Historiek en context

Winkelhuis in neo-Vlaamserenaissance-stijl naar een ontwerp door de architect Alexis Van Mechelen uit 1898. Het gebouw maakt deel uit van een geheel van drie panden met gemengde functie (winkels, woningen, kantoren), dat door de Stad Antwerpen werd opgetrokken als aanzet tot de bebouwing van de nieuw aangelegde Leysstraat. De opdracht ging naar drie jonge, talentvolle, Antwerpse architecten, generatiegenoten aan het begin van een loopbaan die bijzonder succesvol zou blijken. Naast Alexis Van Mechelen, betrof het Emile Vereecken voor de gekoppelde winkelhuizen met kantoren op nummer 9-13, en Michel De Braey voor het kantoorgebouw “"'t Visschers Huizeken" op nummer 15. Bedoeld als modelproject, hebben de gebouwen een rijk geornamenteerd, uitbundig gevelfront gemeen, onderling sterk verschillend wat stijl en detaillering betreft. Twee slanke, hoog oprijzende zijpanden, flankeren een breed middenpand, en vormen op straatniveau een rij geschakelde winkelpuien met entresol. Het geheel werd in 2015-2016 gerestaureerd tot een wooncomplex van acht appartementen met winkels, onder leiding van de architecten Bovenbouw Architectuur en Barbara Van der Wee.

Alexis Van Mechelen startte zijn loopbaan in 1887, met het café van de Wijngaard Natie aan de Oudeleeuwenrui in opdracht van zijn vader, gevolgd door privé-opdrachten in conventionele neoclassicistische en pittoreske neo-Vlaamserenaissance-stijl. Als stads(hoofd)bouwmeester van 1902 tot zijn overlijden in 1919, werd Van Mechelen vooral bekend van de Opera aan de Frankrijklei en de Stadsfeestzaal aan de Meir die hij in de jaren 1900 realiseerde. Deze gebouwen kenmerken zich door een monumentaal eclecticisme onder invloed van de beaux-artsstijl. Tijdens zijn ambtsperiode ontwierp hij een tiental schoolcomplexen zowel in eclectische (Kasteelstraat), in neo-Vlaamserenaissance-stijl (Grotehondstraat) als in beaux-artstijl (Lamorinièrestraat).

Architectuur

Met een gevelbreedte van drie traveeën, omvat de rijwoning vijf bouwlagen waaronder een entresol, afgedekt door een zadeldak (nok parallel aan de straat, leien) met bewerkte schoorsteen. De puntgevel onderscheidt zich door een parement uit witte natuursteen, met overvloedig gebruik van blauwe hardsteen voor balkons, lijstwerk, friezen, colonetten, dekstenen en topstukken. Het sculpturale decor aangevuld met kleurrijke mozaïekpaneeltjes, brengt enerzijds hulde aan de initiatiefnemers voor de aanleg van de Leysstraat, en heeft anderzijds de reiger en de ster als thema. Portretkoppen onder de vorm van consoles op de eerste verdieping, verbeelden burgemeester Jan Van Rijswijck (1853-1906) als tweede van links, tussen de schepenen van Schone Kunsten Frans Van Kuyck (1852-1915), van Financies Arthur Van den Nest (1843-1913) en van Openbare Werken Arthur Goemaere (1841-1902). Mozaïekpaneeltjes op de borstweringen van de tweede en de derde verdieping verbeelden in japoniserende stijl reigertaferelen, respectievelijk voorgesteld op het land en in volle vlucht; een reiger uit verguld brons bekroont het topstuk van de gevel.

Geleed door het gevelbrede balkon met balustrade en mascaronconsoles van de eerste verdieping, is de opstand opgebouwd uit een hoge winkelpui met entresol, en een bovenbouw met topgevel. Van de pui zijn de hoekpilasters uit rood en zwart graniet met bronzen leeuwenkoppen en chutes, evenals het entablement bewaard. De entresol is opgevat als een brede geprofileerde rondboog met voluutsleutel, gevat tussen de uitgelengde balkonconsoles, de boogzwikken versierd met tondi waarin een stermozaïek. Horizontaal geleed door waterlijsten en kordonvormende lekdrempels, wordt de bovenbouw even nadrukkelijk verticaal gestructureerd door pilasters met aanzet op de portretconsoles, die in de geveltop overgaan in colonetten. Asymmetrisch van opzet legt de compositie de klemtoon op de linker travee, die op de bovenste twee verdiepingen wordt gemarkeerd door een polygonale erker en loggia met baldakijn en lantaarnkoepel, beide met knorren in de basis, respectievelijk opgehoogd met hogels en spuwers. Registers van rechthoekige vensters, op de eerste verdieping geaccentueerd door een korfbogig bovenlicht met driepas en mozaïektondo, op de tweede verdieping door een hangende rondbogenfries op voluutconsoles met schelpen in de boogvelden, op de derde verdieping door mozaïeken met het stadswapen van Antwerpen en een Ionisch kapiteel dat de Bouwkunst symboliseert, dit laatste in een gebeeldhouwde krans. Een rondboogvenster met ster op de onderdorpel en een omkranste oculus markeren de middenas van de geveltop, omlijst door colonetten en een gebogen waterlijst op gestrekte uiteinden, en geflankeerd door een oculus gevat in een ruitmedaillon met touwlijst. Schouderstukken en een topstuk onder de vorm van balustraden vormen de bekroning.