Niet georïenteerde parochiekerk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart. Gelegen in omringend kerkhof, aan de straatzijde afgesloten door een vernieuwd roodbakstenen muurtje onder ezelsrug, voorts hagen van haagbeuk en ligustrum. Gebouwd als proosdijkapel in 1869-1871 in opdracht van Ludovicus baron Gilles de Pelichy (Antwerpen), eigenaar van het voormalige "Edewallegoed" (zie Bescheewegestraat). Officieel erkend als parochiekerk in 1901. De kerk is gelegen tussen de pastorie, het parochiaal centrum en de plaatselijke school.

Geschiedenis van de site

Op de "heerlijkheid van Edewalle" staat vermoedelijk reeds op het einde van de 15de eeuw een kapelletje met een kroonluchter met een beeldje van Onze-Lieve-Vrouw. In de kapel wordt gebeden tegen onder meer blindheid, kreupelheid en 'Catharinewielen'. Vermoedelijk wordt er tijdens de beeldenstorm (eind 16de eeuw) brand gesticht in het kapelletje en wordt de kroonluchter stuk geslagen. Het zwartkleurig koperen beeldje wordt volgens de legende teruggevonden in een gevelde boom in het "Edewallebos". Het beeldje wordt in een houten kapelletje geplaatst aan de lindeboom voor de vierschaar van de heerlijkheid, voor de herberg "Bescheewege" (kruispunt van de huidige Edewallestraat en de Bescheewegestraat). Na de beeldenstorm wordt op de plaats van de oude kapel een kleine kapel gebouwd (1626), het zogenaamd "Onser Vrauwen Cappelleken". In 1689 worden door de Brugse bisschop veertig dagen aflaat verleend aan wie Onze-Lieve-Vrouw van Edewalle kwam vereren. Baron van Huerne bouwt in 1772 nabij de vierschaar een stenen kapel voor het beeldje. De opbrengsten van een speciaal hiervoor aangeplant bosje naast de kapel - zogenaamd het "Kapellebuschje" - zorgen voor het onderhoud van de kapel.

Bij de inval van de Fransen in 1794, wordt het bos volledig omgehakt en wordt de kapel (gedeeltelijk ?) vernield. Het beeldje wordt echter in veiligheid gebracht door de molenaar van de "Bescheewegemolen", die het teruggeeft aan Joseph van Huerne. In 1817 schenkt de familie Gilles de Pelichy (erfgenamen van Huerne) het beeld aan de parochiekerk van Kortemark (in het werkje "Stichting der kerk van Edewalle-busch" van K. Vercamere wordt echter 1850 als datum gegeven). Het beeldje is dus niet in de kapel op de "Bescheewege" teruggeplaatst, alhoewel deze pas afgebroken wordt bij de aanleg en het kasseien van de steenweg in 1887 (vermoedelijk wordt hier de rechttrekking van de Edewallestraat bedoeld) en de kapel nadien nog heropgebouwd wordt. Voorwaarde is echter dat het beeld zou terugkeren naar Edewalle indien er een nieuwe kerk of kapel gebouwd zou worden.

De huidige kapel wordt gebouwd in 1869-1871 in opdracht van Ludovicus baron Gilles de Pelichy die de bevolking in haar zondagsplicht wil ondersteunen. Op 24 augustus 1871 wordt de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkapel gewijd. Uit angst de parochiekerken van Kortemark en Handzame te benadelen wordt de kapel geen parochiekerk maar een proosdij, met een proost in plaats van een pastoor (in een proosdij mogen geen doopsels toegediend worden, geen huwelijken ingezegend worden en geen begrafenissen plaatsvinden). Het beeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Edewalle keert terug naar "Edewalle". "Edewalle" wordt officieel erkend als parochie op 22 augustus 1901. Tijdens de Eerste Wereldoorlog neemt pastoor Blancke het beeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Troost mee, zodat het niet in handen zou vallen van de Duitsers. De kerk wordt ook beschadigd en in 1920-1924 hersteld onder leiding van architect Edward Schelstraete. Sinds de wederopbouwperiode van de jaren 1920 bevindt het beeldje zich opnieuw in de kerk van Kortemark. In 1924 laat pastoor Planckaert de steunberen bijbouwen, naar verluidt om de kapel zo meer het uitzicht van een kerk te geven. Een foto van 1925 toont het interieur van de kapel met een volledig beschilderde zuidoostwand (neogotische sjablonen, een omlijsting rond de beeldnissen en twee engelen met banderol bovenaan) en met een geschilderde manshoge lambrisering op de wanden en imitatiekruisribben op het tongewelf.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een éénbeukige zaalkerk met driezijdige apsidiale uitbouw. Donkerrode baksteenbouw van negen traveeën onder zadeldak (natuurleien en geglazuurde nokpannen) met achtzijdige dakruiter onder achtzijdige naaldspits bekroond door smeedijzeren torenkruis; driezijdige apsis onder half tentdak (natuurleien) met smeedijzeren dakkruis. Eenvoudige, vlakke gevelschema’s. De noordwestelijke voorgevel is uitgewerkt als puntgevel met rondbogig portaal in een vlakke, blauwhardstenen omlijsting, daarboven een rondboogvenster in een zelfde omlijsting met onderdorpel op twee voluutvormige consoles. In de geveltop, een ingewerkte uurwerkplaat waarboven de dakruiter. Op de twee hoeken een verjongende steunbeer (circa 1924). Roodgeschilderde vleugelpoort. Links van de poort, hardstenen gedenkplaat voor de militaire slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog van het gehucht "Edewalle" (zij worden eveneens herdacht op het gedenkteken bij de kerk van Handzame): uitgehouwen letters "1914 1918" met een kruis ertussen, links en rechts een ingegrifte en beschilderde palmtak, "AAN ONZE HELDEN" gevolgd door de namen niet alfabetisch gerangschikt, "R.I.P." in uitgehouwen letters.

De zijgevels en de apsis zijn geritmeerd door rondboogvensters met blauwhardstenen onderdorpel en verjongende steunberen. Het oostelijk rondboogvenster is blind. In het koor, steekboogdeur en getraliede nissen.

Interieur met vlakbepleisterde en witgeschilderde wanden en tongewelf rustend op kwartronde kooflijst. Vloer in zwartmarmeren tegels. Vlakke oostwand met centraal het hoofdaltaar, geflankeerd door twee halfronde rondboognissen boven een rechthoekige deuropening met paneeldeur. In de nissen, polychrome beelden van de Heilige Jozef en van Jezus met Heilig Hart. Polychroom houten hoofdaltaar met centraal beeld van Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart. Doksaal met witbepleisterde, vlakke borstwering. Op doksaal houten, rechte steektrap naar dakluik. Windportaal afgesloten door houten wand met in noordelijk deel halfronde rondboognis met kopie van laatgotisch kroonluchterbeeldje van Onze-Lieve-Vrouw met stralenkrans en kind, afgesloten door smeedijzeren hek. Eenvoudige rondboogvensters met geometrisch gebrandschilderd glas-in-lood waarin opschrift "GIFT VAN BARON EN BARONES LOUIS/ GILLES DE PELICHY EN HUNNE KINDEREN" (zuidzijde) en "GIFT VAN BARON EN BARONES HENRI/ GILLES DE PELICHY" (noordzijde).

De aankleding van de kerk is hoofdzakelijk bekostigd door de familie Gilles de Pelichy. Altaar met beeld van Onze-Lieve-Vrouw door Dejonghe-Rijpens (Izegem) in 1880; beeld van het Heilig Hart (afkomstig uit München); het beeld van de Heilige Jozef (Dejonghe, Kortemark) geschonken door E.H. Joseph de Pelichy, de taferelen van Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart en Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans geschilderd in 1889 door A. Tribou (Kortemark), koorgestoelte, communiebank, biecht- en predikstoel door P. Verlinde-Vermeersch (Torhout) in 1870, klok met opschrift "CLOCHE DE LA CHAPELLE D'EDEWALLE" gegoten door F. Brondel (Brugge) en ingewijd op 8 september 1871, torenuurwerk in 1882 door F. Moenaert (Kortemark).
In 1874 is op het doksaal een nieuw orgel geplaatst door Pieter Loncke (Hoogstade). Tijdens de Eerste Wereldoorlog is het pijpwerk verborgen om een opeising door de vijand te voorkomen. Nadien is het orgel niet heropgebouwd, en in de periode 1968-1978 verwerken de orgelbouwers Loncke (Esen, Diksmuide) een deel van het pijpwerk in een nieuw instrument. Dit laatste gebeurt op initiatief van pastoor en orgelhistoricus A. Deschrevel.