erfgoedobject

Sint-Wivina-abdij en Wolfsputten

landschappelijk geheel
ID
135086
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135086

Juridische gevolgen

Beschrijving

Dit gebied strekt zich uit ten noorden van Dilbeek en omvat het Sint-Alenapark, de Wolfsputten en de Sint-Wivina-abdij. De benedictinessenabdij Sint-Wivina werd aanvankelijk omstreeks 1125 gesticht als priorij afhankelijk van de abdij van Affligem, in 1548 werd ze verheven tot zelfstandige abdij. Bij de stichting bestond de onmiddellijke omgeving uit bossen. Ze werd totaal verwoest gedurende de godsdienstoorlogen en vanaf 1598 langzaam heropgebouwd. Tijdens de 18de eeuw kende de abdij een nieuwe bloeiperiode met de bouw van een nieuw classicistisch geïnspireerd poortgebouw, een priesterhuis in roccoco-stijl en een pachthof, dat later meermaals verbouwd werd. De abdij werd in 1794 gedurende het Frans bewind opgeheven, verkocht en grotendeels gesloopt in de 19de eeuw. Het complex omvat nog een aantal waardevolle abdijgebouwen: de 18de-eeuwse constructies bleven bestaan evenals de infirmerie die bij de vijver gelegen is en tevens het oudste nog resterende gebouw is. Ze werd in 1660 gebouwd in traditionele bak- en zandsteenstijl. Van een aantal gesloopte gebouwen zijn de fundamenten terug blootgelegd. Het ongeveer 13 ha grote domein, waarvan de afbakening doorheen de eeuwen dezelfde bleef, bevat nog alle typische ingrediënten van een kloostertuin: boomgaard, moestuin, serres en een visvijver, die samen met de Molenbeek de zuidgrens vormt. In de zone van de gesloopte gebouwen werd nadien een park aangelegd met een rechte laan getraceerd op het poortgebouw als hoofdas. Er is een nog duidelijk herkenbare historische kern die langs noordelijke zijde nog een weinig veranderde landelijke omgeving heeft in het brongebied van de Molenbeek. Ook de afbakening van het domein met park, moestuin, boomgaard en vijver door middel van een hoge met steunberen gestutte bakstenen omheiningsmuur bleef intact bewaard.

De Wolfsputten danken hun ontstaan aan de ontginning van de kalkhoudende, fijnkorrelige Lediaan zandsteen tijdens de middeleeuwen, onder meer in de 15de-eeuwse groeve van het steewerc van Duyelbeke. Deze zandsteen werd gebruikt voor talrijke Brabantse gebouwen opgetrokken in natuursteen, waaronder ook de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel, alsook de stadhuizen in Brussel en Leuven. De Wolfsputten is een gebied met verschillende biotopen dat een grote biologische waarde heeft met een aantal zeldzame planten, onder meer omwille van typische kalktufafzettingen. Het steengroevengebied ligt tegen de historische kern van Dilbeek aan. Het gebied De Wolfsputten bestond op het einde van de 18de eeuw uit een langgerekt vochtig loofbos, gaande van de dorpskom van Dilbeek tot de Sint-Wivina-abdij te Groot Bijgaarden. Dit bosareaal is in het midden van de 19de eeuw volledig verdwenen, er zijn enkel kleine restbosjes in de drie zuidelijk gelegen brongebieden. De vochtige graslanden langsheen de beek zijn behouden gebleven, terwijl de rest bestaat uit weiden en landbouwgronden met uitzondering van de steilste delen die recent terug bebost zijn geworden. De bodems van de valleien bestaan vooral uit vochtige tot zeer natte leem- en zandleemgronden, de flanken van de dalen zijn bedekt met leemgronden. Op bepaalde plaatsen ligt een kleisubstraat op geringe diepte, hetgeen aanleiding geeft tot het stagneren van water. Het gebied telt talrijke bronnen, aan de westkant ligt de Smissenboswaterloop en het Hof te Hongersveld, een voormalige aanhorigheid van de Sint-Wivina-abdij. Het is een gesloten hoeve uit de 18de eeuw, de gebouwen staan gegroepeerd rondom een geplaveide binnenplaats, een sedert 1963 afgebroken langsschuur is door een hedendaagse constructie vervangen. Op het hoogste punt van het gebied werd omstreeks 1970 het moderne en aan het zogenaamde brutalisme geïnspireerde ontmoetingscentrum Westrand gebouwd met vanuit het interieur een inkijk in het vergraven dal van de Wolfsputten.

Ten zuiden van de Wolfsputten ligt het Sint-Alenapark met de Sint-Alenatoren, een overblijfsel van een waterburcht die vermoedelijk teruggaat tot in de 13de eeuw. In het begin van de 18de eeuw werden drie van de oorspronkelijke vijf torens van het door brand vernielde versterkte kasteel gesloopt, de twee overige werden geïntegreerd in een nieuwbouw. In dezelfde periode werd tegen de terreinhelling een pittoresk park aangelegd, dat door middel van een beukendreef met de kerk verbonden werd. Momenteel is het als gemeentepark ingericht. Op het einde van de 18de eeuw werden de resten van het oude kasteel, op de Sint-Alenatoren na, gesloopt. Momenteel is het een ronde bakstenen toren, afgedekt met een kegeldak en ingeplant op een eiland temidden van een vijver. Een smeedijzeren brug verleent toegang tot het eilandje. Op de tegenoverliggende helling, ten noorden van de ringwal, werd in 1862 een nieuw ecclectisch kasteel gebouwd naar een ontwerp van architect J.P. Cluysenaer. Momenteel is het in gebruik als gemeentehuis van Dilbeek. Alles in het kasteel staat in functie van de tijdsindeling: 365 vensters, 12 torens, 52 deuren en 7 trappen. Vlak bij de parkingang verschenen een pachthof (1889) en een wagenhuis met paardenstallen, beide recent sterk verbouwd. Bij opgravingen werden fragmenten van de funderingen van de oude waterburcht blootgelegd.


Bron: Ankerplaats 'Sint-Wivina-abdij en Wolfsputten'. Landschapsatlas, A20025, Agentschap Onroerend Erfgoed, Brussel.
Auteurs: Deneef, Roger; Wijnant, Jo; Cresens, André
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Domein van het Sint-Wivinaklooster

  • Omvat
    Sint-Alenapark

  • Is deel van
    Dilbeek


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Wivina-abdij en Wolfsputten [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135086 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.