Parochiekerk Sint-Petrus met kerkhof
bouwkundig element- ID
- 750
- URI
- https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/750
Juridische gevolgen
-
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Petrus
Deze vaststelling is geldig sinds -
omvat de aanduiding als beschermd monument Parochiekerk Sint-Petrus: toren
Deze bescherming is geldig sinds -
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Petrus
Deze vaststelling was geldig van tot
Beschrijving
Neogotische kruiskerk van 1858, vergroot in 1934, met toren uit de 14de eeuw in overgangsstijl, restend van de oude kerk). De plattegrond beschrijft een vijfbeukig schip van twee traveeën met portaal in de noordgevel, en voorstaande westelijke toren, een transept van een travee, een koor van een rechte travee met vlakke sluiting, geflankeerd door zijkoren, waaraan lagere sacristiëen werden aangebouwd.
Mergelstenen toren van drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits (leien). In de oorspronkelijk blinde onderste geleding werd in een latere periode een oculus in de westgevel aangebracht. Rondbooglisenen in de tweede geleding. Geprofileerde, rondboogvormige galmgaten met vroeggotisch maaswerk; geprofileerde kroonlijst.
Bakstenen schip en koor, de spitsboogvormige muuropeningen in geprofileerde, bakstenen omlijsting; neogotisch maaswerk. Oculus in de koorsluiting.
Bepleisterd interieur en bakstenen gewelf met afwerking van zachte, gele natuursteen. Spitsboogvormige arcaden op zuilen als scheibogen tussen schip en zijbeuken. Spitstongewelven boven middenbeuk en transeptarmen, kruisribgewelf boven de kruising en straalgewelf boven het koor; geplafonneerde zijbeuken.
Mobilair: Schilderij op doek met voorstelling van Sint-Petrus Apostel (eerste helft 18de eeuw); schilderij op doek met voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans (tweede helft 18de eeuw).
Beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, gepolychromeerd hout (14de eeuw); beeld van Sint-Niklaas met kinderen, gepolychromeerd hout (15de eeuw); beeld van Sint-Barbara, gepolychromeerd hout (16de eeuw); beeld van Sint-Bertilia, buste, gepolychromeerd hout (16de eeuw); beeld van Sint-Petrus Paus, gepolychromeerd hout (16de eeuw); beeld van Sint-Rochus met engel, gepolychromeerd hout (eind 17de eeuw); Calvariekruis, gepolychromeerd hout (eerste helft 19de eeuw).
Voormalige communiebank, thans altaar, eik (vierde kwart 18de eeuw). Doksaal in dezelfde stijl, eik (vierde kwart 18de eeuw). Credenstafel, eik (vierde kwart 18de eeuw). Vier sacrisiekasten, eik (twee uit midden 18de eeuw, twee uit het vierde kwart van de 18de eeuw). Hardstenen, gotische doopvont met maskers (begin 16de eeuw) op romaans voetstuk (12de eeuw); hardstenen wijwatervat, gotisch (voetstuk: 14de eeuw; kuip: 16de eeuw).
Grafsteen van de familie de la Brassinne, opgericht door pastoor Michael de la Brassinne, hardsteen (eind 17de eeuw). Op het kerkhof: grafkruis van Goerd Stevens (+ 1647) en zijn vrouw Cornelia Heckelers (+ 1656); grafkruis van Jan Wynen (+ 1674), Stas Mertens (+ 1694) en Anna Wynen; grafkruis (midden 18de eeuw).
- GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg, Kanton Bilzen, Brussel-St.-Truiden, 1975, p. 28-29.
Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Kerkhof
Ommuurd kerkhof met 20ste-eeuwse graftekens.
Historiek
De kerk staat ingetekend op de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw. Op dat ogenblik lijkt het perceel met een bomenrij omzoomd te zijn. Er is geen afscheiding ter hoogte van de straat. De Atlas der Buurtwegen uit 1841 suggereert dan weer een muur als afscheiding met de straat.
Beschrijving
Het deels geruimde en vergroende kerkhof is vandaag omheind met een bakstenen muur, geritmeerd door pilasters. Tegen de noordelijke kerkhofmuur staat een neogotische bakstenen calvariekapel onder een leien zadeldak. De trapgevel is met een spitsboog geopend naar het kerkhof. In de met een ijzeren hekken afgesloten kapel staat een neogotische calvarie. Vermoedelijk was tijdens het interbellum de kapel geflankeerd door vier geschoren taxusbomen.
Voor de calvarie staat het hardstenen eclectisch oorlogsgedenkteken voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. Op een bodemplaat, omgeven door een omheining bestaande uit paaltjes en een metalen balustrade staat een geringde obelisk, bekroond met een kruis. Op de voet is een palmtak afgebeeld, op het lichaam staan de namen van de gesneuvelden in hoog reliëf en bovenaan staat een leeuw. Volgens een postkaart verstuurd in 1929 hing er oorspronkelijk een graftrommel aan de balustrade.
In de noordoostelijke hoek gevormd door de toren en het schip, onder een leien afdak, staat een Lourdesgrot uit cementrustiek. Ten zuiden van de kerk staat een blauwe steen, mogelijk afkomstig uit het lijkenhuis.
Op het kerkhof bevinden zich enkele graftekens uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Verder voornamelijk modernistische graftekens die dateren uit de jaren 1960-1970 van het stèle-met-zerk-type in hardsteen, gietijzer, marmer, mozaïek en graniet. Opvallend zijn de vele bewaarde betonnen afboordingen van de graftuinen. Drie betonnen grafkruisen markeren de graven van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Opmerkelijk zijn de vijf natuurstenen 17de-eeuwse grafkruisen die op het kerkhof bewaard bleven. Op één exemplaar na, worden ze gekenmerkt door gelobde armen. Drie grafkruisen zijn toe te wijzen dankzij het grafschrift.
- Gelobd grafkruis met kwartronden in de oksels voor Cornelis Vranken. Volgens J. Nijssens in de kop voorzien van een wapenschild, eronder het ingebeitelde grafschrift Herliche begraven Cornelis Vranken ... Marty A°1639(?) ... Elisabeth K...ellen ... den 12 Ian ... agnes ... 10 Bris A° ... syne huysvrouwen ... Vranken sterft den ... A° 163? Vi cantin pace Amen. Het kruis is onderaan afgebroken.
- Het gelobde grafkruis voor Goerd Stevens draagt onder het IHS-monogram de ingebeitelde graftekst Hier light begraven Goerd Stevens steerf den 14 9ber A° 1647 ende Cornelia Heckelers syne huysvrouw steerf den 2 februari A° 1656 Bidt Godt voor de siele.
- Het gelobde en aan de voet geringde grafkruis voor Jan Wynen draagt onder het IHS-monogram in een zonnekrans in laag reliëf de ingebeitelde graftekst Hier ligt begraven Ian Wymen sterf den 4 desember 1674 ende Stas Mertens sterf den 5 7ber 1694 ende Anna Wymen syn huysvrouw sterf [niet ingevuld] bidt Godt voor de zile.
- Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
- Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
- Archief J. Nijssen (bewaararchief Grafzerkje vzw), T08 Bilzen, Rosmeer.
- S.N. 1929: Rosmeer, Monument der Gesneuvelden met Kapel [online] https://www.delcampe.net/nl/verzamelingen/postkaarten/belgie/bilzen/rosmeer-relais-vlijtingen-monument-der-gesneuvelden-met-kapel-236388449.html (geraadpleegd op 22 juli 2022).
Bouwdatum
De kerk werd niet gebouwd in 1858 zoals weergegeven in de literatuur, maar in 1790 als vergroting van een bestaande kerk en ingewijd in 1855.
- Informatie meegedeeld door Jef Simons, Heemkundige Kring Rosmeer (6 juni 2016).
- LUX G.V. 1982: Rosmeer door de eeuwen heen - Rosmeer, 58-60.
- VANLESSEN R. 2004: De Geschiedenis van de Sint-Pietersparochie van Rosmeer, Rosmeer.
