erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Pieter met kerkhof

bouwkundig element
ID
71352
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/71352

Juridische gevolgen

Beschrijving

De parochie is een oude stichting van de abdij van Corbie uit het begin van de 9de eeuw. In 1559 stond de abdij het patronaatsrecht en de tienden af aan Godfried van Bocholt, heer van Grevenbroek, die ze in 1621 ruilde met de Bisschoppelijke Tafel van Luik. In 1644 wordt een nieuwe kerk gebouwd door Willem van Bocholt, confer gevelsteen, met behoud van de romaanse toren van Maaskeien. Deze kerk was een éénbeukige kerk met een koor van twee rechte traveeën en sacristie tegen de zuidzijde van het koor. Overwelving door middel van kruisribgewelven. In 1828 wordt een nieuwe kerkhofmuur geplaatst. In 1838-39 wordt een nieuwe westpartij gebouwd in neoclassicistische stijl, de toren bekroond met een koepel. In 1881 woedt een brand in het koor en de sacristie. In 1888 maakt M. Christaens (Tongeren) de plannen voor de verbouwing van de kerk. De kerk wordt vergroot met een nieuw koor en met een transept in neogotische stijl. In een tweede fase worden de getoogde vensters van het schip vervangen door dezelfde spitsboogvensters als in het koor, en de kruisribgewelven vervangen door het huidige, houten gewelf. De oorspronkelijke plannen omvatten ook de vervanging van de neoclassicistische westpartij door een neogotische toren, doch ten slotte werd alleen de koepelvormige spits door een naaldspits vervangen.

Neogotische kruiskerk met neoclassicistische westpartij. Éénbeukig schip van vijf traveeën, transeptarmen van één travee met vlakke sluiting, koor van twee rechte traveeën en driezijdige sluiting, en een sacristie tussen koor en elke transeptarm.

Bakstenen gebouw onder zadeldaken (leien). Het schip is voorzien van een overhoekse muizentandfries met dropmotief onder de dakrand. Tussen elke travee een steunbeer van vier versnijdingen. Spitsboogvensters in een geprofileerde, bakstenen omlijsting met hardstenen afzaat. Westpartij van één travee, voorzien van een driehoekig fronton waaronder een mergelstenen entablement, gedragen door vier Ionische pilasters van mergelsteen op hardstenen sokkel. Hardstenen plint. Rechthoekig portaal in een geblokte, hardstenen omlijsting met geprofileerde druiplijst. Ingebouwde westtoren van twee geledingen, de onderste afgewerkt met mergelstenen hoekbanden. Geprofileerde, mergelstenen waterlijst boven elke geleding. In de bovenste geleding in elke zijde een rondboogvormig galmgat in een geprofileerde, bakstenen omlijsting. Ingesnoerde naaldspits (leien).

Bepleisterd interieur. Houten spitsbooggewelf met houten trekankers. Spitsboogvormige scheibogen tussen schip, kruising en koor. In het koor zijn de traveeën geritmeerd door middel van pijlers.

Mobilair: Beeld van Sint-Carolus Borromeus, geschilderd hout (tweede helft 18de eeuw); beeld van Sint-Job, geschilderd hout (eerst helft 19de eeuw); Onze-Lieve-Vrouw met Kind, gepolychromeerd hout (18de eeuw); beeld van Sint-Hubertus, geschilderd hout; Calvariekruis, gepolychromeerd hout; Onze-Lieve-Vrouw met scepter en Kind, gepolychromeerd hout (17de eeuw?); kruisbeeld, palmhout (midden 19de eeuw); Calvariekruis, exterieur, witgeschilderd hout (midden 19de eeuw).

Hoofdaltaar, classicistisch, marmer en geschilderd hout, met twee engelenbeelden (eerste kwart 19de eeuw), geschonken door de familie Olislagers van Sipernau; zijaltaren, portiekaltaren met blazoen, gemarmerd hout (circa 1700). Twee biechtstoelen, eik (circa 1700, die in de zijbeuk mogelijk 19de eeuw). Communiebank, eik, neogotisch, bewaard in afzonderlijke panelen, in 1891 door P. Peeters (Antwerpen), geschonken door Frans Hubert Landers-van Laar, eik. Preekstoel, thans altaar, eik, neogotisch, met voorstelling van de vier evangelisten, 1891, door P. Peeters (Antwerpen). Doksaal met balustrade, eik (eerste helft 19de eeuw). Orgel met orgelkast, eik (eerste helft 19de eeuw). Kast, eik, renaissance (eerste helft 17de eeuw); sacristiekast met bustes van vier apostelen, eik. Doopvont in hardstenen zuiltje, met opschrift VDD 1800 (?). Aantal kerkbanken, eik, waarvan één met opschrift: IACOB:BURSCHGENS/ANNO:1814 en IACOB:KUNNEN:IAN:V:HEINSBER.

Op het kerkhof: grafsteen van de heren van Sipernau in een omheining met smeedijzeren hek en hardstenen balusters. Verscheidene grafstenen en –kruisen uit de eerste en tweede helft van de 19de eeuw. Ingemetseld in de zuidmuur gedenksteen voor de herbouw van de kerk in 1644 door Willem, baron van Bocholt en zijn vrouw Anna van Hoensbroech Doestham.

  • Archief Afdeling Monumenten en Landschappen-Brussel, plannenfonds Koninklijk Commissie voor Monumenten en Landschappen, provincie Limburg, Elen, parochiekerk Sint-Pieter.
  • Wandelen in Dilsen-Stokkem, uitgave van het Stadsbestuur Dilsen-Stokkem
  • DRIESSEN R., Daar de Maas door deze gemeente stroomt, Genk, 1988, p.183-184.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Maaseik, Brussel-Sint-Truiden, 1975, p.18-19.
  • VANDEWEERD H., Geschiedenis van Eelen. Parochie-Heerlijkheid-Gemeente, (Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg, 46, 1910, p.149-286).

Bron: SCHLUSMANS F. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kantons Bree - Maaseik, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof met 19de en 20ste-eeuwse graftekens. 

Historiek

Het kerkhof van Elen staat op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart ingetekend als een ommuurd ten zuidoosten afgerond perceel. Volgens de Atlas der Buurtwegen uit 1841 was zeker ter hoogte van de straat een muur aanwezig. De configuratie van het kerkhof schijnt niet echt meer gewijzigd te zijn sinds het midden van de 19de eeuw.

Beschrijving

Het vergroende en geruimde kerkhof is vandaag omringd door een bakstenen muur onder ezelrug die dateert uit 1828. Aan de noordkant van de site bevindt zich een calvariekruis onder een met leien bedekt lessenaarsdak en daarnaast een gedenkteken voor de gesneuvelden van de Tweede Wereldoorlog. Tegen de oostelijke kerkhofmuur zijn verscheidene grafstenen en –kruisen uit de 19de eeuw samengebracht. Op de kerkhofsite bevindt zich een grafsteen van de heren van Sipernau in een omheining met smeedijzeren hek en hardstenen balusters.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pieter met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/71352 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.