Voormalig "hof en leen ter Aelmeersch", heden zogenaamd "Kasteel Stas de Richelle" en ook "Kasteel Kerryn d'Oud Mooreghem". Gesitueerd in een kasteelpark aan de noordzijde van de Veerdreef, ten oosten begrensd door de Steenakkerstraat en ten westen door de Aelmeersstraat.

Historiek

Als site met walgrachten bij de Schelde opklimmend tot de late middeleeuwen. Begin 17de eeuw liet Joris van Crombrugghe, heer van Poeke, op het hof en leen van Aelmeersch een nieuw "huys van plaisance" bouwen. Volgens de kaart van P.J. Benthuys van 1725 hoorde het toenmalige kasteel, met complexe meerdelige omgrachting, toe aan de heer van Boelare, lid van de familie van Crombrugghe; de oostelijke walgracht grensde toentertijd aan de zogenaamde "Vortendries" en een weg tussen de Wellingstraat en de Steenakkerstraat scheidde het goed van het omgrachte "Kasteel ter Kerchove", de voornaamste heerlijke site van Heusden, toen bezit van baron Reylof.

Volgens archiefstukken was het "huys van plaisance" van het "hof ter Aelmeersch" in tweede helft 18de eeuw eigendom van de heer Morel uit Gent. Eind 18de eeuw kwam het aan E. Coppens en werd het beschreven als "een schoon speelgoed, hebbende remisen, hoveniershuys, steepen gloriette, volière en de voordere gebouwen..". Volgens een akte van 1837 (in familiebezit) ruilde baron C. Coppens uit Gent het buitengoed van circa 9 hectare te Heusden met douairière Coleta Du Rot, weduwe van G. Vanden Bogaerde, voor ander grondbezit te Heusden en Melle. Deze zogenaamde "grande campagne" omvatte volgens dezelfde akte "een kasteel, hoveniershuys remise stallinge en olangerie ijskelder blende mueren groenselhoven voorzien van veel wel wassende fruytbomen lusthoven beplant met een groot aantal opgaende boomen heesters en vremde gewassen, graspleynen en verdere aenhorigheden alles omringd en doorsneden met wallen of vijvers". Sinds 1814 bezat de familie Vanden Bogaerde reeds het aanpalende "Kasteel ter Kerchove"; vanaf 1837 bleven beide kasteeldomeinen in vrouwelijke lijn eigendom van dezelfde adellijke familie (Vanden Bogaerde de Merlebeke, van Tieghem de ten Berghe, Kervyn d'Oud Mooreghem en heden Stas de Richelle). Volgens de Ferrariskaart (1771-1778) was het vroeger eenvoudige rechthoekige gebouw geëvolueerd tot een min of meer U-vormig kasteel op dezelfde plaats als het huidige kasteel; ook het grachtenpatroon was ten opzichte van vroeger gewijzigd in functie van een symmetrisch aangelegd park met axiale toegang geflankeerd door paviljoentjes midden de Veerdreef. Parkaanleg van het geheel later nogmaals veranderd met aanpassing van de walgrachten en vijvers in landschapsstijl (eerste helft 19de eeuw).

Beschrijving

Huidig ijzeren toegangshek, tussen vier decoratieve hardstenen hekpijlers opgesteld in halve cirkelvorm, schuin ingeplant op de hoek van Aelmeersstraat en Veerdreef.

Neoclassicistisch kasteel resulterend uit een vergroting waarschijnlijk van midden 19de eeuw (volgens archiefstukken na circa 1830 en voor 1858) van het bestaande kasteel: bewaarde benedenverdieping (heden onderbouw deels omgevormd tot kelder) met bouwkenmerken uit midden 18de eeuw: onder meer bepleisterde zolderingen met eenvoudige stucdecoratie in Lodewijk XV-stijl. Midden in de achtergevel van de onderste bouwlaag: een classicistische, rechthoekige hardstenen deuromlijsting (midden 18de eeuw). Rechthoekig kasteel met zuidelijk georiënteerde voorgevel van negen traveeën en twee bouwlagen op onderbouw (vroegere begane grond), onder schilddak (zink) met centrale windwijzer op de nok. Bepleisterde, roze en grijsgeschilderde lijstgevels begrensd door hoekpilasters en met omlopend hoofdgestel: gelede architraaflijst, vlakke fries en getande kroonlijst met klossen. Onderbouw met voornamelijk haast vierkante vensters in de voorgevel en getraliede rechthoekige vensters in de achtergevel. Bel-etage en bovenverdieping met hoge rechthoekige vensters voorzien van kleine roedeverdeling, luiken en hardstenen lekdrempel. Voorgevel met dubbelhuisopstand en monumentale allure onder meer door het licht uitspringende middenrisaliet van vijf traveeën geritmeerd door kolossale Ionische pilasters. Verder een drie traveeën brede steektrap (9 treden) met bordes voor de toegang; driehoekige frontonbekroning boven het risaliet. Rechthoekige vleugeldeur in hardstenen omlijsting met vlakke rechtstanden en kroonlijst op consoles. Fronton met wapenschilden van de familie van Tieghem de ten Berghe links en van de familie Kervyn rechts. Lage steekboogdeur in de rechter zijgevel naast een bakstenen aanbouw met bovenverdieping en plat dak. Omlijste rondboogdeur van achtergevel verscholen onder een bijgevoegde natuurstenen portiek met erker erboven. Rechthoekige deuromlijsting met breed hol beloop op neuten, geprofileerde imposten en uitgeholde hoeken.

Ten noorden in de as van het kasteel ingeplante pittoreske hovenierswoning, uit vierde kwart 19de eeuw, vergroting van het bestaande hoveniershuis uit midden 18de eeuw (confer zoldering van kelderverdieping). Onderkelderd dubbelhuisje van drie traveeën en anderhalve bouwlaag, onder tentdak (zink). Bakstenen lijstgevels met omlijste rechthoekige bovenvensters, rondboogdeur en kleinere bovenvensters. Voorgevel met verrassende details: gesculpteerde geitenkop als sluitsteen van de deur en uit het linker bovenvenster leunende gepolychromeerde gesculpteerde vrouwenbuste. Verscheidene kelderdeuren in de zij- en achtergevel. Houten kroonlijst met golvende rand en driehoekig fronton boven de deurtravee. Bijbehorend afzonderlijk rechthoekig laag bakstenen dierenhok met zadeldak en aanleunende ommuurde ren.

Ten oosten van het kasteel: U-vormig bakstenen koetshuis van anderhalve bouwlaag onder schilddaken (leien), in oorsprong een oranjerie, uit eerste helft 19de eeuw en waarschijnlijk circa 1900 aangepast. Voorgevel met symmetrische opstand: drie middentraveeën afgelijnd door pilasters en bredere, uitspringende hoektravee met driehoekig pseudo-fronton en imitatiehoekkettingen. Rechthoekige koetspoorten met gebogen tussendorpel, bovenlichten met verzorgd houtwerk. Halfronde bovenvensters met radvormig houtwerk, in de bovenhoeken van de voorgevel. Zijgevels van drie traveeën met een rondboogdeur aan weerszij van de koetspoort.

Ten westen aan de Aelmeersstraat palende gedeeltelijk ommuurde rechthoekige moestuin. Vroegere ijskelder (ten zuidoosten van het kasteel) gesloopt.

In het zuidoostelijk deel van het huidige kasteelpark, tegenover de parochiekerk, bleven een gedeelte van de walgrachten en van de kelderverdieping bewaard van het "Kasteel ter Kerchove". Voorheen een dubbel omgrachte site bevattende een cirkelvormige behuisde en omgrachte motte of opperhof binnen een ruimere rechthoekige omgrachting met bijgebouwen en poort uitziend op de "Vortendries" (zie Steenakkerstraat). In oorsprong klimt deze belangrijke heerlijke site zeker op tot de late middeleeuwen. Zij hoorde in de 15de eeuw toe aan de familie de Grutere en kwam eind 16de eeuw door huwelijk in handen van de familie de Crombrugghe die tevens heren waren van onder meer Lovelde te Heusden. In een notariële akte van 1680, jaar waarin de Crombrugghe de heerlijkheid verkocht zou ter Kerchove beschreven staan als: "eene hooghe motte, alsnu een steepen vervallen ende verbrande huyse ende wallen, hebbende steepen brugghe met een steepen poorte..." . "Ter Kerchove" werd in de 17de en 18de eeuw gewoonlijk samen verkocht of geërfd met de heerlijkheden van Lovelde en ten Durpe te Heusden. In 18de eeuw onder meer eigendom van de familie Reylof en Pieter-Frans Pycke. In 1782 was Dionisius Bernaerdus Frans hopsomere, heer van Kerchove en ten dorpe, eigenaar van "ter Kerchove". In 1814 werd deze "petite campagne" met de kouter aan de kerk door Auguste Denis hopsomere verkocht aan mevrouw douairière Vanden Bogaerde-Du Rot (volgens akte in familiebezit). Herbouwd circa 1748, werd het kasteel in 1901 gesloopt. Waarschijnlijk werd de kelderverdieping toen bedolven onder een zandheuvel (nu beboomd). Voorzien van een gebogen toegang (noorden) die via een paar kleine keldervertrekken leidt naar een rechthoekige ruimte met centraal luchtgat in het tongewelf.

Ten westen daarvan een vroeger bijgebouw (woning met koetshuis) van "Kasteel ter Kerchove", heden in puin. Bakstenen bijgebouw van één verdieping en zes traveeën onder zadeldak (mechanische pannen), waarschijnlijk uit 18de eeuw maar met latere aanpassingen. Rechter zijpuntgevel met sporen van muurvlechtingen en een oculus op de plaats van een vroeger zoldervenster. Verankerde voorgevel gericht naar het zuidoosten met resten van een okergele beschildering en op een gepikte plint. Lijstgevel met steekboogvensters met sponning, rondboogdeur, steekboogdeur, rechthoekige poort en een kleiner rechthoekig venster, beide laatste met een houten latei. Getrapte daklijst onder dakoverstek, onderbroken voor een puntvormig dakvenster boven de derde travee.