erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Catharina met kerkhof

bouwkundig element
ID
26940
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/26940

Juridische gevolgen

Beschrijving

Parochiekerk Sint-Catharina. Ingeplant ten oosten van de dries met omringend kerkhof afgesloten met een haag. Tegen de haag zeven statiën van de bedevaartweg van Sint-Catharina en de Heilige Marculphus, daterend van 1915. Geschilderde terracottareliëfs achter glas in arduinen nisje op bakstenen voet, uitgevoerd door J.P. (?) Van Biesbroeck.

Barokke parochiekerk van bak- en zandsteen opgetrokken in 1683-87 ter vervanging van de vroegere kerk, gesitueerd in de huidige Maïsstraat (nu Gent) op de plaats waar nu de watertoren staat. De oude kerk dateerde uit begin 12de eeuw en werd door de Calvinisten vernield in de 16de eeuw. Oprichting van een volledig nieuwe kerk op de huidige kerkdries in het laatste kwart van de 17de eeuw. Eerstesteenlegging in 1683, voltooiing in 1686 (confer jaartal op gevelfronton) of 1687 (confer jaartal op deurmakelaar). Volgens kerkrekeningen gebouwd onder leiding van metser Gillis Broeckaert en steenhouwer Philippe Baude. In 1771 bouw van doopkapel in oksel van zuidelijke transeptarm en schip (nu stookplaats). In 1820 door bliksem beschadigd. Restauratie van de gevel in 1852. Circa 1903 verlenging van het schip met vier traveeën met reconstructie van de westelijke voorgevel, toevoeging van twee zijkapellen en een nieuwe sacristie, onderbrenging van de nieuwe doopkapel naast het portaal naar ontwerp van architect Van Hoecke. De plattegrond omvat een eenbeukig schip van acht traveeën met zijkapellen in de vierde travee, een transept van één travee, een oude doopkapel tussen de zuidelijke transeptarm en het schip, een driezijdig afgesloten koor en een vierkante toren erachter boven de oude sacristie, en aan de noordgevel aangebouwd vierkant traptorentje en tenslotte een achter aangebouwde nieuwe sacristie.

Bij de vergroting gereconstrueerde voorgevel met grotendeels hergebruikt materiaal. Uitgewerkte westgevel op arduinen sokkel met verticaliserend accent door geblokte muurbanden, horizontaal geleed door cordons. Halsgevel afgelijnd met in- en uitzwenkende klauwstukken op voluten, bekronend driehoekig fronton met jaartal 1686. Mooie barokpoort met geprofileerd geblokt beloop, ingeschreven in een tussen pilasters gevatte en met kroonlijst bekroonde rechthoekige omlijsting; rondboognis in gebroken fronton met beschilderd houten beeld van de patrones en bekroond met zandstenen kruis. Gesculpteerde makelaar van eikenhouten deur met jaartal 1687. Hooggeplaatst steekboogvenster in vlakke omlijsting. Geveltop verfraaid met wapenschild en leuze "Respice finem" van bisschop Philippus Erardus van der Noot, die de kerk op 7 augustus 1707 inwijdde.

Sobere noord- en zuidgevels op zandstenen sokkel geritmeerd door lisenen. Zijkapellen (nu bergplaats en huisje voor grafmaker), toegevoegd na vergrotingswerken van 1903. Steekboogvensters in vlakke omlijsting onder een gebogen waterlijst. Gekorniste kroonlijst en leien zadeldak met dakruitertjes. Nauwelijks uitstekende transeptgevels en koor met gelijkaardige vensters.

Hoge vierkante toren onder piramidaal dak, gebouwd boven sacristie achter het koor. Horizontale geleding door cordons en verticale ritmering door hoekpilasters. Steekboogvormige vensters en galmgaten in vlakke omlijsting met bekronende waterlijst. Omlopend entablement met steigergaten en uurwerk (Oostgevel) in fries. Gekorniste kroonlijst. Sacristie aanleunend tegen de toren onder tentdak (circa 1900).

Witgeschilderd kerkinterieur. Bepleisterde kruisribgewelven gescheiden door beschilderde gordelbogen met casementversiering steunend op uitgediepte pilasters. Gewelfkappen hier en daar versierd met sterren.

Mobilair: Altaren verrijkt met schilderijen van E. de Bruxelles. Preekstoel naar ontwerp van Philippe Begijn in 1772 door Francis de Pré uitgevoerd. Ander kerkmobilair uit de 19de en 20ste eeuw: communiebank van 1867 door K. Van Biesbroeck, lambrizeringen en biechtstoelen van 1853, koorgestoelte in transept van 1910. Talrijke rouwborden. Gebrandschilderde ramen uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Oude grafstenen uit de 15de en de 16de eeuw tegen de zuidgevel.

  • Agentschap Onroerend Erfgoed, Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen.
  • CAPITEYN A., DECAVELE J. 1981: In steen en brons van leven en dood, Gent, 213-218.
  • DE POTTER F. - BROECKAERT J. 1864-1870: Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 7, Gent, 45-51.
  • VANAVERBEKE L. 1968: Geschiedenis van Wondelgem, Wondelgem, 39-42.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nd, Brussel - Gent.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Omhaagd kerkhof gelegen omheen de kerk met een collectie van 19de- en 20ste-eeuwse graftekens.

De Ferrariskaart (1771-1778) toont duidelijk de contouren van het kerkhof te midden de beboomde Dries van Wondelgem. De kerk en omringend kerkhof zijn afgesloten door een haag en bomen.

Ten noorden en oosten van de kerk overheersen de graftekens van de elite in een ruimere en meer open opzet. Ten zuiden van de kerk overheerst het 20ste-eeuwse rijtjesdenken met een grotere densiteit aan kleinere graven typerend voor de middenklasse.

Het kerkhof toont dankzij de rijkelijk bewaarde graftekens een overzicht van materialen, vormen, stijlen en funeraire expressievormen van de 19de eeuw tot vandaag en dat van de uniek stukken van de elite tot de semi-massaproductie voor de middenklasse. Zowel neoclassicistische, neogotische, eclectische, art deco en modernistische graftekens bleven er bewaard. Blauwe hardsteen, soms aangevuld met witte marmer en marbriet voor de tekstplaten overheerst. Vele graftekens dragen porseleinen applicaties en foto’s.

Opmerkelijk is het modernistische grafteken voor de in 1942 in Rieme gefusilleerde oorlogsslachtoffers Paul Eyckins, Leon Van Cauwenberghe en Jacques Pissens. De drie bronzen palen refereren naar de executiepalen.

Het terreinonderzoek werd uitgevoerd in 2017.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • CAPITEYN A. & DECAVELE J. 1981: In Steen en Brons van Leven en Dood, Gent, 213-218.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Vroonstalledries


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Catharina met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/26940 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.