Historiek

De actuele parochiekerk, toegewijd aan de Heilige Margareta, werd gebouwd in 1881 naar de plannen van de Gentse architect Edmond de Perre-Montigny van 1877. Dit is het vijfde kerkgebouw van dit polderdorpje op de grens met Zeeuws Vlaanderen, dat reeds in de eerste helft van de 13de eeuw vermeld werd. Het eerste kerkje stond in de buurt van het huidige Nederlandse Eiland en verdween met de grote overstromingen van 1375-76. Een tweede kerk verscheen na de herinpoldering en verdween opnieuw in de zogenaamde Sint-Elisabethvloed van 1404. Na de herindijking van de Sint-Kruispolder door Jan De Plaat in 1462 werd een nieuwe kerk gebouwd in 1470 die stand hield tot 1570. Een vierde kerkgebouw werd opgericht door de Gentse Sint-Baafsabdij in 1672 na lang verzet van de Staten Generaal van de Verenigde Provinciën en de definitieve scheiding. Deze kerk was gelokaliseerd midden het nog bestaande kerkhof ten oosten van de huidige kerk. Dit geoosterde kerkgebouw met vierkante westtoren werd wegens bouwvalligheid, met uitzondering van het koor, gesloopt in 1883. Het oude koor bleef tot 1971 als calvarieberg op het kerkhof bewaard.

De vijfde parochiekerk werd ingeplant ten noorden van het huidige Kerkplein, op een diep onbebouwd perceel waardoor de nieuwe neogotische kerk niet georiënteerd is. Een 52 meter hoge vierkante geveltoren (zuidzijde) domineert het gebouw en de landelijke omgeving.

De oorlogsschade, aangebracht in september 1944, onder meer aan de geveltop van het portaal, aan het traptorentje, aan de linker zijbeuk en transept en aan het dak werd hersteld door Adrien Bressers in 1948. In 1965 werd door architect Laurent Cromheecke van Maldegem een plan ingediend voor grove herstellings- en schilderwerken, uitgevoerd in de periode 1969-74. In 2001 werden opnieuw binnenschilderwerken uitgevoerd volgens de vroegere egale kleurstelling.

Beschrijving

De plattegrond vertoont een uitspringende vierkante toren met tegen de oostzijde aanleunende driezijdige doopkapel, een driebeukig schip van drie traveeën met in de westelijke oksel een zeszijdig traptorentje, twee transeptarmen met één uitspringende travee en rechte sluiting en een diep koor met zijkoren en rechte sluiting, geflankeerd door een sacristie en berging.

Het gebouw is volledig opgetrokken uit baksteen van Ruppelmonde met verwerking van steen van Ecaussinnes en Doornik voor de plint, dorpels, dek- en sluitstenen. Leien zadel- en lessenaarsdaken dekken de verschillende volumes af. De toren kreeg een hoge ingesnoerde naaldspits met bekronend kruis.

De imposante toren aan de voorzijde, gestut door versneden steunberen, telt drie geledingen en wordt gemarkeerd door een spitsboogportaal met hardstenen archivolten, begrenzende hoekkettingen en is bekroond door puntgevel met driepasnis en in 1901 geplaatst beeld van de Heilige Margaretha. Twee lancetvensters en een oculus doorbreken de bovenverdieping. De klokkenkamer wordt gemarkeerd door spitsboognissen met ingeschreven spitsboogvormige galmgaten en torenuurwerken.

Aan de oostzijde leunt een driezijdige doopkapel tegen de toren aan, verlicht door spitsboogvensters met hardstenen afgeschuinde onderdorpels en sluitsteen. Een bakstenen muizentand lijnt de gevel af. De traptoren en zijbeuken zijn voorzien van spiegelboogdeuren in een geblokte arduinen omlijsting. Enkele schietgaten verlichten de toren bovenaan. De zijgevels worden geritmeerd door spitsboogvensters en lancetvormige bovenlichten gescheiden door steunberen. Transept- en koorsluitingen zijn doorbroken door drielichten en een roosvenster met glas-in-loodvulling.

Interieur

Het heden lichtgeelgeschilderde interieur met witte en lichtgrijsgeschilderde ornamenten geeft een homogene en ruime indruk. Het schip met basilicale opstand wordt gescheiden van de zijbeuken door spitsboogarcaden op arduinen zuilen op achthoekige basis met hogelkapiteel. Fijne diensten vangen de geprofileerde kruisribben van de overwelving op. Vier zware bundelpijlers ondersteunen de kruising die evenals de transeptarmen en het koor een kruisriboverwelving hebben. In de zijbeuken worden de gewelfribben opgevangen door consoles. Een recentere lambrisering werd tegen de muren aangebracht.

Rechts van het portaal is de doopkapel, eveneens voorzien van dezelfde lambrisering, afgesloten door een smeedijzeren hek. Boven de spitsboogvormige toegang tot de kerk bevindt zich het doksaal met orgel achter een houten balkon op gekoppelde consoles. De figuratieve glasramen in het koor met voorstelling van de Heilige Seraphinus, de kroning van Sint-Margareta en de Heilige Gerardus Majella, zijn gedateerd en gesigneerd: “MDCCCC, pinx. J. Dobbelaere, Brugis”. Het roosvenster stelt de Heilige Drievuldigheid voor omringd door engelen. De drielichten in de transeptarmen werden in 1929 voorzien van art-decoglasramen met voorstelling van Christus Koning, Heilige Petrus en Heilige Paulus, de tronende Maria geflankeerd door Heilige Joachim en Heilige Anna. Ze werden geschonken door de parochianen en “geburen”, verwijzend naar de Nederlandse kerkgangers. Van de glasramen met voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jozef in de respectievelijke koren is enkel dit van Onze-Lieve-Vrouw gesigneerd en gedateerd: “ pinxit Jul Dobbelaere, Brugis, 1901”.

Mobilair

Het kerkmobilair is volledig nieuw ontworpen waardoor een zeer homogeen ensemble ontstond.

Schilderijen: “Heilige Familie in een landschap”, Vlaamse school, tweede helft 17de eeuw; “Calvarie met Maria Magdalena en de Honderdman”, Vlaamse school, 17de eeuw; “Aanbidding der Wijzen”, kopie naar P.P. Rubens, 17de of 18de eeuw. Beeldhouwwerk: Heilige Margaretha op de draak, door Pieter van Walleghem van Brugge, circa 1750, vermoedelijk van het hoofdaltaar van de vroegere kerk, nadien in de kapel op het kerkhof geplaatst. Zes gepolychromeerde heiligenbeelden op sokkel, onzer meer Heilige Jozef, Heilige Antonius (1896), Heilige Barbara (1910) en Heilige Theresia. Gekleed beeld van de Heilige Margaretha met draak, begin 19de eeuw en gekleed beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind.

Meubilair: Hoofdaltaar, neogotisch gepolychromeerd houten retabel met fragmenten uit het leven de Heilige Margaretha van Antiochië op gepolychromeerde tafel met opschrift: "Hoc altare erexit, collectis eleemosynis, R.D.S Van Avermaet Pastor; Anno Domini 1898”; Mariaaltaar, neogotisch gepolychromeerd houten retabel met Maria met Kind omgeven door een stralenkrans en engelen op houten tafel, uit het atelier van M. Zens, van 1901. De deuren zijn beschilderd met bloemmotieven en citaten uit de litanie van Onze-Lieve-Vrouw; Sint-Jozefaltaar, neogotisch houten retabel met gepolychromeerde beelden van Sint-Jozef met kindje Jezus, Sint-Jozef die uit de schrift voorleest aan Jezus en Sint-Jozefs dood op gepolychromeerde tafel met opschrift: “Dono dederunt A.L.D.S/ Ejusque uxor S.A.B. 1896”.

Communiebank in neogotische stijl, eik, panelen met eucharistische symbolen, van 1898 uitgevoerd door Sinaeve-D’hondt geschonken door A. Breydel uit Gent; preekstoel in neogotische stijl, eik, met op de hoeken de vier evangelisten met hun attributen, van 1897, door Pauwels-D’hondt eveneens geschonken door A. Breydel; twee neogotische biechtstoelen; doopvont van arduin met koperen deksel met slang, wereldbol en kruis, van 1905 uit het huis Pauwels-D’hondt; kruisweg, gepolychromeerde neogotische reliëfs, op statie VII gesigneerd ADB (Aloïs De Beule), 1902.