Het kasteel Bouckenborgh werd gebouwd als buitenverblijf voor de rijkere Antwerpse klasse. Het domein wordt al vanaf 1532 in oude geschriften vernoemd. Het huidige kasteel werd in 1810 gebouwd. In het begin van de 20ste eeuw werd het kasteel ingericht als bejaardentehuis, daarna als school en inmiddels als cultureel centrum. Het bijhorende park is omgevormd tot openbaar park.

Historiek

De Bredabaan, nu één van de belangrijkste en meest bezochte winkelassen van de stad, was al in de middeleeuwen de belangrijkste verbindingsweg naar het noorden. Aan die verbindingsweg werden er landhuizen gebouwd die als buitenverblijven fungeerden voor de rijkere klasse uit Antwerpen, die zo nu en dan kwam verpozen in het groen. Het kasteel Bouckenborgh is daar een voorbeeld van.

Het domein wordt al vanaf 1532 in oude geschriften vernoemd. In de 15de eeuw was het een hofstede, waarbij in de eerste helft van de 16de eeuw een huis van plaisantie, genaamd het 'Ooievaarsnest' (vermeld in 1561), gebouwd werd. Later werd het 'Hof van Eeckeren' genoemd, naar de 17de-eeuwse eigenaars. Op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) wordt het kasteel voorgesteld te midden van een vierkante omgrachting die aansluit op een grotere omgrachting. Ten oosten van het kasteel strekken zich de moestuinen, de vijver en het parkbos uit. Ten zuidwesten van het kasteel liggen een siertuin en een sterrenbos.

Bij de bevolking stond het domein in de 18de en de 19de eeuw ook bekend als het 'Hof van Praet' of 'Hof van Beuckeleers' (eerste helft van de 20ste eeuw), naar de eigenaars vanaf 1739 tot 1953. De huidige naam 'Bouckenborgh' of 'Beukenburg' dateert uit de 19de eeuw en verwijst naar de beukenplantage.

Het huidige kasteel werd in laatclassicistische stijl in 1810 gebouwd. Op de kaart van Vandermaelen (1846-1854) wordt het “Château de Bourkensbourgs” voorgesteld binnen een rechthoekige omgrachting, bereikbaar via een dreef vanaf de Bredabaan. In het begin van de 20ste eeuw werd het kasteel ingericht als bejaardentehuis. In 1971 werd het verkocht aan de toenmalige gemeente Merksem en werd het een school voor buitengewoon onderwijs. Inmiddels doet het gebouw dienst als cultuurcentrum. In mei 1994 ging men van start met de restauratie die tot eind 1995 duurde.

Beschrijving

Het kasteeldomein met omgrachting, grote vijver (1810) en park (18de eeuw) is gelegen tussen Breda- en Deurnebaan. Een brede, gekasseide dreef van opgaande kastanjes leidt via een brug en ijzeren hek tussen geringde natuurstenen pijlers met bekronende siervazen, langs de gerestaureerde dienstgebouwen (1775) naar het laatclassicistisch kasteel.

Het U-vormig kasteel telt zeven traveeën en twee bouwlagen onder een leien schilddak. De bepleisterde en beschilderde lijstgevels worden gemarkeerd door een puilijst, een gelede architraaf, een blinde fries en een houten kroonlijst op klossen. De rechthoekige, eertijds beluikte, vensters zijn voorzien van individuele lekdrempels. De westgevel met achteruitwijkende middentravee wordt geaccentueerd door imitatievoegen, een rondboogdeuren en een steektrap. De oostgevel is voorzien van een latere, halfronde uitbouw met ijzeren zuiltjes.

Ten westen van het kasteel, links en rechts van de toegangsdreef staan symmetrische, beschilderde bakstenen dienstgebouwen, opgericht in 1775 en gerestaureerd in 1980-1983. Ze tellen telkens één + zeven traveeën en één bouwlaag onder een leien schilddak met dakkapellen. Ze worden verder gekenmerkt door gebogen gevellijnen. De midden- en zijtravee zijn geopend met brede rondboogpoorten, verder zijn er rechthoekige vensters.