Georiënteerde driebeukige kerk met basilicale opstand, ontworpen door architect Alfons Van Coillie (Roeselare).

Historiek

Volgens de overlevering zou Oostrozebeke ca. 640 gekerstend zijn door Sint-Amandus en er een eerste bedehuis rond dezelfde tijd zijn opgericht. In 964 is er in ieder geval sprake van een zekere Gosewinus als pastoor van Oostrozebeke, wat het bestaan van de prochie, afhangend van het bisdom Doornik, en vermoedelijk ook een bedehuis bevestigt. Wegens het verbod van paus Alexander III in 1150 om bijkomende kerken of parochies op te richten, kunnen we de bouw van een eerste kerk situeren vóór deze datum. Vanaf 1186 behoort het patronaatsrecht van de Sint-Amandusparochie toe aan de abdij van Ename (tevens de grootste tiendeheffer van de prochie), wat door paus Clemens II bevestigd wordt in 1190. Het eerste bedehuis wordt in de loop van de 12de eeuw vervangen door een nieuwe kerk in romaanse stijl.

Circa 1450 brandt tijdens de Zoutoorlog geleverd tussen de stad Gent en de Bourgondische hertog, Filips de Goede de dorpskern met de kerk af. Niet lang daarna wordt het gebouw hersteld. In 1560 wordt de prochie Oostrozebeke ingedeeld bij het nieuw opgerichte bisdom Gent.

In 1578 doen beeldenstormers de prochie aan, waarbij de kerk in vlammen opgaat. Deze ruïneuze toestand is nog ongewijzigd bij een decanale visitatie in 1613.

In 1617 begint men aan de restauratie van daken en muren, in 1644 is de restauratie voltooid. De kerk staat afgebeeld op twee figuratieve kaarten van 1639 en 1642 van Lodewijk de Bersacques. Hierop is de kerk te zien als tweebeukig gebouw met vieringtoren.

Volgens de literatuur zou in 1714 de bestaande kerk worden vervangen door een nieuwe, vermoedelijk met behoud van de bestaande vieringtoren. Maar volgens het parochieboek van kanunnik G.F. Tanghe is er in die periode enkel sprake van opknapwerken.

In 1797, na de Franse Revolutie, wordt de kerk gesloten en verzegeld. De mis vindt tijdens deze periode naar verluidt plaats op het "Goet te Calonne", alwaar zich een biechtstoel bevindt. In 1801 wordt de kerk opnieuw in gebruik genomen. In 1812 en opnieuw circa 1825 wordt een deel van het kerkhof afgestaan om de Markt te vergroten.

In 1887 wordt de kerk naar het westen toe vergroot met drie traveeën en verkrijgt het uitzicht zoals te zien op oude postkaarten uit de eerste helft van de 20ste eeuw. De achtkantige romaanse toren met ingesnoerde torenspits blijft behouden. Tijdens de nacht van 7 april 1935 brandt de bestaande Sint-Amanduskerk volledig af. Er wordt onmiddellijk werk gemaakt van de bouw van een nieuwe kerk (eerstesteenlegging op 9 februari 1936), die reeds op 22 oktober 1936 ingewijd wordt.

In de sacramentskapel ten zuiden van het portaal gevelsteen in gezoete arduin met opschrift "DOOR BRAND VERNIELD 7 – 4 – 1935 / HEROPGEBOUWD – IN – 1935 – 1936 / TOEN – Z.H. PIUS XI PAUS – WAS / Z – Exc HENRICUS – LAMIROY – BISSCHOP / E – H – PIETER – DERAEDT – PASTOOR / GECONSACREERD – DEN – 22 – OCTOBER - 1936".

Beschrijving

Georiënteerde kerk met verhard parkeerterrein aan de noordzijde en lage muurtjes aan oost- en zuidzijde. De kerk ligt aan de zuidzijde pal aan de drukke gewestweg N357. Sobere kerk in ijzerhoudende breuksteen onder leien zadeldaken, eenvoudige stijl met elementen ontleend aan de gotiek.
Grondplan: driebeukige kerk met vierkante toren op zuidwestelijke hoek, voorportaal en schip met twee traveeën, breed transept en koor van twee traveeën en vlakke ondiepe apsis. Aan zuidoostzijde de sacristie, aan noordwestzijde een zeshoekige doopkapel, in de oksels van het transept portaaltjes met bijkomende ingang.

Exterieur

Dominerende slanke hoge toren onder leien tentdak met verjongende steunberen die de torenwanden ritmeren. Luchtspleten aan voor- en achterzijde in doorgetrokken spaarveld. Smalle galmgaten en torenuurwerk aan de vier zijden.

Westpuntgevel gedomineerd door vijflicht met lancetvormige vensters. Daaronder spitsboogportaal met geprofileerde omlijsting en erboven een beglaasde beeldnis met het beeld van de Heilige Amandus onder baldakijn. Portaal en flankerende spitsboogvensters afgewisseld door steunberen. In de oksel van portaal en schip bevindt zich de doopkapel onder leien kegelvormig dak.

Zijgevels van schip, transept en koor geritmeerd door verjongende steunberen en per travee een drielichtvenster. Portiekjes leunend tegen het transept onder leien zadeldakje en met spitsboogvormige ingang. Eindgevels van de transepten verlicht door hoge zeslichten centraal onderbroken door verjongende steunbeer. Tegen de muur van het noordtransept een witbeschilderd beeld van de gekruisigde Christus onder houten baldakijn. Koor met verspringende nokhoogte, eerste, bredere koortravee met aansluitende kapellen onder verlengd dakschild. Tegen de tweede travee is aan noordzijde een dwars geplaatste kapel aangebouwd. Aan de zuidzijde aansluitend de sacristie deels onder plat deels onder zadeldak. Beide koortraveeën opengewerkt met drielichten. Apsis aan de zijkant verlicht door lancetvenster.

Interieur

Witbepleisterde gevelvlakken afgewisseld met gele baksteen voor de spitsbogen van de arcades en de kruisribgewelven waarvan de wijd uitwaaierende ribben doorlopen tot op de grond. Opvallende ruimtewerking bij het brede transept met fraai uitgewerkt netgewelf. Cementen tegelvloer in grijs en zwart, lambrisering in geel, blauw en zwartgeglazuurde tegels, in het koor met marmeren platen à livre ouvert.

Portaal en apsis onder brede geprofileerde spitsboog. Beuken gescheiden door hoge spitsbogige scheibogen met sokkels in bruine baksteen afgeboord door zwarte baksteen. Smalle zijbeuken en koor onder kruisribgewelven. Boven toegang, eenvoudig doksaal met orgel. Zeshoekige doopkapel onder bakstenen kruisribgewelf, grijsmarmeren vloer en dito lambrisering à livre ouvert.

Mobilair

Sober kerkmeubilair met elementen ontleend aan de art-decostijl, voornamelijk daterend van 1936.

In de apsis roodmarmeren altaar met groenmarmeren zuilen op de hoeken en centraal een koperen plaat met afbeelding van twee herten drinkend van een fontein. Boven het altaar witmarmeren baldakijn rustend op sierlijke bruinmarmeren zuiltjes. Bronzen kapitelen versierd met korenaren en druiven. Ronde arcadebogen en dakrand met bronzen versieringen. Het geheel onder tentdak bekroond door pelikaan, die haar jongen voedt met haar eigen bloed, als symbool voor de zelfopoffering van Jezus. Roodmarmeren communiebank opengewerkt met vierkante nissen en versierd met bronzen platen met afbeelding van een hert omringd door wijnranken.

Muurschilderingen in koor en zijaltaren met Bijbelse taferelen uitgevoerd in tempera door kunstschilder Roger Van de Weghe in 1952-1954. Tegen de transeptgevels muurschilderingen gerealiseerd in 1958 door dezelfde kunstenaar, taferelen uit het Oud Testament aan de zuidkant en het Nieuw Testament aan de noordkant.

Houten biechtstoelen, altaar, spreekgestoelte en zitbanken opengewerkt met panelen en met versierende, florale motieven.

Kruisweg, bas-reliëf in witsteen van 1936 ontworpen door beeldhouwer Karel Lateur (Brugge) en uitgevoerd door beeldhouwer Alfons Alloo (Brugge).

Glas-in-loodramen met geometrische motieven, met recentere vormgeving in de doopkapel.

Zeshoekige witmarmeren doopvont met bronzen deksel bekroond met beeld van de Heilige Geest als duif.

Arduinen wijwatervaten met geometrische vormgeving. Meerdere fraaie smeedijzeren kandelaars tegen de muren.

Aan de zuidkant van de kerk enkele oorlogsmonumenten. Tegen de zuidgevel van de toren een gedenkplaat voor het 5de/15de linieregiment, het 6de linieregiment en het 9de artillerieregiment uit de Eerste Wereldoorlog. Grijsgroene plaat (Labradoriet) gevat in een arduinen rand steunend op consoles. Bovenaan een helm met twee palmtakken. Eronder het opschrift in bronzen letters "TER ERE DER GESNEUVELDEN / GEVALLEN BIJ HET INNEMEN / VAN OOSTROZEBEKE / 17 OCTOBER 1918".

Ten zuiden van het schip gedenkteken met standbeeld voor de militaire en burgerlijke slachtoffers, de opgeëisten en alle oud-strijders (Eerste en Tweede Wereldoorlog) uitgevoerd door beeldhouwer Georges Vandemoortele (Wielsbeke) en in het najaar van 1920 op de markt ingehuldigd. Centraal gedeelte uitgewerkt in witte kalksteen met soldaat op een sokkel met Belgisch wapenschild en eronder bas-reliëf met afbeelding van de gekruisigde Christus en oorlogsslachtoffers. Sokkel op trede en flankerende pijlers in arduin met namen van de slachtoffers en oud-strijders. Beeld van rechtstaande soldaat die zijn geweer met de loop naar boven voor zich houdt. De hoeken van de onderste sokkel is versierd met florale motieven in art-decostijl. Meerdere opschriften: bovenaan het beeld "HULDE / AAN / ONZE HELDEN / OOSTROOSBEKE", onder het bas-reliëf "IK BEN HET DIE VAN RECHT MAG SPREKEN DIE MACHTIG BEN OM TE REDDEN. ISAIAS".

Ten zuiden van het transept beelden van het Heilig Hart en biddende Maria op natuurstenen sokkel uitgevoerd tijdens de Heilig Hartfeesten van 1950 door beeldhouwer Antoon Vanparijs. Marmeren plaat met opschrift in koperen letters "TOEWIJDING VAN / OOSTROZEBEKE AAN / JEZUS H. HART / EN MARIA / 25 JUNI 1950".

Tegen de muur van de apsis arduinen grafplaat van de familie van Outryve, gebeiteld naar aanleiding van een overlijden in 1795 en 1819. Bovenaan een uitgehouwen vierpas met wapenschild met roosjes.