In de omgeving van 'Drie grachten', op circa 1700m ten noordwesten van de kerk van Merkem, op circa één kilometer ten noordoosten van de kerk van Noordschote, bevinden zich drie relicten in verband met de Eerste Wereldoorlog: de provinciale naamsteen op de hoek van de Drie Grachtensteenweg en de Ieperleedijkstraat ten oosten van het Ieperleekanaal, de gedenkplaat voor de onbekende Zouaaf aan huis Driegrachten 1 en demarcatiepaal nummer 5 iets meer zuidwestwaarts in de berm, ten westen van het kanaal, en dus behorende tot Noordschote.

Historische achtergrond

Naar aanleiding van de verjaardag van het overlijden van Koning Albert I en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog richtte de Provincie West-Vlaanderen tussen 1984 en 1988 - in verschillende reeksen - 25 gedenktekens op, 'Naamstenen' genoemd. Ze werden vooral in de frontstreek geplaatst op die locaties, waar niets meer aanwezig was dat herinnerde aan bepaalde belangrijke gebeurtenissen of installaties uit de Eerste Wereldoorlog.

De naamstenen moeten getuigen over de grootse tragedie die zich in de Westhoek heeft afgespeeld en tegelijk het bewustzijn van een mogelijk drama levendig houden. De dieper gelegen boodschap die de Provincie aan jongeren wil meegeven, is die van “Nooit meer oorlog”. Met het monogram van koning Albert, dat in de meeste naamstenen gebeiteld is, wil de Provincie hulde brengen aan een koning, die vier jaar in moeilijke omstandigheden aan het hoofd van het Belgische leger heeft gestaan.

Deze naamsteen, geplaatst in 1987 (vierde reeks), herinnert aan 'Drie Grachten', een voorpost die eerst door Fransen en Belgen, daarna geruime tijd door de Duitsers en daarna opnieuw door de geallieerden bezet werd. Het was gelegen in het noordelijke deel van de sector Merkem.

Op 21 oktober 1914 werd het gehucht Luigem ingenomen door de oprukkende Duitsers. Door de onderwaterzetting in november bleef enkel de steenweg Noordschote-Luigem (die over een verhoogde berm liep) nog begaanbaar en werd Luigem een versterkt schiereiland. Van uit hun voorpost Drie Grachten richtten de Fransen hun mitrailleurs op deze weg.

In de nacht van 9 op 10 november ondernamen de Fransen, waaronder Zouaven, een aanval op de Duitse voorpost Luigem. Het werd een hevig man-aan-mangevecht met hevige verliezen aan beide kanten. De aanval mislukte. Twee dagen later, in de nacht van 11 op 12 november, mislukte een Duitse tegenaanval op Drie Grachten. Ze duwden de gevangen genomen Zouaven van het vorige gevecht voor zich uit als camouflage, maar naar verluidt riep één van hen: "Tirez donc au nom de Dieu, ce sont les Boches!". Onmiddellijk na de waarschuwing brak een salvo van de Fransen los dat zowel de Duitsers als de Zouaven neermaaide. De Zouaven uit Noord-Frankrijk (Union des Zouaves du Nord) bleven dit na de oorlog herdenken.

Begin januari 1915 namen Belgen de stelling Drie Grachten over. De Duitsers, op het hoger gelegen gebied, hielden de weg Luigem-Drie Grachten onder schot. Op 29 maart zetten zij een offensief in, op 8 april konden ze Drie Grachten veroveren. Drie Grachten, Luigem en Merkem maakten in de periode 1915-1917 deel uit van de Duitse rustsector. Een demarcatiepaal herinnert aan de meest vooruitgeschoven Duitse voorpost, een kleine wachtpost. Daarna volgde de voorpost Drie Grachten, die slechts te bereiken was via de onder vuur gehouden weg naar Noordschote en die grondig werd versterkt tot een oninneembaar bolwerk van bunkers en loopgraven. Het schiereiland Luigem werd op zijn beurt beschermd door het water en kon bereikt worden via loopbruggen. De militairen richtten hun bunkers er comfortabel in.

De Derde Slag bij Ieper bracht opnieuw verandering in deze situatie: midden augustus konden de Fransen de frontlijn terug tot aan de Drie Grachtenbrug verleggen. Daarop bouwden de Duitsers tussen het bos van Houthulst en de Blankaart drie verdedigingslinies. Op 27 oktober 1917 werd Luigem door het 2de Bataljon Karabiniers heroverd. Het offensief strandde aan het bos van Houthulst. Alhoewel de gevechten van 17 april 1918 zich afspeelden in de vooruitgeschoven linie, lagen de voorpost Drie Grachten en het schiereiland Luigem te ver af om nog getroffen te worden door de zwaarste gevechten, die voornamelijk plaatsgrepen in de buurt van de Kippe.

Beschrijving

Vrijstaande gedenksteen, in een perkje, bestaande uit een rechthoekige sokkel uit gewapend beton, die vooraan driehoekig uitloopt. Een grote ruitvormige gedenksteen (80 x 80 x 10cm) uit witte natuursteen is schuin tegen de sokkel bevestigd.

Bovenaan het gekleurde wapenschild van West-Vlaanderen in geanodiseerd aluminium. Daaronder de tekst "Drie Grachten Voorpost 1914 - 1918". De letters zijn diep V-vormig in de steen gekapt en lichtgrijs gepatineerd. Onderaan het officieel monogram van Koning Albert I.

H.140 x Br.50 x D.20cm.

Uitvoering: J. Vansteenkiste, provinciale Dienst voor Cultuur Brugge (ontwerper gedenksteen) - P.H. Boudens, Brugge (ontwerper en uitvoerder opschriften) - J. Hollevoet (spanbeton sokkel)