Historiek

Voormalige kloosterkerk van de kartuizerpriorij "Sint-Maartens-Bos"; opheffing kloosterkerk in 1783, sinds 1785 in gebruik als parochiekerk ter vervanging van de vervallen en nadien (circa 1788) verdwenen dorpskerk op de wijk Oude Kerk. Vrijstaande kerk met voorgevel (oosten) aan de straat; kerkhof ten zuiden en ten westen, omsloten door lage bakstenen muur. Eerstesteenlegging van de kloosterkerk op 23 juli 1722, aanvang bouw torentje in 1724; inzegening van de kloosterkerk in 1725, plechtige inwijding in 1728; afwerking wellicht toen niet volledig beëindigd aangezien in 1729-30 nog werken aan de kerkdeur en sacristie plaats vonden. Schilder- en marbreerwerk van interieur in midden 18de eeuw. Overbrenging van kerkmeubilair uit de oude parochiekerk in vierde kwart 18de eeuw en begin 19de eeuw. Herstellingswerken in 1874. Interieur herschilderd in 1891. Plannen van 1902 om de kerk met een transept te vergroten niet uitgevoerd. Herstellingswerken aan dak en torentje aangevat in 1958. Kleine aanbouw in 1967 ten behoeve van de verwarmingsinstallatie tegen de blinde benedenverdieping van de noordelijke sacristiegevel; omstreeks die tijd verdween de marmeren koorvloer. Buitenrestauratie naar ontwerp van architect E. Baeyens (Ronse) van 1971, uitgevoerd in 1973-1974; daaropvolgende binnenrestauratie door architectenbureau Bressers (Gent) beëindigd in 1981; werken voltooid in 1982 met herstel van klokkentorentje.

Beschrijving

Hoge eenbeukige kloosterkerk van zes traveeën waarvan koor, gericht naar het westen, met driezijdige sluiting. Vervangt de wel georiënteerde en kortere gotische kloosterkerk, traditioneel voor kartuizerkloosters op de zuidoostelijke hoek van het kloosterpand gesitueerd; vermoedelijk zelfs opgericht op de funderingen van de voorgaande kloosterkerk. Ten noorden tegen de koorsluiting aangebouwde sacristie met bovenverdieping en aan de westelijke zijde rechthoekig uitgebouwd trappenhuis. Volgens plan van 1784 en bouwsporen sloot vroeger een kloostergang van een klein kloosterpand aan tegen de twee blinde oostelijke traveeën van de noordelijke langsgevel. Hoge kloosterkerk in sobere classicerende barokstijl waarbij voornamelijk de centrale inkompartij van de voorgevel een decoratieve accentuering verkreeg. Verticaliserende bakstenen constructie met verwerking van natuursteen (zandsteen en hardsteen), vrijwel zeker oorspronkelijk gekasseid. Leien zadeldak; achtzijdige dakruiter met houten lantaarn boven de vijfde travee voor het koor. Voorpuntgevel op hoge plint van gekantrechte hardsteenblokken. Geprononceerde middenpartij geflankeerd door twee paar pilasters; hardstenen kapitelen doorgetrokken tot een kroonlijst onder een puntgevel; vierlobbige topoculus in een zandstenen omlijsting met afhangende voluten (vernieuwd). Ook rondboogportaal en steekboogvenster erboven in zandsteen gevat. Een gesculpteerd gevleugeld engelenhoofdje in beide uitgespaarde hoeken van de portaalomlijsting; stenen Onze-Lieve-Vrouwebeeld met kind in de omlijste beeldnis erboven. Langsgevels en koorsluiting geritmeerd door lisenen en voorzien van hoge segmentboogvensters tussen omlopende hardstenen banden. Plint in zuidgevel merendeels van vernieuwde hardsteen, in zandsteen voor de koorsluiting. Noordgevel, als vroegere binnenplaatsgevel vertoont geen natuursteen in de plint en nauwelijks in de vensteromlijstingen. Gedenkplaat van de kerkbouw in het koorhoofd; opschrift van verweerde zandstenen met niet meer leesbaar jaartal 1723. Geprofileerde houten modillons onder de dakoverstek.

Sacristie vertoont steekboogvensters met bakstenen waterlijsten, enkel benedenvensters getralied en volledig in zandstenen omlijsting. Toegangsdeurtje in de blinde Oostelijke gevel; gedichte deur in trappenhuis.

Interieur

Bepleisterd kerkinterieur met polychrome beschildering ook van de lambrisering daterend van 1891, heden met jaartal 1981 op cartouche van lambrisering naast sacristiedeur, verwijzend naar laatste interieurrestauratie. Gedrukte kruisriboverwelving tussen gordelbogen waarvan consoles gedragen door rijk uitgewerkte consoles voorzien van cartouches met onder andere wapenschilden van de weldoeners van de kartuizerkerk. Koorgewelf met stucversiering. In sacristie: gedrukte gewelven op benedenverdieping met fijne stucornamentatie, gordelbogen op consoles met versierd rolwerk; lavabonis met stucornament. Eenvoudige 18de-eeuwse houten bordestrap; rode vierkante tegelvloer en samengestelde balklaag met moerbalken op sloffen in de bovenkamer.

Mobilair

Schilderijen. 6 schilderijen op doek, Vlaamse School, uit 18de eeuw, ingewerkt in de lambrisering met taferelen uit het leven van de Heilige Bruno en Bijbelse taferelen; twee supraportes geschilderd op doek met Jezuskind en de kleine Johannes omringd door engelen en engelen. "De Kruisiging", doek van hoofdaltaar, 18de eeuw. Noordelijke altaardoek van Heilige Barbara (18de eeuw), Zuidelijke altaardoek van Onze-Lieve-Vrouw die een rozenkrans schenkt aan de Heilige Domenicus Guzman (18de eeuw).

Beeldhouwwerken. Twee gepolychomeerde houten beelden uit 17de eeuw in nis: Heilige Martinus met bedelaar, Onze-Lieve-Vrouw met Kind. Vier ronde houten reliëfs uit 18de eeuw met buste in profiel van: Heilige Anna, Heilige Joachim, Onze-Lieve-Vrouw, Jezus. Gepolychromeerd houten beeld op wandconsole, uit 18de eeuw, van Sint-Martinus bisschop en van Sint-Rochus.

Meubilair. Geschilderd houten hoofdaltaar in rococostijl van 1743 toegeschreven aan Tibaut en De Coninck met flankerende engelenbeelden, tabernakel en antependium in prachtig houtsnijwerk; rugzijde met reliëfvoorstelling van Christus met de Emmaüsgangers. Twee schuin geplaatste zijaltaren van gemarmerd hout: altaar van Onze-Lieve-Vrouw (1766-1769) door Gilles de Ville, altaar van Heilige Barbara (1773) door A. de Staercke; beide voorzien van altaarschilderij, antependium met schilderij op doek, trompe-l'oeilschildering op achterzijde. Twee eiken koorbanken uit 18de eeuw. Hoge eiken lambrisering uit 18de eeuw, voor het koor rijkelijk uitgewerkt in rococostijl: opvallende ornamentiek rondom de binnendeuren bekroond met cartouche waarin buste in reliëf van Heilige Rochus en Heilige Martinus bisschop; paneelwerk van lambrisering in de beuk met strakker karakter. Zijstukken van houten communiebank van 1772 door Gillis (Egidius) de Ville. Houten preekstoel in Lodewijk XVI-stijl vervaardigd door Alexius de Staercke (Nederbrakel). Eiken biechtstoel uit 17de eeuw en eiken biechtstoel uit eerste helft 18de eeuw.

Nieuw orgel door de gebroeders Vereecken (Gijzegem), 1903. Restauratie gepland. Serie van 9 gekleurde glas-in-loodramen met heiligenfiguur (tweede helft 19de eeuw?), hersteld in 1947 en in 1969.