Het oorlogsmonument voor de gesneuvelden en burgerlijke slachtoffers van Machelen-aan-de-Leie tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de opgaande moeraseik als vredesboom bevinden zich langs de Dorpsstraat te Machelen, op de splitsing met Hoevestraat. Het oorlogsmonument werd omstreeks 1920-1925 opgericht naar ontwerp van Antoon Van Parys.

Historiek

In de gemeenteraad van 22 juli 1919 werd er beslist om een vrijheidsboom te planten ter ere van diegenen die voor het vaderland gestorven waren. In de zitting van 17 september kwam men tot het besluit dat er aan de voet van deze boom 'eenen steen of gedenkzuil' moest komen 'waarop de namen van de soldaten der gemeente die voor het Vaderland gestorven zijn, gegrift staan en [die] bestemd [is] om de gedachtenis der verdwenen helden te vereeuwigen'. Op 30 september 1919 besloot de gemeenteraad om over te gaan tot de aankoop van een grond van een zekere Désiré Ide; hierop kwam het nieuwe herinneringsteken te staan.

Zulte en Machelen, strategisch gelegen aan de Leie, werden tijdens beide oorlogen zwaar getroffen.

De regio rond Machelen kreeg het tijdens het Bevrijdingsoffensief vooral zwaar te verduren tussen 19 en 31 oktober 1918. De strijd om het dorp was bijzonder hevig. Uiteindelijk slaagden Franse eenheden van het 6de leger en Amerikaanse tanks erin de Duitse weerstand te doorbreken. Het dodental in beide kampen en onder de burgerbevolking was heel hoog. Er wordt vermoed dat op het einde van de oorlog er een 100-tal burgers het leven lieten, waaronder 60 mensen die in de kelders van de plaatselijke brouwerij omkwamen door stikgas. 24 anderen kwamen om tijdens hun vlucht, een 20-tal anderen zouden uiteindelijk sterven aan de gevolgen van de Spaanse Griep.

In Machelen alleen al sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog meer dan 600 Franse soldaten. Het Franse militaire kerkhof is een verzamelde rustplaats voor 1325 gesneuvelde Franse soldaten. De Franse nationale begraafplaats van Machelen is één van de drie grote Franse nationale begraafplaatsen in Vlaanderen, naast Saint-Charles-de-Potyze (Ieper) en het massagraf op de Kemmelberg. Het gaat om een begraafplaats, die bijna volledig in het teken staat van het geallieerde Bevrijdingsoffensief. Er liggen nu 750 militairen begraven, die voornamelijk gestorven zijn na 14 oktober 1918. Een groot deel kwam om tijdens de gevechten tussen de Leie en de spoorweg Gent-Kortrijk, in de onmiddellijke omgeving van Machelen, tussen 19 en 31 oktober 1918.

Beschrijving

Het oorlogsmonument en de vrijheidsboom in de Dorpsstraat werden opgericht voor de gesneuvelde en opgeëiste dorpelingen van Machelen-aan-de-Leie.

De beeldhouwer van dit herinneringsteken is Antoon Van Parys. In tegenstelling tot andere kunstenaars hemelde Van Parys niet de heldenmoed op van de gesneuvelden. Hij toonde de verwoesting, het leed en het verdriet op een serene en bijna mystieke manier. De kunstenaar maakt geen oorlogsmonumenten, maar vredesmonumenten. Een belangrijk kenmerk van zijn werk is de verbondenheid tussen de sculptuur en de architectuur, hij maakte daarnaast ook gebruik van een speciaal lettertype.

Voor een monumentale vrijheidsboom staat het beeld uit witte steen van de "geboeide opstandeling". Dit bestaat uit een geboeide man die maar voor de helft gebeeldhouwd is. Het onderste deel van zijn buik zit hierdoor nog in een steenpartij. De voor Van Parys al kenmerkende verbondenheid tussen beeld en sokkel krijgt hier een bijkomende dimensie. Qua stijl ligt het helemaal in de lijn van het herinneringsmonument te Deinze.

Op de sokkel staat: "AAN DE DAPPERE HELDEN VAN MACHELEN VOORHET VADERLAND GESNEUVELD/ 4 AUG 1914 (afbeelding leeuw) 11 NOV 1918/ (opsomming namen)".

Op de onderste arduinen sokkel staat een witte plaat met in de linker en rechterbovenhoek de Belgische vlag met tussenin een soldatenhelm: "AAN ONZE DUURBARE GESNEUVELEN VAN DEN VELDTOCHT MEI 1940".

Rechts is te lezen: "VAART WEL! RUST IN VREDE ZACHT/ EEUWIG BLIJFT UW NAAM HIER LEVEN/ TOT BY T VERRE NAGESLACHT/ IN HET DANKBAAR HART GESCHREVEN!/ ADM (opsomming namen)".

Aan de onderkant van de arduinen sokkel is een witte marmeren plaat aangebracht met het volgende op: "1944-1945/ AAN ONZE HELDEN OORLOGSVRYWILLIGERS/ GESNEUVELD VOOR HET VADERLAND".

Op de achterkant staat "AAN ONZE OPGEEISCHTEN/ ALS SLACHTOFFERS/ DER DWINGELANDY GESTORVEN/ 1917-1918/ (opsomming namen)".

Toegevoegd op onderste sokkel is een witte plaat met vermelding "AAN ONZE AFGESTORVENE LYDENSMAKKERS ZAB MACHELEN Z 6 31".

Links is te lezen "T IS SCHOON VOOR T VADERLAND TE STERVEN/ BENIJDENSWAARD BIJ T LEVENSDERVEN/ OP AARDE ROEM EN GLOOR VERWERVEN/ BIJ GOD DE KROON DER ZAALGEN ERVEN/ ADM (opsomming namen)".

Toegevoegd op onderste sokkel is een witte plaat met opschrift "VERGEET NOOIT/ DE SLACHTOFFERS DIE VIELEN VOOR BELGIE'S BEVRIJDING/ NSB".