Ten westen van de dorpskern van Ramskapelle liggen de resten van een merkwaardig industrieel-archeologisch complex. Het betreft de ruïnes van een steenbakkerij en een vlasroterij. In 1905 opgebouwd als baksteenbedrijf, onderging het verschillende aanpassingen, die hun sporen nalieten. Als bedrijf werden de gebouwen in 1959 opgeheven. De fabrieksschoorsteen aan de Koolhofstraat vormt een restant van de oorspronkelijke firma Briqueteries, Tuileries en Céramiques uit 1904-1905, en werd tijdens de Eerste Wereldoorlog omgevormd tot observatiepost. Een provinciale naamsteen langs de straat brengt de observatiepost in herinnering.

Historiek

Het baksteenbedrijf in Ramskapelle werd in 1904-1905 opgetrokken in opdracht van de firma Briqueteries, Tuileries et Céramiques (Système Geldens). Op 11 februari 1909 werd het bedrijf opgekocht door P.A. Gits, die het op 10 juli 1909 inbracht in de NV Céramiques et Briqueteries Mécaniques du Littoral, met zetel in Kortrijk. Het toenmalige gebouwenbestand bestond uit een ruim, en nog grotendeels bewaard ateliergebouw, ingeplant op de zuidzijde van het terrein. Van de vier ovens lagen er drie op de noordhelft. De 4de oven lag zuidelijk van het ateliergebouw. De droogloodsen namen nagenoeg het volledige oppervlak tussen atelier en de Ramskapellestraat in beslag. De woning van de bedrijfsleider was in de noordoosthoek van het terrein gesitueerd. Het bedrijf was gespecialiseerd in de productie van geëmailleerde gevelsteen.

Met het begin van de Eerste Wereldoorlog diende de productie ijlings stilgelegd. Tijdens de oorlog werden kerktorens, molens en andere hoge gebouwen, die een uitstekend zicht boden op de omgeving, vaak als observatiepost uitgebouwd. Vanuit deze posten konden de waarnemers de vijandelijke artillerie observeren en gegevens doorseinen naar de eigen artillerie. Ze konden de vijandelijke troepenbewegingen bespieden en de aanleg van nieuwe versterkingen beloeren. In Ramskapelle werd één of werden meerdere schoorstenen van de steenbakkerij uitgebouwd tot observatiepost. De steenbakkerij fungeerde in oktober 1917 als hoofdkwartier voor de '126th (East Lancashire) Brigade' en de 'Royal Engineers 428 Field Company'. Zij zouden de schoorsteen verstevigd hebben. Reeds tijdens de Ijzerslag (oktober 1914) lag de fabriek in de frontlinie. Even zag het er naar uit dat de Duitse troepen via Ramskapelle zouden doorsteken, maar de onderwaterzetting stelde een einde aan de doorbraak. De fabrieksgebouwen leden zware schade. De als observatiepost ingerichte schoorsteen bleef als oorlogsmonument bewaard.

Het heropstarten van de fabriek verliep moeilijk. Op 4 februari 1926 werden de vervallen fabrieksgebouwen opgekocht door het echtpaar Leon Duron-Urbanie Vanden Berghe en geleidelijk tot een dubbelbedrijf omgebouwd. De steenbakkerij werd slechts gedeeltelijk heropgestart omdat alleen de productie van de geëmailleerde steen opnieuw werd opgenomen. Ten vroegste in 1930 startte de eigenaar, in functie van de in de streek opbloeiende vlasteelt, ook een vlasroterij op. Dit bedrijfsgebouw verrees ten noorden van het ateliergebouw en was voorzien van een rootkuip en een zwingelhok. De werking van het bedrijf wijzigde drastisch na het tragische werkongeval op 30 mei 1936, waarbij L. Duron de dood vond. Een reeds aangezette oven werd afgewerkt, waarna de baksteenbakkerij volledig werd afgebouwd. Alleen de vlasroterij zette haar activiteiten verder en dit tot 1940.

Wat tijdens de Tweede Wereldoorlog met de gebouwen gebeurde is niet duidelijk. Enkele zegspersonen verklaarden dat de vlasroterij tot een lijmfabriek werd omgebouwd. De bedrijfsgebouwen zouden nog eenmaal bezet worden. Einde 1957 werd één van de leegstaande gebouwen ingehuurd door een bedrijf dat zilver uit de schubben van zilvervis (haring, sprot en in mindere mate ansjovis) vervaardigde. Dit viszilver werd verkocht aan Duitse en Franse cosmeticabedrijven. Het bedrijf was geen lang leven beschoren. Het diende reeds in 1959 wegens de sterke terugval van de haringaanvoer zijn deuren te sluiten.

Beschrijving

Ronde, bakstenen schoorsteen, waarvan de (resterende) bovenste helft versterkt is met gewapend beton. Op vele plaatsen steken wapeningsijzers uit. Binnenin zouden meerdere betonnen platformen zijn met kijkgaten.