Historiek

In 1258 kregen de begijnen van de bisschop van Kamerijk de toelating tot het bouwen van een kapel en in 1259 tot het stichten van een eigen parochie. Circa 1261-1267 schenking door de hertogin van Brabant Aleydis van Bourgondië van een "oude saele van een huis om een kercke of capelle af te maeken", vermoedelijk op dezelfde plaats als de huidige kerk.

In 1664-1665 bouw van een nieuwe monumentale kerk, onder leiding van L. Kest en J. De Winter, ter vervanging van een oudere die te klein en bouwvallig was geworden. In 1666 stopgezet wegens geldgebrek. In 1667 voltooid, met de voorgevel naar het oosten in tegenstelling tot de voorgevel van de oude kerk die naar het westen was gericht. Ingewijd op 12 mei 1671 door de bisschop van Antwerpen Marius Ambrosius Capello en toegewijd aan de Heilige Margareta van Antiochië. Bovenste gedeelte van oostgevel samen met de klokkentoren voltooid in 1767 naar ontwerp van E. Baets uit Antwerpen en uitgevoerd door C. Van Everbroeck.

Heden bijkerk van de Lierse hoofdparochie van Sint-Gummarus.

Beschrijving

De huidige kerk onder leien bedaking met houten dakvensters, vertoont een driebeukige transeptloze basilicale opstand: schip van zes traveeën en koor van één travee met halfronde sluiting; ten noordwesten geflankeerd door de sacristie op rechthoekige plattegrond.

Uitwendig volledig opgetrokken uit baksteen, verlevendigd door het gebruik van zandsteen voor omlijstingen, kordons, aflijnende hoekblokken en kapitelen.

Plastisch uitgewerkte oostgevel van twee registers + top, sterk vernauwend naar boven toe, respectievelijk drie en één travee. Het bovenste gedeelte met lichte rococo-invloed. In de onderbouw sterk geaccentueerde travee-indeling overeenkomstig de inwendige schikking; geritmeerd door geringde pilasters die een gekornist hoofdgestel dragen, boogvormig boven de licht uitspringende en bredere middentravee: rondboogdeur in uitgewerkte arduinen omlijsting; flankerende geringde pilasters en halfzuilen met Ionisch kapiteel onder geprofileerd en gekornist entablement met centrale mijterboog; boogveld voorzien van uitgewerkte cartouche met datering 1664 en eronder monsterkop. Bekronende rondboognis met beeld van de Heilige Margareta (1777) naar ontwerp van d'Heur; uitgewerkte arduinen omlijsting tussen voluutvormige vleugelstukken met siervaas; gebogen kroonlijst met gestrekte uiteinden. Eikenhouten doorspijkerde vleugeldeur met mooi gesculpteerde makelaar van H.F. Verbruggen (1655-1724). Erboven omlijst opschrift "Domine dilexi decorem domus tuae et locum habitationis gloriae tuae Psal: XXV" en datering "Anno 1767".

Zijtraveeën geritmeerd door eenvoudige rechthoekige deuren in geprofileerde arduinen omlijsting met oren en neuten; bekronend gebogen fronton met gestrekte uiteinden en siervaas; hogerop oculus eveneens in uitgewerkte omlijsting onder gebogen waterlijst met gestrekte uiteinden.

Tweede geleding gevat tussen dubbele hoekpilasters met verdiepte of geringde schacht en monumentale vleugelstukken. Centraal steekboogvenster in kwarthol geprofileerde omlijsting met schelpsluitsteen, geheel gevat in een tweede uitgewerkte omlijsting. Top geflankeerd door rolwerk en uitlopend op gebogen kroonlijst en bekronende uitgewerkte klokkentoren (hout) met achtkantige trommel; centraal uurwerk in uitgewerkte omlijsting met grootse schelpsluitsteen, in 1675 uitgevoerd door Jan Van Boechout, horlogemaker te Lier.

Zijgevels op zandstenen plint, geritmeerd door versneden steunberen in vorm van pilasters. Getoogde bovenvensters (schip) in zandstenen omlijsting onder druiplijst. In de zijbeuken rondboogvensters in dito omlijsting met doorgetrokken druiplijsten en onderdorpels; laatstgenoemde op neuten.

Halfronde koorsluiting gemarkeerd door fijne steunberen met drievoudige versnijding.

Sacristie ten noordwesten: lijstgeveltje van twee traveeëen en één bouwlaag onder leien zadeldak; kruiskozijn in zandstenen kwartholomlijsting en rondboogdeurtje in dito met diamantkopsluitsteen- en imposten; rechthoekig bovenlicht. Zijtuitgevel rechts met schouderstukken en topstuk.

Tussen schip en koor: ingewerkte ronde traptoren met arduinen spiltrap. Tegen de noordelijke zijbeuk: constructie onder half schilddak (leien), gedragen door geblokte pijlers op doorlopende zandstenen sokkel; bevat een "Ecce Homo" uit gebakken leemaarde, uit de tweede helft van de 17de eeuw. Rechts ervan: sporen van een oude kapel waar eertijds een calvarieberg stond opgesteld.

Interieur

Indrukwekkend barok kerkinterieur met contrastwerking tussen natuurstenen constructieve elementen en bepleisterde vlakken. Opgaande middenbeuk die van de lagere zijbeuken gescheiden wordt door een rondboogarcade met natuurstenen Dorische zuilen op vierkante sokkel; laatstgenoemde dragen een klassiek hoofdgestel bestaande uit een gekorniste kroonlijst op uitgewerkte rolwerkconsoles en een fries met opschrift dat onder meer verwijst naar de inwijding van de kerk.

Overwelving naar gotisch patroon: bakstenen kruisribgewelven met brede natuurstenen ribben, opgevangen door maskerkopconsooltjes; vergulde gewelfsleutels met bloemmotieven. Gelijkaardig gewelf in de zijbeuken, aan de wanden opgevangen door sobere pilasters met lijstkapiteel. Koor eveneens met kruisriboverwelving, in de koorsluiting met twee brede ribben tot tegen de gordelboog. Entablement in het koor gedragen door slanke pilasters met op het kapiteel de evangelistentekens. Schip verlicht door getoogde vensters in natuurstenen bandomlijsting. Zijbeuken met rondboogvensters in vlakke bepleisterde omlijsting.

Mobilair

Homogeen geheel in functie van het constructieve.

Schilderijen: altaarstuk "Verheerlijking van de Heilige Begga" door J.E. Quellyn de Jongere (1634-1715). Voorts werken van J. Ykens, M. Garibaldo en de Lierenaar M.G. Tieleman.

Beeldhouwwerk: tegen de wanden van zijbeuken en koor: heiligenbeelden op barokke sokkels waarin een medaillon met opschrift verwerkt zit; werken van Artus Quellyn (1625-1700), L. Willemsens en J. Gerrits.

Smeedwerk: onder meer klokkenstel, kroonkandelaar en kaarsstand naar ontwerp van J. Gerrits, uitgevoerd door L. Van Boeckel.

Meubilair: barok hoofdaltaar (1711) van zwart en wit marmer naar ontwerp van Pieter Scheemaeckers (1640-1714). Marmeren zij-altaren uit de tweede helft van de 17de eeuw. Eiken preekstoel, uit het eerste kwart van de 18de eeuw, met vier heiligenfiguren en de symbolen van de vier evangelisten die de achtzijdige kuip dragen, naar ontwerp van W.I. Kerrickx (1682-1745). Gesculpteerde eiken biechtstoelen, uit de tweede helft van de 17de eeuw. Communiebank van 1895 naar ontwerp van J. Gerrits. Orgel voltooid in 1723 door J.B. Forceville; bekroond door musicerende engelen van de hand van Pieter Capper; gerestaureerd in 1785 door Pieter van Peteghem. Begijnhof Lier, Lier, 1989.