het domein aan generaal Narcisse Ablay de Perceval.

8/01/1885: aankoop door ridder August de Formanoir de la Cazerie die het kasteel laat "restaureren" door een Gents architect. Door de restauratiewerken verdwijnt de omwalling. Het kasteel wordt uitgebreid met erkeruitbouwen, torentjes en bordestrappen die toegang geven tot de logia.

1892: bouwen van koetshuis ten westen van het kasteel.

1958: eigendom van Christiaan van Caloen de Basseghem-Gillès de Pélichy op schouwboezem in hall prijken wapenschilden van de vier families sinds 1664.

B. Beschrijving kasteel

Kasteel met grosso modo rechthoekige plattegrond met verschillende torenuitbouwen. Twee bouwlagen + kelderverdieping onder leien zadeldak met hoge massieve, soms uitkragende, schoorstenen. Oorspronkelijke L-vormige plattegrond (diep- en breedhuis) uit de eerste helft van de 17de eeuw, afgebeeld door Sanderus (1641), is nog gedeeltelijk aanwezig. In 1885 wordt het kasteel verfraaid en uitgebreid met deels behoud van de traptoren links, het diephuis, de traptoren in de oksel en het breedhuis van zeven traveeën breed.

Rode baksteenbouw met sierankers in combinatie met natuursteengebruik onder meer voor het benadrukken van de muuropeningen en de neobarokke elementen. Grote variatie in de afwerking van de muuropeningen. Sommige met natuurstenen geblokte omlijsting, op de verdieping gevat in rondboognis, soms doorlopend tot op de begane grond, met neobarokke cartouches als opvulling van de boogvelden. Centraal op de verdieping deurvenster met smeedijzeren balkonleuning. Ook grote variatie in de afwerking van de torenuitbouwen voorzien van een leien ingesnoerde torenspits met smeedijzeren windvaan. Dak doorbroken met twee getrapte dakvensters en twee pittoreske dakkapellen.

Soberder achtergevel vertoont verschillende bouwfasen. Zeven middentraveeën maken vermoedelijk deel uit van het breedhuis afgebeeld op Sanderus. De linker- en rechtertravee werden toegevoegd in 1885 waar onder meer de traphal werd ondergebracht. Gevel opengewerkt met rechthoekige muuropeningen voorzien van natuurstenen kruiskozijnen. Centraal bordestrap aan weerszijden voorzien van een vaasornament met guirlandes. Dakvlak doorbroken met vier getrapte dakvensters voorzien van bolkozijn en hoekblokken.

C. Beschrijving paardenstallen

Remisegebouwen van 1891 met latere uitbreiding in 1909. Groso modo L-vormige plattegrond. Verankerde roodbakstenen lijstgevel gevat tussen twee puntgevels. Opengewerkt met rondboogpoorten.

D. Beschrijving parkaanleg

Het kasteel ligt centraal in het park, op een lichte verhevenheid ten opzichte van het park, en vormt de blikvanger vanaf meerdere zichtlocaties. De grote zichtassen vanaf het kasteel bieden doorkijken tot de grens van het domein, waar kleinere parkornamenten (vazen, beelden, enzovoort) als attractiepunt fungeren.

In de zichten zitten verschillende diepteplans, enerzijds door de bomenaanplant, anderzijds door de kleine reliëfverschillen. Zo hebben de grasvelden een licht geschulpte (holle) vorm, en de boompartijen zijn op licht opgehoogde heuveltjes aangelegd. Ook de serpentinevijver loopt parallel met de preferentiële kijkrichting volgens de lengte-as van het park.

Deze aspecten wijzen op de zeer sterk landschappelijke aanleg van het parkdomein waarbij een zeer organische parkstructuur de indruk moet wekken van een natuurlijke configuratie. Tevens zorgt deze structuur voor een "aha-erlebnis" door schermwerking en verrassingseffecten van kleine parkornamenten, vista's, solitaire bomen,…

Het bomen- en struikenbestand vertoont een grote variëteit, maar bevat relatief weinig specifieke parkbomen die door hun opvallende vorm, kleur, … op een speciale locatie of zichtas zouden geplant worden. De aangetroffen soorten zorgen veeleer voor een volumineuze invulling van de ruimtes en groenmassa's waarbij de individuele bomen minder van belang zijn.

In het park worden volgende boomsoorten aangetroffen die een grote stamomtrek vertonen en wellicht teruggaan op de oorspronkelijke aanleg: gewone beuk (Fagus sylvatica), bruine beuk (Fagus sylvatica 'Atropunicea'), zomereik (Quercus robur), witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum), canadapopulier (Populus x canadensis), gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) en tamme kastanje (Castanea sativa). Tussen deze bomen staan dennen, berken, esdoorns en tamme kastanjes (hakhout).

In de struiklaag worden voornamelijk rododendron, taxus (enkele grote exemplaren in omvang en ouderdom), hulst, Amerikaanse vogelkers, sneeuwbes, vlier, laurierkers en bamboe aangetroffen, evenals één exemplaar van Japanse duizendknoop.

Voornamelijk in het noordelijke parkgedeelte bestaat het bomenbestand voor een aanzienlijk deel uit naaldbomen wat niet gebruikelijk is in een dergelijk park. Volgens de beheerder was er gedurende de zomer van 1976 heel veel uitval onder het bomenbestand, en ook de storm van 1996 heeft voor redelijk wat uitval gezorgd. Na 1976 werd de uitval vervangen door vnl. naaldbomen om zo snel mogelijk weer een volumineus bomenbestand te creëren.

Aan de hand van de stamomtrekken van een groot deel van de naaldbomen wordt dit verhaal bevestigd, maar enkele hebben wellicht een grotere ouderdom. Deze exemplaren staan aan de noordoostelijke zijde van het park: reuzenzilverspar (Abies grandis) (omtrek 1,88 meter en 1,6 meter), mammoetboom (Sequoiadendron giganteum), Hemlockspar (Tsuga heterophylla) en sikkelcipres (Cryptomeria japonica).

Sommige bomen vormen door hun locatie of door hun soort (variëteit) specifieke en waardevolle parkelementen: ten westen van het kasteel staan er een witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum, stamomtrek: 3,21 meter) en een bruine beuk met een duidelijke entplaats (Fagus sylvatica 'Atropunicea', stamomtrek 3,8 meter). Ten zuidwesten van het kasteel staan enkel grote exemplaren taxus (Taxus baccata) die door hun volumineuze omvang en door hun grote stamomtrek (ongeveer 1,5 meter) en wellicht grote leeftijd, uitzonderlijke elementen vormen.

In het noordelijk deel staan twee Noorse esdoorns (Acer platanoides) die een ent vertonen en tevens een aanzienlijke stamomtrek hebben (1,73 meter en 1,81 meter). Langs de serpentinevijver markeren twee moerascipressen (Taxodium distichum) de begrenzing van deze vorm.

Verder staan er in het park nog enkele kleinere parkelementen die bijdragen aan het karakter. Zo staat er aan de westzijde van het kasteel een boogstructuur van leilinden langs de weg rond het kasteel. Vlakbij staat ook nog een hoge muur met steunberen van het vroegere kasteel.

Op het einde van de toegangsweg vormen een aantal hulsten (die op korte afstand geplant werden) een tunnel; dit zorgt voor een verrassingseffect wanneer de bezoeker uit deze tunnel komt en plots het volledige kasteel ziet.

Over de serpentinevijver ligt een betonnen boogbrugje waarvan de afwerking gebeurd is met een imitatie van schorsstructuur.

Aan de westelijke zijde staat er aan de achterkant van het domein nog een metalen toegangshekken met bakstenen pijlers en vaasornamenten. Aan de oostelijke zijde vormt een klein beeld het attractiepunt dat nog benadrukt wordt door een rij van bruine beuken die als knotboom of haag beheerd worden en mogelijk een berceau vormden.

Ten oosten van het kasteel ligt de vroegere moestuin en bijhorende gebouwen en voorzieningen. Rond de moestuin staat en bakstenen muur. Aan de muur die op het zuiden gericht is, is een vernuftig systeem bevestigd om fruitbomen te leiden en is tevens een serre aangebouwd. Vlakbij de ingang van de serre zijn nog twee leiperen bewaard gebleven.

In de tuin zijn de plantbedden herkenbaar aan de betonnen afboordingen.

De toegangsweg die langs de tuinmuur passeert wordt begeleid door een muur (bijna tunnel) van bamboe-aanplantingen.