Gedenkteken, opgericht langs de Brugseweg, ter hoogte van het kruispunt met de Zonnebekestraat, ook wel ‘Kerselaar’ genoemd. De site met het gedenkteken ligt op ongeveer één kilometer ten noorden van de kerk van Sint-Juliaan.

Historische beschrijving

Het Canadese gedenkteken van Sint-Juliaan op ‘Vancouver Corner’ of ‘Vancouver Crossroads’ zoals het gehucht Kerselaar werd genoemd op militaire stafkaarten – in de volksmond spreekt men van de ‘Canadien’ – herdenkt de rol van de Canadezen tijdens de gevechten volgend op de Duitse gasaanval van 22 april 1915 (Tweede Slag bij Ieper). In de omgeving van Sint-Juliaan moest de Canadese 1^ste Divisie de aanvallende Duitsers het hoofd bieden, ondanks een groot tekort aan mankracht, artillerie en communicatiemogelijkheden met de bevelhebbers. Weldra werden ze bijgestaan door haastig bijgehaalde eenheden. Desondanks zouden Duitse eenheden Sint-Juliaan enkele dagen later innemen. Tijdens deze gevechten verloren de Canadezen ongeveer een derde van hun manschappen (doden, gewonden, verliezen), waarvan er bijna tweeduizend stierven.

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werden langs het westelijke front acht locaties uitgekozen voor de oprichting van een Canadees oorlogsgedenkteken: Bourlon Wood, Courcelette, Dury, Hill 62, Le Quesnel, Passendale, Sint-Juliaan en Vimy. In 1920 schreef de pas opgerichte ‘Canadian Battlefields Monument Commission’ een wedstrijd uit, waarop met 162 ontwerpen werd gereageerd. Het winnende ontwerp van Walter S. Allward werd in Vimy geplaatst. De tweede plaats werd toegekend aan Frederick C. Clemesha uit Regina: zijn ontwerp zou op de zeven resterende locaties uitgevoerd worden.

Toen ‘The Brooding Soldier’ van Clemesha op 8 juli 1923 bij Sint-Juliaan werd onthuld, vond men dit zo’n indrukwekkend gedenkteken dat men vreesde afbreuk te doen aan het unieke karakter van het beeld door het te kopiëren. Mogelijks speelden ook de kosten voor de oprichting van een dergelijk gedenkteken mee. In ieder geval werd toen geopteerd om op de zes resterende locaties niet het beeld van Clemesha te plaatsen, maar de kubussen uit Stanstead graniet zoals nu te zien bij onder meer Passendale en Hill 62.

Het gedenkteken van Clemesha is vervaardigd uit licht graniet uit de Vogezen en is ongeveer 11 meter hoog. De buste is in Brussel gebeeldhouwd. De 'Canadien' staat met zijn hoofd gericht naar de plaats van waar de gaswolk kwam aandrijven. Zijn houding ('rest on your arms reversed') is de traditionele militaire groet aan de doden: geweer ondersteboven, handen gevouwen over het achtereinde van de kolf en het hoofd voorover gebogen.

Ontwerper Frederick Chapman Clemeshaw, geboren op 3 augustus 1876 in Preston (U.K.), arriveerde aan het begin van de 20^ste eeuw in Canada. Samen met F. Portnall startte hij een architectenbureau op in Regina. Hij was eveneens als beeldhouwer actief. Op 15 september 1915 meldde hij zich aan als oorlogsvrijwilliger: hij werd luitenant bij het 46^ste bataljon. In 1918 raakte hij gewond aan zijn wang. Hij vestigde zich in 1922 in de Verenigde Staten. In Regina werd het beeld van ‘The Brooding Soldier’ eveneens verwerkt in het gedenkteken ter herinnering aan de omgekomen inwoners van de Eerste Wereldoorlog.

Het gedenkteken van Sint-Juliaan werd onthuld op 8 juli 1923 in aanwezigheid van de hertog van Connaught (broer van de Britse koning), prins Leopold van België en Maarschalk Ferdinand Foch.

Het park rond het gedenkteken bestond oorspronkelijk uitsluitend uit Canadese aarde en planten. De grote struiken met hun scherpe toppen stellen obussen voor, de juniperusstruiken granaattrechters. De plaatsen die worden aangegeven met de oriëntatiepijlen, hadden allemaal een bijzondere betekenis tijdens de Tweede Slag bij Ieper. De omgekomen Canadezen waarnaar verwezen wordt, liggen begraven op de Britse militaire begraafplaatsen in de omgeving. De Belgische staat heeft het terrein van het gedenkteken aan de Commonwealth geschonken.

Beschrijving

Speciaal daartoe aangelegd park omgeven door een haag (beuk), met groenaanplanting en met twee elkaar kruisende wegen met zitbanken en een cirkelvormig pad rond het gedenkteken. De toegangsmuur springt in met concave zijden en heeft twee hoge hoekpalen. In het midden staat een min of meer vierkant verhoog uit hardsteen met gedeeltelijk gebogen zijden. Hierop zijn oriëntatiepunten aangebracht. Op het verhoog staat een grote rechthoekige naar boven toe versmallende zuil uit witte granieten blokken (uit de Vogezen). De zuil, ongeveer 11m hoog, eindigt bovenaan in de buste van een Canadese soldaat, met gebogen hoofd, de handen gevouwen over een naar beneden gericht geweer.

Op de zuil, in hoofdletters: op de voorkant uitgehouwen in vlakreliëf "Canada"; op de linkerkant "Ici les 22-24 Avril 1915 dix-huit mille Canadiens du flanc gauche britannique résistèrent victorieusement aux premières attaques de gaz des Allemands 2,000 d'entre eux glorieusement tombés reposent près de cette colonne"; op de rechterkant "This column marks the battlefield where 18,000 Canadians on the British left withstood the first German gas attacks the 22-24 April 1915 2,000 fell and lie buried nearby", met puntjes tussen de woorden. Op het hardstenen verhoog zijn oriëntatiepunten met pijlen aangebracht, uitgevoerd in brons, van links naar rechts: "Ypres Hooge Zonnebeke Passchendaele Poelcapelle Langemarck Boesinghe".

Achter het gedenkteken bevindt zich een hardstenen sokkel met het kastje voor het "Registre des visiteurs Visitors book".

Uitvoering: Fred. Chapman Clemeshaw, Regina, Saskatchewan (ontwerper)

H. 1199 cm (t.o.v. de straat) x Br. 6455 cm x D. 17600 cm