De Muizelmolen is een stenen stellingmolen, gebouwd in 1840 op de plaats van een oudere houten molen. De molen kreeg de naam "Muizel" naar het gehucht dat op de heuvelrug tussen de Leie en de Mandel ligt. De benaming is reeds aangegeven op de Vandermaelenkaart van rond 1850. De molensite is gelegen op de hoek van de Muizelstraat en de Tombroekstraat. Op de hoek van beide straten is de op een molenberg gebouwde molen bereikbaar via een gekasseide oprit, afgesloten door een vernieuwd ijzeren hek. De aan de Muizelstraat gelegen woningen met vernieuwd karakter geven de plaats van de oorspronkelijke molenaarswoning aan. Ten zuiden, langs de Tombroekstraat, bakent een mechanische maalderij de molensite af. Ten oosten van de mechanische maalderij is een boomgaard met onder meer notelaar bewaard. Aan de westzijde van de Muizelstraat en langs de Tombroekstraat sluit een agrarisch gebied bij de molensite aan.

Historiek

Onderzoek van Denewet en Holemans toont aan dat Maria Josepha Vandaele op deze plaats een molen bouwt in 1799. De grenen aandrijfas van deze molen met daarin gegrift het jaartal "1799" en de naam van de eigenares werd later geïntegreerd in de stenen molen. Uit naijver zou de buur, landbouwer Verhelle in 1817 de molen met toenmalige molenaar Joannes Verhelle in brand gestoken hebben. De vernielde molen werd daarop vervangen door een houten molen op een hoog gemetseld torenkot. De molen wordt weergegeven op een plan van 1817 opgemaakt door landmeter Verkest uit Wingene, alsook op een primitief kadasterplan van circa 1830 waarop een L-vormige woning te zien is aan de straatkant met daarachter de molen en een landgebouwtje. De molen is op dat moment eigendom van timmerman Pieter Jan Blanckaert. De molen gaat op 20 april 1840 in de vlammen op. Fransoo Despriet en Charles Verhelle bouwen de huidige Muizelmolen in 1840 als een olie- en graanmolen (korenmolen met twee steenkoppels) in opdracht van molenaar Joannes Baptiste Loncke, de zoon van Clement Loncke die molenaar is op de Walleghemmolen, een paar kilometer verder in de Ginstestraat. De bakstenen worden naar verluidt gebakken uit de grond van de hoeve "Vrijleghem" (Vrijlegemstraat 2). Daarnaast wordt er eveneens Doornikse kalk en roggemeel gebruikt. Ondanks de bouw van de stenen molen is de gebouwenconfiguratie op de Atlas der Buurtwegen (1845) ongewijzigd gebleven ten opzichte van het primitief kadasterplan (circa 1830). De bouw van de stenen molen in 1840 werd evenmin geregistreerd in het kadaster.

Na verloop van tijd - vermoedelijk in het derde kwart van de 19de eeuw - laat Joannes Loncke een haverpletter installeren en een kollergang voor het slaan van olie. In 1887 komt de molensite in het bezit van molenaar Leopold Eeckhout-Loncke die in datzelfde jaar een landgebouw optrekt aan de Muizelstraat. In 1891 bouwt men een bakhuis aan de kant van de Tombroekstraat. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt een gedeelte van de kap weggeschoten. In 1933 breekt de molenaar het landgebouwtje dat reeds wordt weergegeven op het primitief kadasterplan af. In 1938 komt er een mechanische maalinstallatie en in 1939 laten molenaar Abias Tuytens en handelaar Marcel Tibergyn-Tuytens het landgebouw van 1887 aan de Muizelstraat vergroten en omvormen tot een magazijn.

De molen wordt grondig hersteld in 1963-1964; onder meer de stelling, vensters, vloeren en steenkisten worden vernieuwd. Deze herstellingen zijn naar verluidt onoordeelkundig uitgevoerd, aangezien in 1965 de ijzeren askop breekt. Om eventuele rampen te voorkomen, laat men op advies van molenbouwer Peel de wieken naar beneden zakken. In 1969-1970 herstelt men de molen waarbij molenbouwer Peel de molen voorziet van een drieënhalve ton zware ijzeren as van Nederlandse makelij. In 1974 wordt het bedrijf definitief stilgelegd door molenaar Abias Tuytens. De molen blijft via overerving eigendom van nazaten van de familie Loncke tot Paul Tibergyn de molen koopt in 1993 en hem in 1995 volledig maalvaardig restaureert onder leiding van architect Paul Gevers uit Kasterlee. Molenmaker Roland Wieme stond in voor het molentechnisch werk. Sindsdien is de site opengesteld voor het publiek. De gerestaureerde mechanische maalderij uit 1938 met twee koppels molenstenen en een builmolen is nu ingericht als restaurant "De Muizelmolen". De 20ste-eeuwse magazijnen aan de Muizelstraat, ten noorden van de Muizelmolen gelegen, werden gesloopt.

Beschrijving

De Muizelmolen is een stenen stellingmolen gebouwd op een molenberg. De  bakstenen bovenkruier van vijf bouwlagen heeft een naar boven toe verjongende molenromp en is vervaardigd uit ruw baksteenmetselwerk, gemetst met kalkmortel van Doornikse kalk en roggemeel. Bovenaan de molenromp zijn de stellinggaten nog aanwezig. Op de baard van de molenkap, net onder de askop, is het opschrift "MUIZELMOLEN 1840 1995" aangebracht. Met anderskleurige baksteen is het jaartal "1840" in de molenromp gemetst en hetzelfde jaartal is ook op meerdere onderdelen ingegrift. Op de begane grond steekt een rondboogpoort en een getoogd venster. Op de benedenverdieping was eertijds ook een olieslagerij. Boven de rondboogpoort staat een heiligenbeeldje van Sint-Jan of Sint-Victor in een kleine rondboognis met bekronend bakstenen kruisje. De maalzolder erboven is vanaf de omgevende houten gaanderij toegankelijk via twee licht getoogde deuren onder druiplijst. Vensters onder druiplijst zorgen voor licht op de maalzolder. Boven de maalzolder is de molenromp aan vier zijden opengewerkt door twee boven elkaar gestelde getoogde vensters (zonder druiplijst) en oculi. De vensters zijn ingevuld met houten ramen met kleine roedeverdeling. De molenkap met leien rust op Engels kruiwerk dat in 1970 geïnstalleerd werd in plaats van het oorspronkelijke paternosterkruiwerk. De wieken hebben een spanwijdte van 25 meter. De molen werd op de steenzolder uitgerust als korenmolen met twee koppels stenen en een haverpletter. De molenas is volledig in gietijzer vervaardigd. 

De mechanische maalderij, mogelijk met aansluitend vroeger magazijn, bevindt zich aan de Tombroekstraat. Het langgestrekte roodbakstenen gebouw op verspringende plattegrond is gevat onder zadeldaken en een lessenaarsdak (rode mechanische pannen). Op een houten maalstoel zijn twee koppels molenstenen in een houten steenkist geplaatst. De maalstenen worden onderaan aangedreven door gietijzeren kamwielen op de maalas, die via een motor aangedreven werden. Er is tevens een builmolen bewaard.