erfgoedobject

Stadhuis Lier met belfort

bouwkundig element
ID
10361
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/10361

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalige Lakenhal en Belfort, heden Stadhuis. Volgens Ch. Van Lom in zijn "Beschrijving der stad Lier", bezat de stad reeds vóór 1200 een stad- of raadhuis. Niet bevestigd door andere bronnen. Ten gevolge van de bloeiende lakennijverheid: oprichting in 1367 van een lakenhal met toonzalen voor de lakenhandelaars en een vergaderzaal, evenals burelen voor het magistraat. Het "Domus Scabinorum" was een rechthoekig gebouw (30 op 10 meter) met onder het dak een gekanteelde weergang met kraagtorentjes (zie 16de-eeuws schilderij van Joos De Momper).

In 1369: bouw van een gotisch belfort naar ontwerp van de Mechelse bouwmeester Hendrik Mijs. Bouwwerken in twee fasen: de eerste van 1369, met als resultaat een bescheiden vierkante toren met voorlopige houten afdekking, belegd met leien. In de tweede fase, gestart in 1411 (volgens F. Donnet 1441): gedeeltelijke afbraak van bestaande toren, nadien uitgebouwd tot zijn huidige vorm. Het belfort had als wachttoren een zelfstandige functie en plaats naast de lakenhal; laatstgenoemde in 1418 omgevormd tot stadhuis, toen de lakenhal werd overgebracht naar het Vleeshuis; sedertdien verscheidene veranderingen en vergrotingen.

Grondige herstellingen noodzakelijk in het tweede kwart van de 18de eeuw. Opdracht toevertrouwd aan Jan Pieter Van Baurscheit, de Jonge. Werken aangevat in 1740 onder leiding van de Lierse aannemer C. Van Everbroeck. Van het oorspronkelijke gebouw zou bewaard blijven wat kon hergebruikt worden: voor- en achtergevel zijn nieuw. Duidelijk onderscheid tussen oud en nieuw in de zijgevels: de vensters werden gelijkgemaakt aan die van voor- en achtergevel. Uiteindelijk bleef voornamelijk een gedeelte van de binnenmuren en funderingen van de oude constructie bewaard. Voorpui geplaatst in 1742. Opdracht aan de smeden C. Marckx en Jan Verbuecken op 26 juni 1744 tot het vervaardigen van een ijzeren leuning naar ontwerp van J.P. Van Baurscheit; laatstgenoemde geplaatst in 1745. Gevels voltooid in 1744. Interieur verder verfraaid in de loop van de tweede helft van de 18de eeuw tot aan de Franse Revolutie (zie stadsrekeningen). Midden 19de eeuw: nieuwe aankopen en verfraaiingswerken. In 1890: herstellingen door F. Geuens aan het arduinwerk en door L. Van Boeckel aan de ijzeren afsluiting. Belfort gerestaureerd in 1939 naar ontwerp van S. Leurs. Algemene restauratie in 1960-1962 door R. De Bruyn en J. Lauwers.

Symmetrisch opgebouwd, rechthoekig complex met lijstgevel van negen traveeën aan de voorzijde en twee bouwlagen onder schilddak (leien). Sober geheel in classicerende rococostijl, opgetrokken uit Balegemse steen en blauwe hardsteen uit Doornik. Dakconstructie met rondboogvormige dakkapellen in een arduinen rococo-omlijsting: bekronende waterlijst met voluutvormige uiteinden; flankerende vruchtenslingers. Op de uiteinden van de nok: siervazen van rood koper, bedekt met bladgoud, vernieuwd bij de laatste restauratie.

Voorgevel verticaal geritmeerd door geblokte hoekpilasters, verdiepte penanten en hoger oplopend (halve bouwlaag) middenrisaliet. Arduinen plint met segmentboogvormige keldervensters. Schouderboogvensters in kwarthol geprofileerde arduinen omlijsting; op de begane grond met geprofileerde lekdrempels op voluutconsoles met schelpmotief. Borstweringen der bovenvensters met gesculpteerde leeuwen die het stadsschild dragen. Hoofdgestel bestaande uit geprofileerde architraaf, blinde fries en arduinen kroonlijst.

Licht vooruitspringende en drie traveeën brede middenpartij onder bekronend driehoekig fronton met stadsschild gedragen door twee leeuwen, van Duitse zandsteen; aflijnende geblokte pilasters van arduin. Een arduinen pui met dubbele steektrap en classicistische, smeedijzeren leuning leidt naar de ingang (in de pui: rozet met aanduiding van het niveau boven de zeespiegel, 6 meter). Schouderboogdeur in sobere omlijsting met rocaillesluitsteen en engelenhoofd, geflankeerd door Toscaanse zuilen op sokkels, die het balkon van de bel-etage dragen; boven de zuilen trigliefen met regulae en guttae. Hogerop rondboogvormig deurvenster in geprofileerde omlijsting met schelpsluitsteen, geflankeerd door eenvoudige pilasters met verdiepte schacht; balkon met smeedijzeren leuning en arduinen postamenten; laatstgenoemde eertijds bekroond door twee leeuwen (nu vóór het Vleeshuis), in 1863 vervangen door beelden van de Gerechtigheid en de Voorzichtigheid naar ontwerp van F. De Vriendt, bij de laatste restauratie in 1962 vervangen door arduinen siervazen. In het hoger oplopende gedeelte: middenvenster in rocaille-omlijsting, geflankeerd door rechthoekige vensters in sobere geprofileerde omlijsting.

Gelijkaardige achtergevel van elf traveeën, opgetrokken uit baksteen met zandstenen hoekblokken, op zandstenen plint met getoogde keldervensters. Eveneens geaccentueerde middenpartij, afgewerkt met frontonbekroning, waarin oculus. Op de rechtse hoek: neogotische nis met witstenen beeld van Onze-Lieve-Vrouw, naar ontwerp van B. Gerrits van 1931-1932.

Eenvoudige zijgevels met gelijkaardig uitzicht. Ten noordwesten voormalig belfort, bestaande uit verankerde torenromp op vierkante plattegrond, met monumentale bekroning; opgetrokken uit zandsteen en gemarkeerd door rechthoekige muuropeningen. Op de begane grond: rechthoekige 18de-eeuwse deur in classicistische arduinen omlijsting onder driehoekig fronton. Voorts datering 1369 en uurwerk aan zuidwestzijde. Bekroning bestaande uit leien naaldspits met klokkenkamer, oprijzend te midden van vier uitkragende (vijfzijdige) en licht buitenwaarts hellende arkeltorens; laatstgenoemde op drielobbige boogfries en verbonden door tandfries; bekronende vaantjes. Centrale spits bekroond door vergulde bol en staartster als windwijzer.

Interieur, grotendeels in Lodewijk XV-stijl.

Hal Links van de ingang gedenkplaat verwijzend naar de oprichting, de herbouw en de restauratie naar ontwerp van R. De Bruyn. Eiken wenteltrap in sierlijke rococostijl, uitgevoerd in 1775 door W. Van Everbroeck. Consoles toegeschreven aan J. van der Neer. Smeedwerk "Gevecht van de arend met de draak" van L. Van Boeckel (1857-1944). Voorts schilderijen van onder meer de school van P.P. Rubens en van A. Van Dijck.

Raadzaal Beschilderd plafond afkomstig uit het voormalige bisschoppelijk paleis van Antwerpen, met de voorstelling van onder meer de Deugden en de Ondeugden, gerestaureerd circa 1950 door Bosmans. Bas-reliëfs van de hand van G.J. Herreyns, geplaatst in 1776. Vier kleinere reliëfs die de vier jaargetijden voorstellen (1875) van P.J. Denis (1750-1814). Rood marmeren schouw (1745) door B. Jacquet. Lodewijk XV-lambrisering. Twee 18de-eeuwse schilderijen met landschappen, toegeschreven aan Van Reysschot.

Trouwzaal Drie medaillons van G.J. Herreyns (1776). Lodewijk XV-schouw van grijs marmer (1745) naar ontwerp van B. Jacquet met 17de-eeuws haardscherm.

Schilderijen: Portret van Felix Timmermans, door I. Opsomer (1878-1967) en Het wonder van de boom, door Th. Boeyermans (1620-1678).

Astronomische klok van L. Zimmer.

Voorts nog een rijke verzameling schilderijen, meubelen, porselein, luchters, vazen, zilverwerk,... waarvan een groot deel afkomstig uit het legaat van Baron G. Caroly.

De belforttoren bevat twee oude klokken, één gegoten door Alexis Jullien (1704) en één door Van Aerschot-Vanden Gheyn (1834). Kleine beiaard van 23 klokken sedert 1971.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Gemeentehuizen, Lier.
  • CAREELS E., Hotel de ville et beffroi à Lierre, in l' Emulation, 1909, p. 33 en platen XXV-XXVII.
  • CEULEMANS L., Wandeling door Lier, Lier, 1980, p. 18-20.
  • DE BRUYN A., Het stadhuis van Lier, in Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis, XXIII (1973-5), p. 223-240.
  • DONNET F., Inventaris der kunstvoorwerpen bewaard in de openbare gebouwen, Provincie Antwerpen, Antwerpen, 1914, p. 1132-1145.
  • LENS A., Het stadhuis te Lier, in 't Land van Ryen, 1951, p. 49-66.
  • LENS A., Lier. Stadhuis en belfort, in Toerisme Provincie Antwerpen, mei 1975, nummer 2, p. 25-26).
  • LENS A. en MORTELMANS J., Gids voor oud Lier, Antwerpen, 1980, p. 13-23.
  • LEONARD E., Persoonlijk Archief.
  • MAST E., Geschiedkundig Liers dagbericht, Lier, 1888, p. 373.
  • OSTYN D., Het Lierse Belfort 600 jaar<, in 't Land van Ryen, 1969, p. 148-152.
  • S.N., Monumenten provincie Antwerpen-België, 1975, p. 15-16.

Bron: KENNES H. & WYLLEMAN L. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Lier, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Grote Markt en omgeving


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stadhuis Lier met belfort [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/10361 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.