Historiek

Ingeplant aan de noordoostzijde van het driehoekige dorpsplein te midden van een parkje, aangelegd op het vroegere kerkhof. Behouden omheining met fraaie ijzeren hekken tussen gietijzeren zuiltjes, op lage bakstenen voet. Betonnen hekpijlers aan westelijke toegang en nieuwe bakstenen pijlers aan zuidelijk toegangshek. Monumentaal oorlogsmonument van 1928 met bronzen Heilig Hartbeeld en vallende soldaat op arduinen sokkel, gesigneerd Jules Vits, Melle, links voor de ingang van de kerk. Parochie opgericht in 1244 door Walter van Marvis, bisschop van Doornik, door afscheuring van Waarschoot en Oostwinkel van de moederparochie Zomergem. Kerk en priester eind 13de eeuw reeds vermeld met het kapittel van Doornik en de pastoor van Zomergem als tiendheffers.

Oorspronkelijk, vermoedelijk een eenbeukig kerkje met toren en iets hoger gelegen koor, opgetrokken uit baksteen. Toren herbouwd in 1393 en toevoeging van zijkoren in de 15de eeuw of de eerste helft van de 16de eeuw. Vernieling door brand in 1580 en heropbouw vanaf 1597. Noordbeuk van Onze-Lieve-Vrouw gebouwd in 1615, voltooid in 1642. Verdere restauratie van toren (1642, met "naelde gebouwt door Adriaen de Visscher" en kruis op de toren) en koor in loop van de 17de eeuw en verrijking van het interieur met onder meer nieuw hoogaltaar door A. Sauvage (1657) met schilderij "Christus aan het kruis tussen twee moordenaars" door R. Joly naar een werk van Rubens. In 1730, zuidelijke beuk gebouwd als verlengde van het zuidelijk Sint-Ghislenuskoor, met nieuwe sacristie. Slopen van de oorspronkelijke binnenmuren van het eenbeukig kerkje en vervangen door vier zuilen waardoor een symmetrische driebeukige kerk ontstond. Nieuwe uitbreiding in 1786 door het toevoegen van twee dwarsbeuken onder leiding van een Doorniks bouwmeester en het vervangen van de vensters. Verdere uitbreiding door het toevoegen van zijkoren achter de dwarsbeuken door architect Louis Minard in 1841-44 en slopen en vergroot heropbouwen van het hoogkoor met nieuwe berging en sacristie. Verrijking van het mobilair in loop van de 19de eeuw door pastoor B. Van Dorpe (1852- 1888).

Herstellingen aan kerk en toren in 1908 onder leiding van architecten Henri en Valentin Vaerwyck en bouw van een bergplaats in noordoosthoek, nu winterkapel.

Beschrijving

De huidige plattegrond vertoont een driebeukige hallenkerk van drie traveeën met vierkante uitspringende westtoren, uitspringende dwarsbeuk van twee traveeën, aansluitende zijkoren van twee traveeën met rechte sluiting en uitspringend hoogkoor van twee traveeën met driezijdige sluiting. Sacristieën en berging in de noordoostelijke en zuidoostelijke oksels.

Uitspringende, witgekalkte verankerde bakstenen westtoren in gotische stijl, op vierkante plattegrond met drie geledingen gestut door versneden hoeksteunberen onder leien dakjes en bekronende hoge ingesnoerde spits met vier uurwerken. In eerste hoge geleding, vernieuwd spitsboogportaal in geprofileerde arduinen omlijsting; bovenlicht met tracering naar gotisch patroon. Erboven omlijste driezijdige oculus. Noordzijde met aansluitende halfronde traptoren met deurtje in de oksel. Tegen de zuidzijde, calvarie op gerotste sokkel, voorheen met vagevuur, onder pseudofronton, afgesloten door ijzeren hek.

Haast blinde, lagere tweede geleding met enkel aan noordzijde bewaarde blinde rondboognissen met driepas, typisch voor de gotische kerktorens van het Meetjesland; sporen van gelijkaardige nissen in overige zijden. Klokkenkamer met blindnissen, per zijde onder de kroonlijst en steigergaten voorzien van drie getoogde bogen op kraagsteentjes, waaronder twee gekoppelde spitsboogvormige galmgaten onder omlopende waterlijsten gevat zijn.

Zijbeuken met bakstenen voorpuntgevels met vlechtingen, noordhoek begrensd door dubbele steunbeer, zuidhoek met overhoeks geplaatste steunbeer. Hoge spitsboogvensters met tracering, onder waterlijstje. Zijgevels van beuken, dwarsbeuken en zijkoren met identieke vensters. Oostzijde van de oude zijkoren met bakstenen puntgevels met vlechtingen, in noordkoor met gedicht spitsboogvenster met behouden bakstenen tracering met drie cirkels. Boven het schip uitstekend hoogkoor met driezijdige blinde sluiting, in oostzijde met gevelsteen en opschrift: "Hic chorus aedificatus est sub episcopo gandavensi Ludovico Josepho Delebecque, pastore Petro de Vos, burgimagistro J.B. Wttenhove, anno 1844". Afdekkende leien zadel- en schilddaken.

Interieur

Zeer ruim en ongewoon breed, nu beigekleurig geschilderd, met nauwelijks herkenbaar schip van drie traveeën; midden- en zijbeuken gescheiden door rondbogen op ronde zuilen met hoge achthoekige basis. Scheiding tussen zijbeuken en dwarsbeuken door middel van een brede kortboog. Schip en koren en verschillende koren onderling gescheiden door rond- en korfbogen rustend op zware kruisvormige pijlers en muurpilasters met dekplaat. Hoogkoor van twee traveeën met kolossale pilasters met verguld Korintisch kapiteel en omlopend hoofdgestel met kroonlijst op vergulde modillons. Apsis met behouden beschilderde triptiek van 1946 door M. De Loore met voorstelling van "Christus Sacerdos" omringd door engelenkoren.

Overwelving met tongewelven in de centrale beuken en koren, verrijkt met stucpanelen en gedrukte tongewelven met trekijzers in de dwarsbeuken en zijkoren. Gewelf van hoogkoor verrijkt met vergulde sterren.

Mobilair

Schilderijen: Heilige Aloysius van Gonzaga ontvangt een kroon uit de handen van Onze-Lieve-Vrouw, getekend B. Boucquillon, 1860, op uiterste zuidelijke zijaltaar; Bekering van de Heilige Hubertus, door A. De Baets, eerste helft van de 19de eeuw; Heilige Familie met Heilige Anna, Joachim en Heilige Catharina, door G. De Cracyer, 17de eeuw; Tenhemelopneming van Maria, door M. De Visch, 18de eeuw; Marteling van de Heilige Adriaan, door E. Malfeit, 1721; Onze-Lieve-Vrouw vertrapt de slang, door J. Pauwels, 19de eeuw; Aanbidding der herders, door A. Van den Heuvel, 17de eeuw; Huwelijk van Maria en Jozef, paneel door O. Van Veen, circa 1600; Abigail smeekt genade af bij koning David voor Nabal, haar echtgenoot, Vlaamse School, kopie van H. van der Goes van muurschildering in Gents patriciërshuis, door L. Floquet I, 1617; Piëta, Vlaamse School, 17de eeuw, op noordelijk zijaltaar; Heilige Ghislenus ontmoet Dagobert I op jacht, 17de eeuw, op zuidelijk zijaltaar.

Beeldhouwwerk: Heilige Ghislenus bisschop, geknield, 17de eeuw, marmer; Heilige Petrus en Heilige Paulus, lindehout door Vanden Hande, 1875, in hoogkoor.

Hoofdaltaar, beschilderd hout, 19de eeuw, tabernakel en flankerende engelen verdwenen. Noordelijk zijaltaar, portiekaltaar toegewijd aan Heilig Sacrament, 17de eeuw met 19de-eeuwse tafel, gemarmerd, deels verguld hout. Noordelijk zijaltaar (uiterst links), portiekaltaar van Onze-Lieve-Vrouw met in medaillon Heilig Hart van Maria, gemarmerd hout, 1847. Zuidelijk zijaltaar, portiekaltaar van Heilige Ghislenus, 17de eeuw (?), gemarmerd, deels verguld hout. Zuidelijk zijaltaar (uiterst rechts) portiekaltaar van Heilige Aloysius van Gonzaga, 17de eeuw met 19de-eeuwse tafel, gemarmerd en geschilderd hout. Communiebank door H. Pulinx (Brugge), van 1732, onder meer met medaillons met 12 apostelen. Preekstoel van 1666 door J. Van Daele (Gent), rijkelijk versierd met gesculpteerde bustes. Biechtstoelen onder meer met medaillon van Heilige Magdalena en Heilige Petrus, van 1776. Orgel, oorspronkelijk door L. Delhaye (Gent), vermoedelijk gerenoveerd door P. van Peteghem in 1760, werken uitgevoerd door P. van Peteghem jr. in het tweede kwart van de 19de eeuw, totale vernieuwbouw in 1932 door gebroeders Reygaert (Geraardsbergen) en revisie in 1989 door firma Andriessen (Menen) Kruisweg door B. Boucquillon (Kortrijk), van 1860 Staties van Sint-Corneliusommegang, door De Launier (Gent) in buitenmuren. Witmarmeren 18de-eeuwse grafplaten tegen pijlers in de kerk en arduinen grafstenen in buitenmuren.