Geografisch thema

Peutie

ID
14315
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14315

Beschrijving

Sinds de fusie van 1 januari 1977 is Peutie de enige deelgemeente van Vilvoorde, gelegen ten oosten van het stadscentrum en ervan gescheiden door de as Woluwelaan / Rollewagenstraat / Houtemsesteenweg. Ten noorden van Peutie ligt het Vilvoordse gehucht Houtem, ten oosten wordt het begrensd door Perk en ten zuidoosten door Melsbroek, beide deelgemeenten van Steenokkerzeel; ten zuiden ten slotte ligt Machelen.

Op 31 december 2002 telde Peutie 2.248 inwoners. Oppervlakte: 306 ha.

Peutie, voor het eerst vermeld in 948 als Putiau of Putian, zou pas als parochie ontstaan zijn in de tweede helft van de elfde eeuw uit het samensmelten van een deel van het domein Vilvoorde en een deel van het domein Perk-Elewijt; in het verleden was het juridisch trouwens ook gedeeltelijk afhankelijk van de meierij Vilvoorde (het westelijke Klein Peutie) en gedeeltelijk van de schepenbank van Kampenhout (het oostelijke Groot Peutie). Hoewel historici de oudste bewoning situeren in Klein Peutie nabij het wegenkruispunt ter hoogte van het Keizershof (Leuvensesteenweg nummer 275) ontwikkelde het dorp zich in de onmiddellijke omgeving van de kerk tussen twee toenmalige hoofdstraten, de Aarschotsebaan en de Lindenstraat; de kerk werd immers opgericht op het raakpunt van en als verbinding tussen de twee kernen van Klein Peutie en Groot Peutie. In het begin van de zeventiende eeuw werd de rechtspraak in leen gegeven aan Robert van Moens; vanaf 1643 kwam de heerlijkheid in handen van diens weduwe Catharina de Baudequin en haar broer Karel; tot het einde van het ancien régime bleef de heerlijkheid in het bezit van deze familie.

Vermeldenswaard voor Peutie was de oprichting in de dertiende eeuw van het begijnhof van Steenvoort tussen de Leuvensesteenweg en de Woluwe, binnen de toenmalige parochiegrenzen van Peutie, doch thans grondgebied Vilvoorde; het begijnhof was trouwens één van de vroegste stichtingen in de hele omgeving. In 1469 gaf Karel de Stoute een aantal Luikse karmelietessen de toelating om zich te vestigen in dat begijnhof, waar ze vanaf 1470 samenwoonden met en zelfs gedeeltelijk de plaats innamen van de begijnen. Tijdens de godsdiensttroebelen in 1578 werd het hof omwille van strategische redenen volledig afgebroken en verhuisden de karmelietessen naar Mechelen; ze keerden terug naar Vilvoorde in 1586 en vonden toen een onderkomen in de Leuvensestraat. De begijnen echter vestigden zich in de nabijheid van de Onze-Lieve-Vrouw-van-Goede-Hoopkerk. Op de plaats van het oorspronkelijke begijnhof, werd in 1633 de kapel van Stee(n)voort gebouwd, Vilvoorde-Faubourg, Leuvensesteenweg nummer 200.

Het Kaartboek van de abdij van Ter Kameren van 1719 door landmeter Couvreur toont ons Peutie als een kleine woonkern met een ommuurde kerk en een aantal huizen in de onmiddellijke omgeving; een dreef verleent toegang tot het oostelijk gelegen kasteel Batenborch, omgeven door tuinen en een neerhof. Verder zien we ook de baan naar Leuven met een grote hoeve en de afspanning Keizershof, zie Leuvensesteenweg nummer 275, twee wegen richting Perk en de baan naar Mechelen. Ook de Vandermaelenkaart uit het tweede kwart van de negentiende eeuw en de Poppkaart van circa 1860 tonen ons Peutie als een landelijk dorp met geringe bebouwing, nagenoeg beperkt tot de zone tussen de Aarschotsebaan en de Lindenstraat. Het is pas in de twintigste eeuw dat Peutie een deel van dit oorspronkelijk landelijke karakter moest prijsgeven, vooral in het kader van de nieuwe verkeersinfrastructuur als de aanleg van de E 19 en de het doortrekken van de Woluwelaan, zie ook gemeente-inleiding Vilvoorde. Ook de oprichting van de Kazerne Majoor Housiau veroorzaakte een fundamentele wijziging in het uitzicht van de gemeente.

Peutie, zoals gezegd voorheen een zeer landelijke gemeente, heeft haar woonkern in het zuidelijke deel van het grondgebied, het noordelijke gedeelte wordt volledig ingenomen door een militaire zone met de beeldbepalende inplanting van de Kazerne Majoor Housiau, opgericht in het begin van de jaren 1970 (eerstesteenlegging op 18 januari 1971, inhuldiging op 16 oktober 1974) en onder meer bestaande uit een groot aantal snelbouwblokken, wegvoorzieningen, parkeerruimte, een sportcomplex en een antennepark. Ten oosten van de dorpskern ligt de autosnelweg E 19 die de gemeente van noord naar zuid doorsnijdt. Verder naar het oosten rest nog een zeer landelijk gebied dat in zuidelijke richting aansluit bij het als landschap beschermde Floordambos (MB van 26 juni 1991), grotendeels gelegen op grondgebied Steenokkerzeel-Melsbroek. In deze omgeving bleven twee negentiende-eeuwse kastelen bewaard: kasteel Huyenhoven van 1860-1861 naar ontwerp van de Brusselse architect Antoine Trappeniers die ook het Vilvoordse stadhuis ontwierp, en Kasteel Ravaart van 1863 met een aantal bijgebouwen. Een derde kasteel ligt dichter bij het centrum, in het bijzonder kasteel Batenborch, eertijds de zetel van de heerlijkheid en in oorsprong mogelijk opklimmend tot de hoge middeleeuwen.

De excentrisch gelegen, zuidwestelijke dorpskern, als het ware geprangd tussen de Woluwelaan in het westen en de E19 in het oosten, vertoont een vrij centraal gelegen driehoekig plein, een uitwaaierend stratenpatroon en de excentrisch gelegen kerk. De algemene, hoofdzakelijk twintigste-eeuwse, bebouwing is vrij heterogeen, overwegend kleinschalig en vaak meermaals aangepast. Ten zuidwesten van de kerk in de Bloemenlaan en omgeving ligt een sociale woonuitbreiding met eengezinswoningen uit het derde kwart van de twintigste eeuw, gerealiseerd door Providentia en ingehuldigd op 5 mei 1973.

Het Floordambos. Een wetenschappelijk en esthetisch waardevol stukje natuur, Werkgroep Leefmilieu en verkeersveiligheid Melsbroek, Melsbroek, 1993.

  • LAUWERS J., Peutie en zijn voormalig begijnhof van Steenvoort, Peutie-Tielt, 1976.
  • LAUWERS J., De stad Vilvoorde. Peutie, in Kuierend door Midden-Brabant. De witloof- en druivenstreek, Winksele, 1987, p. 99-104.
  • VANDEN WIJNGAERD C., Peutie, dorp bij de stad, Historiek-reeks CVP-Vilvoorde, Vilvoorde, 1988.
  • VERBESSELT J., Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw, deel XI, Pittem, 1972, p. 100-119.
  • VERHEYDEN A.L.E., Vilvoorde in oude prentkaarten, deel I, Zaltbommel, 1972, nummers 126-128.
  • VERHEYDEN A.L.E., Vilvoorde in oude prentkaarten deel II, Zaltbommel, 1979, nummers 106-116.
  • WAUTERS A., Histoire des environs de Bruxelles, VII, Brussel, 1972, p. 8-37.

Bron: KENNES H. met medewerking van STEYAERT R. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Vilvoorde, Deelgemeenten Vilvoorde en Peutie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB1, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Steyaert, Rita; Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Peutie [online], https://id.erfgoed.net/themas/14315 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.