Parochiekerk Sint-Egidius en voormalige omringende kerkhof met lage bakstenen ommuring met ezelsrug. Ten noordwesten van de kerk, behouden ijzeren hek aan bakstenen pijlers als toegang tot het kerkhof.

Historiek

De vermoedelijke stichting van de parochie gaat terug tot de 12de eeuw. In 1261 werden de tienden afgestaan aan het kapittel van Doornik, de Sint-Pietersabdij van Gent en de Cisterciënzerabdij van Flines. In het geschil tussen de bisschoppen van Doornik en Utrecht werd Lembeke in 1264 onder het gezag van het bisdom Doornik geplaatst. Van 1559 tot 1801 afhangende van het bisdom Brugge, dekenij Aardenburg en sedert 1801 behorende tot het bisdom Gent, dekenij Eeklo. De huidige kerk bewaart nog de oude westtoren van het eenbeukig kerkje uit de 13de eeuw. Volgens kerkrekeningen van het laatste kwart van de 16de eeuw en van de eerste helft van de 17de eeuw werden herstellingswerken en uitbreidingen uitgevoerd, na de Beeldenstorm en godsdiensttroebelen. In 1776 werd de oude kerk met uitzondering van de toren gesloopt en werd een nieuw kerkgebouw opgericht naar de plans van architect Joost Fermondt. De eerstesteenlegging vond plaats op 1 juli 1776. In 1778 werd de nieuwe kerk ingewijd. In 1779 werd het interieur van de kerk gepleisterd.

Beschrijving

Plattegrond ontvouwt een driebeukig pseudo-basilicaal schip van zes traveeën met niet uitspringend transept en een koor van één travee met driezijdige sluiting, geflankeerd door een berging ten noorden en sacristie ten zuiden; tegen de tweede travee van de zuidelijke zijbeuk, doopkapel.

Het gebouw werd opgetrokken in een sobere classicistische baksteenarchitectuur, met behoud van de geschilderde gotische westtoren. Eenvoudige blinde voorpuntgevel met portiek in de ingebouwde vierkante westtoren. De geschilderde bakstenen westtoren tussen versneden steunberen van vier geledingen, afgedekt door achtkantige spits met leien, met ijzeren torenkruis, dateert vermoedelijk uit de tweede helft van de 13de eeuw of het begin van de 14de eeuw en vertoont invloeden van de vroeggotische Brugse baksteenarchitectuur. Rechthoekige deur gevat in een gepleisterde rondboogvormige omlijsting. Links van het portaal gedenksteen van Eerwaarde Heer Edward Van Hootegem (1856-1906), missionaris in Noord-Amerika, voorts herdenkingsstenen van pastoor Van Goethem en pastoor Stockman. Erboven spitsboogvormig venster en in de derde geleding twee rondboognissen met sporen van twee kleine spitsboogvensters. Vierde geleding afgelijnd door boogfries bestaande uit drie elkaar kruisende spitsbogen op kraagsteentjes, voorzien van spitsboogvormige galmgaten. Vier uurwerkplaten en oorspronkelijk ook met manenwijzers (verwijderd bij de restauratie).

Zijgevels met hooggeplaatste steekboogvensters in witgepleisterde omlijsting. Gevels afgelijnd door een sterk geprofileerde gepleisterde kroonlijst. In gevel van noordbeuk gedichte deur in de tweede travee, voorzien van 17de-eeuws ijzeren kruis, vermoedelijk afkomstig van de vroegere kerk; tussen derde en vierde travee beeld van Onze-Lieve-Vrouw op sokkel onder baldakijn, op de sokkel wapenschilden en jaartallen 1851 1904. In blinde oostgevel van koor ingemetselde jaarsteen van 1777. Tegen de gevel, open kapel van het beenderhuis met gekruisigde Christus van geschilderd hout boven een geschilderd vagevuur achter tralie, vermoedelijk uit eind 18de eeuw; ingemetste grafsteen van pastoor Guillielmus Kerremans, overleden in 1772. Voorts ingewerkte grafkruisen van overleden pastoors.

Interieur

Gewit interieur in classicistische stijl met een pseudo-basilicale opstand: de drie beuken zijn gescheiden door rondboogarcaden van Toscaanse zuilen op achtkantige basis en worden afgedekt door bepleisterde tongewelven. In de zwikken van de rondboogvormige scheibogen zijn de beeltenissen van de apostelen geschilderd. In 1863 werd een nieuwe kerkvloer gelegd met zwarte tegels, de granitovloer in het koor werd door S. Tondat gelegd in 1937. In het koor, twee allegorische voorstellingen geschilderd op doek door Mathias Zens, rondboogvormig boven de koorbanken, van 1895. Doopkapel afgesloten met ijzeren hek.

Twee glasramen in het koor met Heilige Kruisvinding en Heilige Kruisverheffing naar ontwerp van en gesigneerd Samuel Coucke (Brugge), 1887, en schenking van pastoor Poelman; in zuidgevel glasramen van Heilige Godelieve, Sint-Jan Bergmans (anno 1896), Heilige Coleta (anno 1896), Heilige Lutgardis (anno 1896), Heilige Livinus (anno 1896) en Heilig Kruis; in noordgevel glasramen van Heilige Petrus, en vijf glasramen toegewijd aan Heilige Egidius gedateerd anno 1896; gerestaureerd door Ysabie (Gent) in 1935. Alle glasramen vermelden tevens de namen van de schenkers.

Mobilair

Schilderijen. "De Heilig Lodewijk" door Lodewijk De Deyster (Brugge), gedateerd 1765, datum van schenking, boven het hoofdaltaar, erboven "Heilig Hart als symbool van Jezus omringd door engelenkopjes", door E. Roegiers (Gent) van 1863. "De tenhemelopneming van Maria" boven het noordelijk zijaltaar, gedateerd 1719. "Onze-Lieve-Vrouw met Kind Jezus en de kleine Johannes" boven zuidelijk zijaltaar, geschonken door de familie Schamp circa 1840. Kruisweg op houten panelen, ingewerkt in lambrisering en neogotische kruisweg in kaders.

Beeldhouwwerk. Beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind van gepolychromeerd lindehout uit de 17de eeuw, op het noordelijk zijaltaar, voorheen in nis erboven. Gepolychromeerd houten beeld Heilig Gillis uit de tweede helft van de 19de eeuw, op zuidelijk zijaltaar. Gepolychromeerde houten heiligenbeelden van Heilige Barbara (1875), Heilige Vincentius à Paulo, Heilige Franciscus Xaverius, Heilige Gerardus Majella, Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Smarten en Heilige Antonius van Padua, alle van Mathias Zens, evenals het gepolychromeerd houten missiekruis van 1879; voorts gepolychromeerde beelden van Heilige Anna met Maria, Heilige Theresia, Heilige Antonius Abt, Heilige Jozef met Kind, Heilige Rita, Heilig Hart van Maria en Heilig Hart van Jezus. Op het doksaal twee heiligenbeelden in verband kerkmuziek, Heilige Leo IX met lier (?) en Heilige Cecilia met harp.

Meubilair: Hoofdaltaar toegewijd aan het Heilig Kruis, portiekaltaar, trommeltabernakel en altaartafel van geschilderd hout uit eind 18de eeuw, attiek gedateerd 1642. Noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw van geschilderd hout, 17de en 18de eeuw. Zuidelijk zijaltaar van Sint-Gillis, 17de en 18de eeuw. 18de-eeuwse koorbanken van eik en zitbanken van de confrérie van het Heilig Sacrament ingewerkt in de lambrisering van de zuidbeuk en armmeestersbanken onder het doksaal. Eiken communiebank uit de tweede helft van de 19de eeuw met hergebruik van twee middelste panelen van de communiebank uit het college van Eeklo. Eiken preekstoel uit het laatste kwart 18de eeuw, in 1788 toevoeging van tweede trap. Drie biechtstoelen, uit 17de, 18de eeuw en een moderne kopie. Orgelkast van architect Emmanuel Van Speybroeck (Brugge) van circa 1775 met orgel van L. Van Peteghem (Gent) van circa 1780, verbouwd in 1912 door familie Reygaert (Geraardsbergen). Marmeren doopvont met koperen deksel uit begin 19de eeuw. Twee marmeren wijwatervaten. Verschillende rouwblazoenen, onder andere van de familie Schamp en grafplaten in het koor.