erfgoedobject

Burgerhuis in art-nouveaustijl

bouwkundig element
ID
7420
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7420

Juridische gevolgen

Beschrijving

Burgerhuis in art-nouveaustijl gebouwd in opdracht van Fél. Selderslachts-Clusman, naar een ontwerp toe te schrijven aan de architect Frans Smet-Verhas uit 1904. Tot het bouwproject behoort een kantoor en pakhuis voor de verf- en vernishandel van de bouwheer, ingeplant achteraan op het perceel en bereikbaar via een doorrij onder de woning. De bouwaanvraag noch de bijhorende ontwerptekening zijn door de architect gesigneerd, maar het karakteristieke handschrift en de standaardformuleringen van het ontwerp, zijn volkomen identiek aan andere wel gesigneerde ontwerptekeningen van Smet-Verhas uit dezelfde periode. Naar vormgeving en materiaalgebruik is de woning Selderslachts-Clasman bovendien nauw verwant met één van de bekendste realisaties van de architect, de woninggroep "De Vijf Werelddeelen" uit 1901 op de hoek van Schildersstraat en Plaatsnijdersstraat. De weinig bekende bouwmeester P.J. Schroyens plagieerde het gevelontwerp voor zijn eigen woning in de Lange Van Ruusbroecstraat uit 1908, en voor twee woningen van het ensemble op de hoek van Steenbokstraat en Arendstraat uit 1911.

Frans Smet-Verhas was als architect actief van de begin jaren 1880 tot vermoedelijk 1910. Waar zijn vroege werk wordt gekenmerkt door een overladen eclecticisme, leverde hij kort na de eeuwwisseling een belangrijke bijdrage aan de art nouveau. Zijn exuberante stijl wordt gekarakteriseerd als een eigenzinnige fusie van eclecticisme en floralisme, met een uitgesproken materiaalpolychromie en pittoreske details. De woning "De Slag van Waterloo" uit 1905 in de Waterloostraat was één van meerdere opdrachten die Smet-Verhas voor de Naamlooze Maatschappij voor het Bouwen van Burgershuizen in het Oostkwartier ten uitvoer bracht in de wijk Zurenborg.

Met een gevelbreedte van drie traveeën, omvat de rijwoning drie en een halve bouwlaag onder een plat dak. De lijstgevel heeft een parement uit geel baksteenmetselwerk in kruisverband, geaccentueerd door blauw geglazuurde baksteen voor speklagen, ontlastingsbogen en de fries. Constructief en decoratief gebruik van blauwe hardsteen voor de bewerkte plint, en witte natuursteen voor waterlijsten, de gebogen lekdrempels met spuwer, aanzet- en sluitstenen, het deurentablement en balkon, met een lineaire versiering in art nouveau. Geleed door de puilijst en asymmetrisch van opzet, legt de compositie de klemtoon op de bovenverdieping, die in de twee zijtraveeën wordt gemarkeerd door een brede raampartij en een gebogen balkon met consoles en siersmeedwerk in de borstwering. Rechthoekig portaal met entablement op consoles, bekroond door een hoog, ovaal bovenlicht in de linker travee van de begane grond. Door de geringe bouwhoogte wekken de rechter traveeën veeleer de suggestie van een bij dit woningtype meer gebruikelijk souterrain; venster met gebogen onderdorpel en inrijpoort overspannen door een ijzeren I-balk met rozetten en kraagstenen. Typische hoefijzerboogvensters op de bel-etage en bovenverdieping, en steekboogvensters met kordonvormende lekdrempels in de als attiek of mezzanine uitgewerkte topgeleding. Een markante houten kroonlijst met kepervormig profiel, op klossen en consoles, vormt de gevelbeëindiging. Het houten schrijnwerk van de fraai bewerkte inkomdeur met siersmeedwerk en de vensters met kleine roeden, geel of blauw gehamerd en lood- of brandglas in het bovenlicht is bewaard, evenals het smeedijzeren traliewerk; vernieuwde inrijpoort.

De plattegrond beantwoordt aan de typologie van de bel-etagewoning, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal die aansluit op de vestibule met trappenbordes. Zoals gebruikelijk beslaat de enfilade van salon, eetkamer en veranda de bel-etage, en nemen de privé-vertrekken de hogere verdiepingen in. De lage, onderkelderde begane grond biedt slechts ruimte aan de spreekkamer en de keuken annex pomphuis en wc. De doorgang met inrijpoort in de rechter travee ontsluit het kantoor en pakhuis van de verf- en vernishandel Selderslachts-Clasman. Deze L-vormige constructie van drie bouwlagen onder een plat dak, is ingeplant achter de ommuurde tuin van de woning, achteraan op het perceel.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1904#814.
  • VANHOVE B. 1978: De Art Nouveau-architectuur in het Antwerpse: een doorsnede, onuitgegeven licentiaatsverhandeling Rijksuniversiteit Gent, 58.

Auteurs: Hooft, Elise; Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuis in art-nouveaustijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7420 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.