Betonnen militaire constructie, gelegen langs een wandelpad in het domein 'Den Uitlegger', op 100 meter ten zuidwesten van het pad dat over de voormalige, meest vooruitgeschoven loopgraaf met bunkers is aangelegd. De bunker is aan voor- en zijkanten aangeaard.
Historisch overzicht
Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.
De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt.
Deze bunker betreft een type commandopost, die achter de voorste loopgraven werd opgetrokken. Wellicht werd dit type op de kaarten aangeduid met 'GB' wat zou staan voor 'Gruppenbefehlstelle'. In Belgische inventarissen wordt dit type aangeduid met type X. Het betreft een type bunker met een grote binnenruimte en centraal vooraan een pantserplaat met een kleine kijkgleuf en een ronde opening voor periscoop, die met schuiven kon afgesloten worden.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter.
Beschrijving
Militaire constructie uit gewapend beton met een veelhoekige plattegrond, min of meer in de vorm van een omgekeerde L, met een kleine uitsprong aan de noordoostelijke voorzijde. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting. De randen van het dak en de hoeken zijn gebogen, behalve aan de (zuidwestelijke) achterzijde. Tegen deze achtergevel en in de deuropening zijn betonspatten aangebracht. Boven de toegang is een vlak voorzien voor een opschrift. Ter hoogte van de toegang zitten er ijzeren elementen, om een deur te bevestigen. Bovenaan en onderaan de toegang is ook nog baksteenmetselwerk bewaard, wat er op wijst dat de bunker hoogstwaarschijnlijk is dichtgemetseld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aan de voorzijde lijkt er teer op het beton te zijn aangebracht.
Het plafond bestaat uit gegolfd plaatijzer tussen stalen liggers. Via een gang en een tweede deuropening, waar nog ijzeren elementen aanwezig zijn voor het bevestigen van een deur, wordt de grote binnenruimte bereikt. Centraal in de voormuur leiden drie trapjes tot de observatiepost in de uitsprong, met gebogen pantserplaat met ronde opening en kleine gleuf. In de binnenmuren zitten er onder andere een nis voor een kachel, lampennisjes en verschillende ronde openingen (met buizen). In de binnenmuur tegenover de toegang zit een verticale gleuf.
- Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
- DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
- GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
- GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
- GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.