Vrijstaande, georiënteerde kerk in overwegend gotische en classicistische stijl met neogotisch-getinte gedeelten, opklimmend tot de 14de eeuw, uitbreidingen en verbouwingen in 15de, 18de, 19de eeuw en ook in het eerste kwart van de 20ste eeuw; omgeven door plantsoenen met sporadisch nog grafzerken en kruisen uit de 19de eeuw en de 20ste eeuw waaronder enkele neoclassicistische stijl; omheind met bakstenen afsluitingsmuur en lindehaag; kerkhof ten oosten.

Historiek

Naar aanleiding van de stichting van een kapelanie ter ere van Onze-Lieve-Vrouw in 1333 eerste vermelding van een Sint-Bavokerk te Oud-Turnhout; vanaf 1398 als "buitenkerk" onder het gezag van het Sint-Pieterskapittel van Turnhout; in 1614 schonk bisschop Malderus de volle pastoorsrechten aan de parochie, die nog afhankelijk blijft van het Turnhoutse kapittel; sinds 1836 kerk van een onafhankelijke Sint-Bavoparochie.

De drie eerste geledingen van de gotische toren en het middenschip gaan terug tot de 14de eeuw; in de 15de eeuw toevoeging van transept en koor en optrekken van de toren met één geleding, zie gedichte galmgaten op derde geleding uit de 14de eeuw en hoekblokken op vierde geleding; na een wervelstorm in 1776 herstellingen en uitbreiding namelijk toevoeging van zijbeuken; in 1794 kerkhofmuur, zie inscriptie in gesinterde baksteen; voormalige sacristie naar ontwerp van P.J. Taeymans circa 1901 vervangen door huidige in neogotisch getinte stijl en klokkentorentje vernieuwd; restauratiewerken en bijbouwen van tochtportaal tegen beide transeptarmen in de tweede helft van de 20ste eeuw.

Beschrijvig

Pseudo-basiliek met driebeukig schip (14de- 18de eeuw) van drie traveeën en ingebouwde westtoren (14de- 15de eeuw) met aanleunende traptoren (ten noorden), geflankeerd door doopkapel ten zuiden en berging ten noorden, recht afgesloten transept (15de eeuw) van twee traveeën en koor (15de eeuw) van drie rechte traveeën met driezijdige koorsluiting, sacristie van twee traveeën ten zuiden en bergruimte van één travee ten noorden; overwegend leien zadeldaken, op kruising houten opengewerkt klokkentorentje onder ingesnoerde spits waarop ijzeren kruis.

Verankerde baksteenbouw; beperkt gebruik van natuursteen onder andere voor afzaat van plint in oudere gedeelten, kordonvormende lekdrempels, dekstenen van steunberen,...; muurvlechtingen in tuitgevels van transeptarmen, in westgevel ter hoogte van de zijbeuken en ter hoogte van de bergruimte; geritmeerd door versneden steunberen alternerend met spitsboogvensters (15de eeuw) of korfboogvensters (18de eeuw); transeptarmen en sacristie met aandak op schouderstukken, laatstgenoemde met uitspringende schouwschacht met overhoekse pinakel. Spitsboogvensters in bakstenen omlijsting, in koor geprofileerd, in koorsluiting met gotisch maaswerk, gedicht spitsboogvenster in zuidelijke transeptarm; in sacristie getraliede kruiskozijnen met glas in lood onder blind rondboogveld met maaswerk; bergruimte met rechthoekige deur met arduinen dorpel in dito omlijsting.

Westgevel met ingebouwde vierledige toren op vierkant grondplan, voor de helft gestut door versneden 14de-eeuwse steunberen, vernieuwde deur in bovenaan sterk verweerde arduinen 18de-eeuwse omlijsting met waterlijst, spitsboogvormig venstertje, eertijds beeldennis, bovenste geleding met spitsboogvormige galmgaten en hoekblokken, ingesnoerde spits waarop monumentaal ijzeren kruis met windvaantje.

Interieur

Bepleisterd en licht geschilderd interieur. Schip met spitsboogarcade op zuilen met octogonaal kapiteel en dito sokkel. Middeleeuwse kap- en gewelfconstructie in koor, transept en grotendeels ook in schip bewaard. Tongewelf in de middenbeuk; halve tongewelven in de zijbeuken; kruisribgewelf in kruising; spitsbooggewelf in transept en koor; straalgewelf verdeelt koorsluiting in drie segmenten. Classicistische stucbekleding van gewelf uit het vierde kwart van de 18de eeuw met panelen in lijstwerk alternerend met pseudo-gordelbogen, in schip eindigend op pseudo-pilaster, in koor en transept op triglief met guttae, in zijbeuken op consoles met rolwerk.

Doopkapel afgesloten door decoratieve eikenhouten poort met ijzerwerk uit de eerste helft van de 19de eeuw, samen met berging gescheiden van de zijbeuken door een rondboog; orgeltribune met houten balustrade gedecoreerd met musicerende putti, steunend op vier houten Ionische zuilen; in inkomportaal vormt oude, houten deur met beslag toegang tot toren; op elke geleding van toren oud 14de-eeuws balkwerk zichtbaar; natuurstenen vloer.

Mobilair. Schilderijen: Jezus aan het kruis, 19de eeuw, door J. Claesen; Laatste Avondmaal, 1696, door J.E. Quellin, afkomstig van de voormalige priorij Corsendonk; Heilige Sebastiaan, vierde kwart van de 17de eeuw - eerste kwart van de 18de eeuw, Vlaamse School; vier schilderijen namelijk Heilige Patritius, Heilige Thomas, Heilige Ubaldus en Heilige Albinus, eerste helft van de 18de eeuw, Vlaamse School, vermoedelijk afkomstig van de voormalige priorij Corsendonk; Kruisafneming, 19de eeuw, naar P.P.Rubens.

Beeldhouwwerk: Heilige Sebastiaan, 18de eeuw, hout; geklede Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jozef, 19de eeuw (?), gepolychromeerd hout.

Meubilair: neogotisch hoofdaltaar met retabel, circa 1900, gepolychromeerd en verguld hout, marmer, natuursteen; neobarok koorgestoelte met lambrisering, 19de eeuw, eik; biechtstoelen, eerste helft van de 19de eeuw, eik; orgel, oudste delen uit 1751-1752, eik, door L. Delhaye (Antwerpen), ingrijpend verbouwd in 1909 door J. Stevens (Duffel); doopvont, arduin, koper.

Varia: twee glasramen in koor, gedateerd 1874, Charles Levêque; twee andere glasramen in koor in dezelfde trant vermoedelijk ook uit het eerste kwart van de 19de eeuw en door Charles Levêque (?); twee glasramen in transept, circa 1875, Charles Levêque; zes glasramen in zijbeuken, circa 1886, Tancke; modern glasraam in doopkapel, 1969, A. Meersman; diverse 18de-eeuwse grafzerken, arduin.