De parochiekerk Heilig Kruis, gelegen aan het Heilig-Kruisplein in de wijk Westveld, werd opgericht in modernistische stijl in 1963-65 naar ontwerp van architect Paul Van Maele (Sint-Amandsberg). De kerk op het rechthoekig perceel is omgeven door beplante grasperken.

Historiek en context

De moderne Heilige-Kruiskerk werd opgetrokken in de wijk Westveld. Tot in de tweede helft van de 19de eeuw was Sint-Amandsberg in hoofdzaak een land- en tuinbouwgemeente. In aansluiting met de nieuw aangelegde burgerwoonwijk op de Heirnis te Gent werd ook de Heirniswijk op grondgebied Sint-Amandsberg geürbaniseerd begin 20ste eeuw. Vlakbij, ten noorden van de Dendermondsesteenweg werd de Heilig-Hartkerk in 1877 tot zelfstandige parochiekerk verheven. De onvruchtbare velden Heyvelt en Westvelt werden pas in de 20ste eeuw aanlokkelijk als woonplaats. Door de gestadige bevolkingsaangroei werden drie nieuwe parochies opgericht: de parochie van Onze-Lieve-Vrouw van de Oude Bareel opgericht in 1928, de parochie van Sint-Bernadette in 1949 en van het Westveld in 1957.

In 1959 werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven door de toenmalige kerkfabriek van het Heilig Kruis voor de bouw van een nieuwe kerk. De bouwstijl was vrij maar de inwendige atmosfeer moest convergeren naar het altaar. Architect Paul Van Maele werd gekozen als laureaat. Het ontwerp en de inrichting van de nieuwe kerk werden nog tijdens de bouwwerken gewijzigd naar de richtlijnen van het Tweede Vaticaans Concilie. De definitieve bouwplannen dateren van 1962 (bouwvergunning van 15 april 1962). De werken werden toegewezen aan aannemer Peynsaert en zonen uit Aalst. De eerstesteenlegging vond plaats op 30 juni 1963. Op 4 juli 1965 werd de kerk ingewijd door de Gentse bisschop Léonce Van Peteghem.
Aan de westzijde van de klokkentoren herinnert een gedenksteen de oprichting van de kerk: "H. KRUISKERK GEWIJD DE 4e JULI/ MCMLXV DOOR ZIJNE HOOGW./ EXC. MGR. VAN PETEGHEM BISSCHOP/ VAN GENT + DOOR DE ZORG VAN/ BOUWPASTOOR E.H. A. SCHEIRE +/ ARCHITECT PAUL VAN MAELE +/ AANNEMERS PEYNSAERT ZONEN/ PROF. R. VAN POTTELBERGH BURGEM/ J. DENIJS + O. LEYMAN + A. VAN/ NIMMEN + R. DE KEERE SCHEPENEN/ J. CARDON SECR. + KERKFABRIEK/ PROF. M. SERBRUYNS + M. WALLAERT/ A. MAREEN + A. WILLEMS + O. MARTENS/ EN VAN VELE GELOVIGEN + GOD/ DANKEND OM DEZE WELDAAD+"

Architectuur

De plattegrond ontvouwt een grote, rechthoekige bidruimte met aan de westzijde het uitspringende en overluifelde inkomportaal en een nagenoeg vrijstaande betonnen campanile ten noordwesten, aan de noordoostzijde een rechthoekig uitgebouwde sacristie en een, volgens het bouwplan lokaal voor de misdienaars. In de crypte onder het koor is een weekkapel ondergebracht. De georiënteerde zaalkerk onder plat dak is opgetrokken uit gewapend beton met een bekleding van witsteen op een plint van gebouchardeerde blauwe hardsteen.

Het vooruitgeschoven centraal westportaal op bordes is overdekt met een sterk uitstekende betonnen luifel. Ter hoogte van het inkomportaal is in de westgevel een grote glaspartij aangebracht met kleurrijk glas in lood gevat in vijf betonnen ramen. De ten noordwesten aangebouwde betonnen klokkentoren bevat bovenaan een open constructie met drie klokken vervaardigd door het atelier Sergeys (Leuven), met een eenvoudig metalen torenkruis op het plat dak. De voorts vrij gesloten noord- en zuidgevels worden geritmeerd door smalle hoge vensters met gelijkaardig glas in lood. De noordgevel wordt gemarkeerd door drie licht uitspringende uitbouwen van de geïntegreerde biechtstoelen. De lagere sacristievleugel met zijportaal in de uitbouw aan de noordoosthoek vertoont dezelfde vormgeving. De recht afgesloten koorgevel wordt gemarkeerd door een half vrijstaand sculpturaal uitgewerkt en hoger opgetrokken betonnen element ter hoogte van het altaar. Horizontale vensterregisters met glasramen verlichten de weekkapel in de crypte.

Interieur

De vloer is gedekt met travertijn. De zijwanden zijn met houten planken bekleed. In de met houten beplanking afgewerkte noordwand zijn drie biechtstoelen ingebouwd, afgesloten met gordijnen. De zoldering met ingewerkte verlichting is ten behoeve van de akoestiek uitgewerkt in de vorm van een geplooid blad dat tussenin de overwelvende betonbalken telkens wordt herhaald. De non-figuratieve kleurrijke glas-in-loodramen werden gemaakt door glazenier Michel Martens, verschillende glasramen vermelden de namen van de schenkers.

Mobilair

Beeldhouwwerk: het houten kruisbeeld aan het hoofdaltaar en de twee flankerende engelfiguren zijn gebeeldhouwd door Albert D’Havé (Eeklo), geplaatst in 1974. Kruiswegtaferelen in reliëfpanelen in gips. Het hoofdaltaar, verwijzend naar een grafspelonk, is vervaardigd door beeldhouwer Maurice Witdouck (Lovendegem). Het orgel, afkomstig van het klooster van Onze-Lieve-Vrouw Visitatie van Dendermonde, is aangekocht in 1982. Betonnen doopvont met koperen deksel.