Sint-Michielskerk met koor naar de westzijde. De kerk wordt aan de oostzijde gemarkeerd door een *romaanse toren en het vroegere romaanse koor (nu in gebruik als oostportaal) en transept. Deze oorspronkelijke romaanse delen (onderste deel toren, koor en transept) zijn beschermd als monument. Het bovenste deel van de toren en de spits zijn bijkomend beschermd als monument (kaderend in de restauratie van de toren). De rest van de kerk is opgevat in een erg sobere neogotiek en dateert van 1844. Het kerkhof rondom de kerk is opgeruimd circa 1960, plantsoen rondom de kerk met onder meer es en esdoorn.

In de zuidbeuk van de kerk, "Herdenkingsplaat voor vader Dupon" door de Ichtegemse beeldhouwer Josué Dupon (brons en arduin). Oorlogsgedenkteken rechts van het portaal (zie Markt).

Historiek

1026: schenkingsakte van de oorspronkelijke Sint-Michielskerk. Laatromaanse kruiskerk.

Circa 1445: gotische verbouwing. Van deze verbouwing is een gotisch venster bewaard in het romaanse transept.

Tweede helft 16de eeuw: vermoedelijk is er schade door de godsdiensttroebelen. In 1580 roof van een klok uit de toren.

1610: bepaalde literatuur spreekt over vernietiging van de kerk.

Circa 1620: heropbouw en inwijding van de kerk. Er wordt dan ook een nieuwe klok gegoten voor de herstelde kerk.

1767-1768: bouwen van een Van Peteghemorgel.

Circa 1814: een aquarel van circa 1814 door Serafijn Vermote toont een pseudobasilicale kerk met transept en romaanse vieringtoren, op de toren afgeknotte achtkantige spits met een piramidaal houten topstuk.

1844: het 'romaanse' schip wordt gesloopt. Een driebeukig neogotisch schip wordt gebouwd dat tweemaal zo lang is, met een naar het westen georiënteerd koor. De reden voor het nieuwe koor ligt in de aangroei van de bevolking.

1851-1863: bouw van een preekstoel door de Ichtegemse houtsnijder Macharius Gryson.

1865: de kerkklok barst bij het luiden voor de dood van Leopold I.

1867: er worden drie klokken gegoten, maar deze blijven in een hok op het kerkhof hangen in afwachting van de herbouw van de kerktoren.

1873: de klokkenverdieping wordt herbouwd in pseudoromaanse stijl. Opmerkelijk is hierbij de hoge en spits oplopende spits. Dit gebeurt naar plannen van provinciaal architect Pierre Buyck (zie plannenarchief KCML). 1917: de kerkklokken worden uit de toren geroofd door de Duitsers. In november worden er tijdelijk vluchtelingen ondergebracht in de kerk.

1923: installatie van nieuwe kerkklokken.

1930: de klokkenverdieping wordt herbouwd/ gerestaureerd in natuursteen en naar romaans model (zie bewaarde gelijkaardige torens in West-Vlaanderen), dit naar ontwerp van architect Allaert (Kortrijk). Men kan spreken van een geslaagde reconstructie die een harmonisch geheel vormt met de oorspronkelijke romaanse delen. In 1937 worden de romaanse delen van de kerk beschermd.

1965: verbouwing van het koor voor de installatie van een nieuw hoogaltaar, overgebracht uit Meerhout (provincie Antwerpen). Het calvariekruis dat vroeger buiten de kerk hing (in de oksel van het portaal en het romaanse transept) wordt hierin ingewerkt. Van het vroegere hoogaltaar blijft enkel het retabelschilderij "Het laatste avondmaal" over dat nu achteraan in de kerk hangt. Er wordt ook een nieuw altaar volgens de nieuwe liturgie geplaatst, dit naar een tekening van architect Arthur Degeyter, hierbij wordt de communiebank verwijderd.

1980: restauratie van het Vanpeteghemorgel.

1992: plaatsen van nieuw torenuurwerk op de torenspits.

Beschrijving

Ten oosten, voormalig koor en transept van de romaanse kerk, op kruisvormige plattegrond, opgetrokken in veldsteen. Vrij hoge volumes onder zadeldak, oorspronkelijk met twee geledingen.

Het voormalige romaanse koor is voorzien van een aandak als tuitgeveltje (overgang van zone in veldsteen naar zone in gele baksteen, gotische aanpassing). Rondboogportaal, ingebracht bij de ombouw tot portaal circa 1844. Boven het portaal, klein rondboogvenstertje met afgeschuinde dagkanten. In het gevelveld, spaarnissen met drie romaanse zuiltjes en geprofileerde spitsboognis. In de zijgevels, telkens klein romaans venstertje in de eerste geleding, en twee romaanse venstertjes in de tweede geleding.

De noordoostelijke transeptarm (zijde naar het koor/ portaal toe) is voorzien van een spitsboogvenster (daterend van de gotische verbouwing van circa 1445), in een geprofileerde geelbakstenen omlijsting en op dito afzaat en met bakstenen maaswerk. De afsluitende gevels van de transepten zijn uitgewerkt als puntgevels: romaans venster, in de geveltop blindnis.

De overgang van de vieringtoren naar de achtzijdige klokkenverdieping (archeologische reconstructie) verloopt via versneden hoeken telkens afgedekt met de helft van een vierkante piramide. De klokkenverdieping bestaat uit twee geledingen, opgetrokken uit veldsteen en gevat onder een leien spits. In de onderste geleding, per drie of vier gekoppelde rondboognissen met romaanse zuiltjes. Gekoppelde en verdiepte galmgaten onder doorgetrokken druiplijst. Aflijnende tandlijst met zaagtandmotief.

Ten westen sluit bij de romaanse kerk de neogotische kerk van circa 1844 aan: rode verankerde baksteenbouw onder leien zadeldaken, ritmering door middel van steunberen en spitsboogvensters onder druiplijst. Hoofdbeuk van één travee en met driezijdige afsluiting, hier spitsbogige blindnissen met doorgetrokken druiplijsten. De zijkoren hebben een rechte sluiting (zadeldak afgewerkt met dakschild). In de oksel van het hoofdkoor en de zijkoren, sacristie en nutsgebouw onder leien bedaking: rechthoekige deuren, spitsboogvenster onder druiplijst.

Interieur. Eenvoudig witbepleisterd portaal met zwarte tegelvloer (Basècle). Een vleugeldeur (paneeldeur), geflankeerd door enkele deuren geeft toegang tot de kerk. Tussen de deuren, pilasters met kapiteeltjes.

Witbeschilderde hallenkerk, spitsbogige scheibogen rustend op natuurstenen zuilen met bladkapiteel. Overwelving van de middenbeuk door middel van spitstongewelf met trekankers. Overwelving van de zijbeuken door middel van spitsgraatgewelven. Vloer in patroon van witte en zwarte tegels.

Hoogaltaar van 1965, overgebracht uit Meerhout. Het altaar in de rechter zijbeuk dateert van 1754. Schilderij dat de marteldood van Sint-Sebastiaan voorstelt, dateert van 1860, Ferdinand Callebert (de Sint-Sebastiaansgilde is reeds vermeld in 1454).

Het Onze-Lieve-Vrouwaltaar dateert van 1745. Retabelschilderij stelt de aanbidding door de herders voor. Gepolychromeerd houten beeld, voorstellend Onze-Lieve-Vrouw van het scapulier (zie feest Onze-Lieve-Vrouw van het Scapulier op 16 juli, samengaand met de 'kleine kermis').

Twee 18de-eeuwse biechtstoelen (1744) door schrijnwerker Pieter De Roo, de medaillons stellen Maria Magdalena en de Goede Herder voor.

Preekstoel: kuip van 1680, de eigenlijke preekstoel wordt in 1851-1863 gebouwd door de Ichtegemse houtsnijder Macharius Gryson (neo Vlaamse renaissance). Bewaard koorgestoelte uit de 17de eeuw of het begin van de 18de eeuw.

In de zijbeuk: grot met beelden Maria van Lourdes en Bernadette. Oostdoksaal (boven portaal) met Van Peteghemorgel van 1767-1768, de 18de-eeuwse communiebank is herbruikt als leuning van het doksaal. Na diverse kleine wijzigingen in de 19de en 20ste eeuw, gerestaureerd circa 1980.