Georiënteerde kruisbasiliek gelegen aan de noordzijde van de Markt, opgetrokken in laatgotische stijl waarbij qua materiaalgebruik en stijl de toren en een deel van de zuidelijke zijbeuk aansluiten bij de Brabantse gotiek, terwijl het schip, het koor en het interieur kenmerken vertonen van de Kempische variante. De toren deed als bezit van het gemeentebestuur dienst als schepenkamer en belfort.

HISTORIEK

Na een brand in 1488 of 1489 van een ouder kerkgebouw waarvan het onderste deel van de toren en een gedeelte van de zuidelijke zijbeuk uit de eerste helft van de 15de eeuw bewaard bleef, werd de huidige kerk opgericht in de periode 1490-1531 en ingewijd in 1532. De kerk werd diverse malen hersteld en deels gerestaureerd onder meer einde 16de eeuw, in 1766 naar ontwerp van Egidius Culp (toren), circa 1850 (daken, ramen en interieur), in 1909-1913 naar ontwerp van P. Langerock, na oorlogsschade in 1954-1956 naar ontwerp van R. Van Steenbergen en in 1977-1979 naar ontwerp van J.L. Stijnen. Restauratie van de kerk in de jaren 1990-2000: toren naar ontwerp van M. Vangenechten in 1993-1995 en schip en koor naar ontwerp van L. Sledsens vanaf 1998.

BESCHRIJVING

De plattegrond ontvouwt een driebeukige kruisbasiliek met westtoren van acht geledingen onder ingesnoerde naaldspits, schip en zijbeuken van zes traveeën, transept van twee traveeën met vlakke sluiting, koor van drie traveeën met driezijdige sluiting, lagere, vlak afgesloten zijkapellen en latere pseudo-kooromgang. Gevarieerd gebruik van zandsteen (toren, zuidelijke zijbeuk en speklagen), baksteen en ijzerzandsteen (fragmentarisch voor exterieur, onder meer enkele omlijstingen; veelvuldig in interieur); leien bedaking met vieringtoren.

Vierkante, verankerde westtoren gemarkeerd door hoeksteunberen en polygonale traptorens, onder leien ingesnoerde naaldspitsjes. Vrij gesloten torenvolume horizontaal geaccentueerd door omlopende kordons. Geprofileerde korfboogdeur met bovenliggend spitsboogvormig meerlicht gevat in een omlopende omlijsting. noord- en zuidgevel met gekoppelde spitsboogvensters, westzijde met in vierde geleding gevelsteen "DOM renovat anno ...."; bovenverdieping met gekoppelde spitsbogige galmgaten. Zuidgevel met Boerenkrijgmonument van 1898 door de Leuvense beeldhouwer B. Van Uytvanck: spitsboogvormige reliëfplaat met figuratieve voorstelling en gebruikelijke iconografie in een hardstenen neogotische omlijsting met geornamenteerde zuiltjes onder hogels en zwikken met wapenschilden. Schip en zijbeuken geritmeerd door steunberen en - op zuidelijke beuk na - rijkelijk voorzien van speklagen, spitsboogvormige meerlichten met (neo)gotisch maaswerk. Zuidzijde met uitspringend portaal (1790) van één travee met tuitgevel, korfboogdeur en radvenster. Diverse fragmentarische sporen van ijzerzandsteen onder meer gedichte korfboogdeur aan noordzijde. Tegen de koorsluiting: baroksculptuur met voorstelling van de eucharistie onder gebroken waterlijst op consoles. Ten zuiden van de kerk: zogenaamde Kruislieveheer van 1810 door M. Janssens (1765-1856) afkomstig van het vroegere kerkhof.

Interieur

Deels bepleisterd en beschilderd interieur met contrasterend gebruik van baksteen en ijzerzandsteen voor zuilen, spitsbogen en kruisribgewelven op colonnetten en halfzuilen (zijbeuken).

Mobilair

Schilderijen: Zweetdoek van Veronica, drieluik met Aanbidding der drie Wijzen, drieluik met Golgotha, graflegging, Verrijzenis, Heilige Amandus en Sint-Dimpna en Vier Evangelisten uit de 16de eeuw; Jezus vertrapt de slang van 1674 en afbeeldingen in verband met de Heilige Drievuldigheid van 1670, beide door J. Van Rintel, Onthoofding van Johannes uit de 17de eeuw; kopieën van Rubens uit de 18de eeuw: Kruisafname en Tenhemelopneming van Maria; marteling van Heilige Joris door F.J. De Backer van midden 19de eeuw.

Beeldhouwwerk: gepolychromeerde Calvarie uit de 15de eeuw, gepolychromeerde of witgeschilderde houten beelden van Onze-Lieve-Vrouw, Sint-Dimpna, Heilige Rochus en Heilige Gerebernus uit de 16de eeuw; stenen 17de-eeuwse beelden van Heilige Jozef met Kind en tegen de zuilen van de middenbeuk: Christus, Onze-Lieve-Vrouw en apostelen uit de tweede helft van de 17de eeuw (een beeld naar verluidt gedateerd 1682); gepolychromeerd houten beeld van Sint-Amandus en twee reliëfs van witgeschilderd hout uit de 18de eeuw; beeld van Heilige Amandus door B. Van Uytvanck uit de 19de eeuw (kopie van Sint-Hubertusbeeld in Leuvense Sint-Jacobskerk).

Meubilair: indrukwekkend meubilair in barokstijl. Zij-altaren van marmer en gemarmerd hout, 1665 door Cornelis Van Mildert en van circa 1665 door Gijsbrecht Hechtermans. Portiekaltaar van 1672 door Antoni Vandencruys. Hoofdaltaar van gemarmerd hout van 1746-1748 door Theodoor Verhaegen. Eiken koorgestoelte van 1662-1664 door Gijsbrecht Hechtermans. Twee eiken biechtstoelen door Gijsbrecht Hechtermans van (circa) 1684. Voorts 18de-eeuwse biechtstoelen (1779-1780) door Pieter Valckx en in transept en zijbeuken lambrisering met ingewerkte biechtstoelen (1744-1793) door Jan Frans Van Geel. Neogotische communiebank van 1912 door Benoit Van Uytvanck. Eiken preekstoel van 1738-1744 door Willem Ignatius Kerricx. Orgel door Christiaan Penceler met eiken orgelkast door Pieter Convent (1717).

15de-eeuwse doopvont met 17de-eeuws deksel en 19de-eeuws hengsel. Koorafsluiting van zwart en wit marmer door Pieter Scheemaeckers, gedateerd "ANNO 1693". Glasramen van Camille Gantin Defoin uit het eerste kwart van de 20ste eeuw en J. Huet uit 1967. Offerblok uit midden 18de eeuw. Diverse grafstenen.