Gemeente van 434 ha en 2.476 inwoners (1981), aan de Boven-Schelde ten zuiden van Gent. In het noorden grenzend aan Semmerzake en Vurste, in het oosten aan Schelderode en Baaigem, in het zuiden aan Dikkelvenne en in het westen aan Asper met de Schelde als grens tussen beide.

Oudste vermelding uit begin 10de eeuw als Gauere, van het Germaanse Gabra of moeras. Gavere is gelegen op de rechter Scheldeoever en behoorde dus na 843 tot Lotharingen en het graafschap Brabant. Bestuurlijk was het afhankelijk van de kasselrij van het Land van Aalst. Na de aanhechting bij Vlaanderen (1048) was het Land van Aalst een apart bestuurlijk, gerechtelijk-fiscaal district, waargenomen door het hof "ten Stene" van Aalst. De heerlijkheid of Land van Gavere was één van de vijf leden van het Land van Aalst en gaf zijn naam aan één der oudste, vermogendste en beroemdste geslachten van het graafschap Vlaanderen en zelfs van West-Europa. De heren van Gavere, waarvan de belangrijkste de voornaam Raas droegen, waren, tot de Franse overheersing betrokken bij alle belangrijke momenten van onze geschiedenis (oorlogen, kruistochten, stichtingen van kloosters ...).

De heerlijkheid omvatte de parochies Gavere, Baaigem, Dikkelvenne, Hermelgem, Nederzwalm, Munkzwalm, Meilegem, Paulatem, Sint-Maria-Latem, Semmerzake, Vurste en Wassene, Sint-Denijs-Boekel, Welden en "andere parochies". Het dorp van Gavere was het centrum van de baanderij of baronie van Gavere. Onder Jacob van Luxemburg werd het in 1518 tot graafschap verheven en in 1540 werd het een prinsdom onder de familie van Egmont met als belangrijkste pries Lamoraal van Egmont die in 1568, samen met de graaf van Hoorne, te Brussel onthoofd werd. De laatste heer van Gavere was Casimir Pignatelli.

Op kerkelijk gebied was Gavere afhankelijk van het bisdom Kamerijk, sinds 1559 van het bisdom Gent. Het patronaat van de kerk behoorde aan de benedictijnenabdij van Sint-Aubertus van Kamerijk.

Het slot van de heren van Gavere, opklimmend tot de 12de-13de eeuw is ons bekend door een gravure in Sanderus' Flandria Illustrata, en werd gebouwd aan de Schelde als bolwerk tussen Gent en Oudenaarde. Het werd herhaaldelijk belegerd, onder meer in de beroemde slag van Gavere van 1453 toen het slot bezet werd door de Gentenaren in strijd met Filips de Goede. In de 16de eeuw was het reeds in verval en werd tenslotte volledig ontmanteld in 1658. Enkele fragmenten van een muur van het kasteel in visgraatverband zijn in de tuin van het huidige gemeentehuis gereconstrueerd.

De topografische situatie van Gavere aan de Schelde lag aan de grondslag van haar historische ontwikkeling. De burcht, opgetrokken ter beveiliging van de rivier, vormde reeds vroeg een halteplaats op het kruispunt van de Schelde met de landwegen, onder meer naar het oosten en Oudenaarde. Het dorp ontwikkelde zich op de zuidwestelijke helling in de schaduw van de burcht. Naast het strategisch belang was het ook economisch belangrijk als tol- en oversteekplaats en was in de 15de eeuw reeds bekend als belangrijke marktplaats met sinds 1628 ook een jaarmarkt.

De aanwezigheid van machtige heren en de nabijheid van Gent met zijn economische privileges en andere marktplaatsen als Oudenaarde en Pamele waren vermoedelijke oorzaken waarom Gavere niet uitgroeide tot een stad.

Gavere is gelegen op de grens van zandig en zandlemig Vlaanderen met een onderscheid tussen de bijna vlakke alluviale Scheldevallei, die nog onbewoond is, en de hogere zones. Verschillende bronnen ontspringen er zoals de Sint-Amandusbron, die via buizen in 1781 naar de gemeentefontein op de Markt gevoerd werd.

De Achter-, Middel- en Sint-Amanduswijk vormen typische 19de-eeuwse woonwijken ten oosten van het centrum met smalle, bochtige en golvende straatjes met een doorsneebebouwing van kleine, thans meestal aangepaste boerenarbeidershuisjes.

Naast de landbouw was handel en de ambachtelijke bedrijvigheid reeds vroeg vrij belangrijk in het gebied. De wekelijkse markt en drie jaarmarkten waren vooral gericht op het hinterland ten oosten van de Schelde. In de 18de eeuw stelde de linnennijverheid hier reeds de helft van de bevolking te werk. Sinds de 19de eeuw is de landbouw nog afgenomen ten voordele van steenbakkerijen langs de Schelde. Ook strategisch bleef Gavere belangrijk in de 19de en 20ste eeuw onder meer door de aanleg van een houten draaibrug over de Schelde (in 1812).

Thans is Gavere een typisch voorbeeld van een verstedelijkte plattelandsgemeente met 40% pendelaars naar het Gentse, en wat kleinindustrie. Het vervult voornamelijk een centrumfunctie voor de omliggende gemeenten met nog steeds zijn wekelijkse maandagmarkt, handelscentrum, talrijke scholen en dienstensector. Sinds 1952 werd Gavere ook een belangrijke militaire basis, ondergebracht in het kasteel Grenier, met sinds 1962 de opsporings- en controlepost van de luchtmacht en de NAVO. Hun aanwezigheid vormde de start voor een aantal nieuwe woonwijken in de omgeving. Bij werken aan de Schelde in 1970 werd de rivier ter hoogte van de huidige Scheldestraat recht getrokken en iets westwaarts verplaatst waarbij een nieuwe vaste brug in plaats van de vroeger ophaalbrug gebouwd werd.