HISTORIEK

De oude begijnhofkapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw (patrones van het begijnhof) werd opgericht in 1381 ter plaatse van een bestaande bidplaats; ze bevond zich ter hoogte van het schip van de huidige kerk; de aanleg van het voormalig, omringend kerkhof dateert uit dezelfde tijd.

Circa 1640 werd een nieuw koor met twee traveeën van midden- en zijbeuken opgetrokken, wellicht ter vervanging van het aanwezige koor. In 1641 is er sprake van wijding van altaren. In 1672 werd tot een aanzienlijke vergroting beslist; de uitvoering in twee fasen geschiedde van 1679 tot 1682, waarbij de westzijde met een voorlopige gevel werd afgesloten - zie de naad in de zijgevels ter hoogte van het voorlaatste raam- en van 1685 -begin van afbraak van de oude kerk- tot 1687, waarbij de huidige voorgevel tot stand kwam. De leiding van de werken berustte bij Libert Fabri. Voor de eerste bouwfase wordt de vooralsnog niet nader te identificeren broeder Bernardus als bouwmeester vermeld. De wijding door Monsiegneur van Beughem greep plaats op 10 augustus 1687. De stijlkenmerken van de begijnhofkerken van Hoogstraten en Lier zouden elkaar wederzijds hebben beïnvloed.

In de loop van de 19de eeuw werden herhaalde malen herstellingen aan ramen, dak en voorgevel uitgevoerd. Bij de beschieting in 1944-1945 werd de kerk zwaar beschadigd en in 1949 gerestaureerd. De volledige buitenrestauratie, met inbegrip van de glas-in-loodramen werd in 1998-1999 gerealiseerd door architectenburo Van Boxel, Hectors en Van Laer.

BESCHRIJVING

Vrijstaande georiënteerde barokkerk, deels van circa 1640, deels van 1679-1687. De plattegrond ontvouwt een driebeukige zaalkerk met basilicale opstand, schip van vijf traveeën, koor van één rechte travee en driedelige, afgeronde sluiting; halfronde noordelijke traptoren tussen koor en middenbeuk. Sacristie en berging rechts en links van het koor.

Baksteenbouw met gebruik van zandsteen en arduin voor constructieve onderdelen; middenbeuk en koor onder afgewolfd zadeldak, zijbeuken onder lessenaarsdak en dakkapellen (leien); tweeledige, zeszijdige dakruiter met opengewerkte lantaarns onder helm en ingesnoerde spits.

Barokke voorgevel van drie traveeën en drie geledingen; verhoogde halsgevel geflankeerd door vleugelstukken met in- en uitgezwenkte top en bekronend driezijdig fronton, kruis en siervazen op de hoeken. Horizontale gevelgeleding door middel van gekorniste lijsten, verticale door middel van respectievelijk Dorische en Ionische pilasters. Rondboogdeur in monumentale arduinen omlijsting door J. Stillman, meestersteenkapper uit Henegouwen zie het steenmerk, opgevat als entablement op geblokte Dorische halfzuilen; bekronende, uitbundig omlijste rondboognis met vuurpotten en fronton, waarin eind 15de eeuw houten beeld van Moeder Gods met Kind. Houten vleugeldeur waarboven uitgesneden bord met engelenkopjes en chronogram "eXtrVItVr DoMUs eXCeLsI (1687)". Flankerende, omlijste rondboognissen met witgeschilderde beelden van de Heilige Petrus en Heilige Joanna van Valois, van 1860; bekronende omlijste cartouches met opschriften: "Mijn huis is een huis des gebeds", Math. 21, 13 en "Wie vraagt zal verkrijgen", Math. 7, 8. Tweede bouwlaag met groot segmentboogvenster. Met gemetseld kruis verlevendigde top met ellipsvormige oculus.

Zij-, achter- en koorgevels met in pleisterwerk uitgevoerde speklagen en omlijste steigergaten, per travee geritmeerd door versneden steunberen; tegen de gevels geplaatste ijzeren kruisen en grafstenen uit het vierde kwart van de 18de eeuw, het derde kwart van de 19de eeuw en het eerste kwart van de 20ste eeuw. Segmentboogvensters in omlopende bepleisterde omlijsting met neuten, oren en waterlijst. Korfbogige sacristiedeur onder afdak.

Tegen koorgevel geplaatste calvarieberg met breukstenen rotsformatie en crucifix in entablement met beschilderde Ionische zuilen, kroonlijst met opschrift "Jesus Nazarenus Rex Judaeorum" en driezijdig fronton.

Interieur

Bepleisterd, witgeschilderd interieur met tweeledige opstand; met zandstenen booglijsten gemarkeerde rondboogarcades op in 1898 gedecapeerde, Dorische zuilen van witte natuursteen met rood ingeschilderd voegwerk; overwelving van schip en koor met kruisribgewelven met zandstenen ribben, gescheiden door gordelbogen met casettendecoratie, steunend op uitgelengde consoles met witstenen kapiteel en voluut (middenbeuk) of halfpilasters (zijbeuken); koorapsis met gelijkaardig straalgewelf. Segmentboogvensters in omlopende bepleisterde omlijsting met sleutel, oren en neuten, onder zandstenen booglijst. Aan weerszijden van koor, rondboogdeuren in bepleisterde omlijsting met voluten en fronton; eikenhouten paneeldeuren met gesculpteerde vegetale motieven en engelenkopjes. Vloeren van zwarte en witte marmer, waarin verschillende 17de-, 18de- en 19de-eeuwse grafzerken voorkomen.

Mobilair

Schilderijen op doek: vier blindnissen in koor met voorstelling van ten westen kerkvaders door J. Van Reesbroeck, circa 1700. Onze-Lieve-Vrouw de la Salette door B. Cloet, 1853. Geschilderde 19de-eeuwse kruiswegstaties.

Beeldhouwwerk: Onze-Lieve-Vrouw, geschilderd hout, 15de eeuw; houten crucifix, 16de eeuw; witgeschilderde houten beelden van de Heilige Begga, Heilige Johannes Evangelist, 17de eeuw, Christus Zaligmaker, 18de eeuw en Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, eerste helft 19de eeuw; terracottabeeld van Heilige Liborius, 18de eeuw, gepolychromeerd door A. Hoevenaers in 1927; verschillende gepolychromeerde houten beelden, 19de- en 20ste eeuw. Enkele 18de-eeuwse reliekhouders.

Glasramen: vier ramen in koor door Joannes Loos, 1681, in 1843 gerestaureerd door J.F. Pluys. Groot raam in voorgevel, 1871. Zes ramen in zijbeuken door G. Ladon, 1908. Vier in idem, 1912. Lichtbeuk met losange-ramen. Restauratie na de Tweede Wereldoorlog door Fr. Crickx.

Barok meubilair. Hoofdaltaar: portiekaltaar van gemarmerd hout door Jan Claudius De Cock, 1717, met bekronende beeldengroep van Heilige Drievuldigheid, witgeschilderde houten beelden van Heilige Jozef en Heilige Anna op zijportieken, predella met vier evangelisten; altaarstuk op doek voorstellend Het Laatste Avondmaal door Peter Sperwer, 1717. Zijaltaren: portiekaltaren van gemarmerd hout, respectievelijk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, met Onze-Lieve-Vrouwebeeld met Kind en bekroning met zinnebeeldige harten van Jezus en Maria door L. De Vriendt, 1877 (ten noorden) en Heilige Catharina van Alexandrië, met in nis verzilverd houten beeld van Heilige Catharina en altaarstuk voorstellend de Heilige Maagden in aanbidding voor de Heilige Drievuldigheid door L. Maes, circa 1685 (ten zuiden). Eikenhouten communiebank, uit de tweede helft van de 17de eeuw, waarvan middelste deel als front voor altaar pro populo fungeert.

Preekstoel door Theodoor Verhaegen, eerste kwart van de 18de eeuw. Houten biechtstoelen, uit de tweede helft van de 17de eeuw in de noordelijke zijbeuk, uit de 19de eeuw met hermbeelden uit de tweede helft van de 17de eeuw en kroonstuk uit de tweede helft van de 18de eeuw in de zuidelijke zijbeuk.

Doksaal met houten orgelkast in Lodewijk XVI-stijl door Alexander Nuten, 1770; orgel van J.J. Delhaye, 1833, met beperkt hergebruik van vorig orgel door J.R. Tits, 1776-1780.