Gedenkteken in een weide langs de dijk van het Kanaal Ieper-IJzer, op ongeveer één km ten noordwesten van de brug van Steenstrate, nog net op grondgebied van Zuidschote. 

Historische beschrijving

Dit gedenkteken werd onder meer opgetrokken met betonnen brokstukken afkomstig van het Duitse steunpunt 'Stampkot'. De twee grote kruisen raken elkaars armen en symboliseren de gebroeders Van Raemdonck.

Edward en Frans Van Raemdonck, respectievelijk geboren in 1895 en 1897, waren twee broers uit Temse die lid waren van de katholieke Vlaamse studentenvereniging 'Temsche Voorwaarts' en die zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog als oorlogsvrijwilligers hadden aangemeld. Eind 1916, tijdens de loopgravenoorlog, werden beide broers lid van Vlaamse studiekringen en begonnen ze mee te werken aan het frontblaadje 'Onze Temschenaars'.

In de nacht van 25 op 26 maart 1917 voerde het 24ste Linieregiment (waarvan de broers deel uitmaakten) een raid uit op de Duitse stellingen nabij het Stampkot (ten noordoosten van Steenstrate). Het verhaal wil dat Frans na de aanval niet kwam opdagen, waarop Edward zijn broer in het niemandsland ging zoeken. Geen van beide keerde nog terug. Achttien dagen later werden de lijken van de broers ontdekt, samen met het lijk van de Waalse korporaal Amé Fiévez. Omdat de lichamen al te zeer ontbonden waren, besloot men ze ter plekke te begraven, wat de volgende nacht (13 april 1917) gebeurde. Boven het graf werden drie kruisjes geplaatst zonder opschrift. Kort daarop verdwenen twee van de drie kruisjes. De oppervlakkig begraven lichamen werden tijdens daaropvolgende artilleriegevechten totaal stuk geschoten. In september 1917, toen het terrein heroverd werd door Belgen, werden de stoffelijke resten verzameld en herbegraven. In september 1918 plaatsten makkers van het 24ste Linieregiment een stenen kruis in de vorm van een boom met afgehouwen takken op de rustplaats.

Volgens de Vlaamsgezinde versie stierven de broers in elkaar armen. Dit werd onder meer zo vastgelegd in de pentekening "Broederliefde" van Joe English. Andere versies spreken dit echter tegen: Frans zou in de armen van de Waal Fiévez gestorven zijn, maar omwille van de sterk symbolische waarde van de broederliefde, zou dit stilgehouden zijn. Nog decennialang zouden rond deze verschillende versies hevige polemieken gevoerd worden. Onder impuls van hun neef Clemens De Landtsheer werd de mythevorming en verheerlijking van beide broers bewerkstelligd. Frans en Edward Van Raemdonck groeiden algauw uit tot één van de symbolen voor de Vlaamse strijd aan de IJzer (IJzersymbool).

Er werden nog tijdens de oorlog fondsen ingezameld (onder meer tijdens voordrachten) met als doel de oprichting van een gedenkteken voor beide broers op de markt van Temse. Dit gedenkteken zou in het algemeen alle gesneuvelde Temsenaren herdenken en in het bijzonder de broers. Het gedenkteken zou de broers voorstellen, naar de pentekening van Joe English. Er werden meerdere publicaties (prentbriefkaarten, strooibiljetten, pamfletten, zelfs een heus boek) uitgegeven ten voordele van dit gedenkteken, maar het zou uiteindelijk nooit gerealiseerd worden. In de plaats daarvan kwam er in Temse een sober versierde marmeren gedenksteen met de namen van alle dode Temsenaren, vervaardigd door Karel Aubroeck.

De Landtsheer slaagde erin om op zondag 18 september 1921 de 'Tweede Bedevaart naar de Graven van de IJzer' te organiseren op de plaats waar de broers teruggevonden waren. In 1924 werden de stoffelijke resten van de broers Van Raemdonck en Fiévez overgebracht naar de Belgische militaire begraafplaats van Westvleteren. De kist werd bijgezet onder de middelste van de drie officiële grafzerken. Op 21 augustus 1932 werd hun kist bijgezet in de crypte van de IJzertoren, tijdens de dertiende IJzerbedevaart, samen met de stoffelijke overschotten van andere IJzersymbolen.

Op initiatief van het IJzerbedevaartcomité werd er een nieuw gedenkteken opgericht naar ontwerp van kunstschilder Karel De Bondt uit de Leiestreek. De Bondt had reeds de ingangsdeur van de crypte van de eerste (inmiddels gedynamiteerde) IJzertoren ontworpen. Zijn broer, Ingenieur Jan de Bondt voerde de werken aan het gedenkteken uit. Dankzij giften kon het IJzerbedevaartcomité de oprichting van het gedenkteken en de (latere) aankoop van de grond realiseren. Het oude grafmonument van het 24ste Linieregiment werd overgebracht naar de crypte van de IJzertoren, waar het geplaatst werd voor de grafkamer van de broers en Fiévez. Het zou vernietigd raken ten gevolge van de dynamitering van de IJzertoren in 1946.

Op zaterdag 19 augustus 1933, daags voor de veertiende IJzerbedevaart, werd het huidige gedenkteken onthuld op de plaats waar jarenlang het stenen kruis van het 24ste Linieregiment gestaan had. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het gedenkteken voor de Van Raemdoncks verwaarloosd. Op kosten van het gemeentebestuur van Temse werd de afsluiting rond het gedenkteken gerealiseerd door smid August De Bondt uit Temse. Het gemeentebestuur van Temse nam vanaf dan eveneens het onderhoud van de site waar. Herstellingswerken worden in samenspraak door het stadsbestuur van Ieper uitgevoerd. Op zondag 28 juni 1987 werd aan het gedenkteken een gedenkplaat ter ere van Clemens de Landtsheer onthuld. Deze gedenkplaat, inmiddels vernield, werd recent vervangen.

In 2003 werd de weide naast het gedenkteken opgekocht door de vzw de IJzerwake. Sedert 2002 organiseert deze radicale afscheuring van het IJzerbedevaartcomité in de week voor de IJzerbedevaart in Diksmuide een IJzerwake bij het gedenkteken voor de Gebroeders Van Raemdonck.

Beschrijving

Gebouwtje in weide, afgezet met zuiltjes uit betonblokken en zwartgeschilderde ijzeren staven. Toegang via een breed graspad en een zwartgeschilderd tweeledig ijzeren toegangspoortje met kruismotief. Het gedenkteken met sterke geometrische vormgeving bezit een veelhoekige plattegrond gedeeltelijk uit betonblokken opgebouwd, dat vooraan op een hoek eindigt en gedeeltelijk afgeplat is. De bedaking bestaat uit vier overkragende betonlagen. Links en rechts op de zijden zijn twee monumentale kruisen uit groengrijze natuursteen en baksteen opgericht, die boven het gebouw uitsteken. Links en rechts zijn eveneens de uitgangen van een korte gang.

Op de voorste hoek ingewerkt tussen vier ijzeren staven de letters 'AVV VVK', onderaan op twee treden staat een rechthoekige hardstenen tekstplaat met witte letters: '26 Maart 1917. Hier sneuvelden in elkaars armen na een nachtaanval op het stampkot de gebroeders oorlogsvrijwilligers Edward en Frans Van Raemdonck uit Temsche beiden sergeant in de 6e komp. 24 linie.', 'En als ik val. Dan eerst voor Vlaanderen (Frans)' 'Hier sneuvelde nog rond hetzelfde uur soldaat Aimé Fiévez. 6° komp. 24 linie. uit Calonne'; op de achterkant is ook een hardstenen gedenkplaat ingemetseld, omlijst door gele baksteen. 'Dit gedenkteeken werd opgebouwd met de betonblokken van de op 26 maart 1917 bestormde Duitsche stampkotstellingen', witte letters.

Opzij, op een recente geelkleurige gedenkplaat staat te lezen: “Ter nagedachtenis aan: Clemens De LANDTSHEER. Algemeen Secretaris IJzerbedevaartcomité (1926 – 1961). Vzw IJzerbedevaartcomité, Stad Ieper, Stad Temse”. Deze gedenkplaat vervangt een ouder (vernield) exemplaar uit 1987.

Hoogte 460 cm x breedte 610 cm x diepte 457 cm Breedte 885 cm x diepte 2750 cm (omheining)

Ontwerp: Karel de Bondt, Afsnee a/d Leie