Beschrijving

Willy Van Der Meeren (°1923, Lebbeke - †2002, Jette) kan beschouwd worden als de laatste vertegenwoordiger van een reeks modernisten in België die architectuur een verheffende sociale functie toekenden. Maar daarnaast was hij bovenal een uitzonderlijk geïnspireerd en inventief bouwer.

In 1948 studeerde hij af aan het ‘Terkameren Instituut’ in Brussel waar hij les kreeg van twee eminente figuren uit het modernisme, Louis-Herman De Koninck (1896-1984) en Victor Bourgeois (1897-1962). Zij legden de fundamenten voor zijn meesterlijke architectuur en sociale verbondenheid, de twee pijlers waarop hij zijn hele verdere oeuvre zou bouwen: “het métier, het bouwen heb ik geleerd bij De Koninck, de filosofie van het bouwen bij Bourgeois”, aldus Van Der Meeren. Aan het begin van zijn loopbaan maakte hij kort deel uit van “Groupe NA” (1951-‘52). In 1952 werd hij beheerder van de vzw. “Formes Nouvelles”, een vereniging ter promotie van het nieuwe Belgische meubel, en van het Coöperatief der Kunstambachten “Forme”. Hij was lid van het Belgische CIAM en mengde zich actief in het architectuurdebat als medeoprichter en redacteur van de tijdschriften Architecture (1952), Bouwen en Wonen (1953) en Ruimte (1953). Met het prototype van het EGKS-huis dat hij samen met architect Léon Palm (1922-1992) in 1954 ontwikkelde voor de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), tekende Van Der Meeren voor een uniek experiment in de industrialisatie van de woningbouw. Het project werd echter nooit op grote schaal uitgevoerd. Toch realiseerde Van Der Meeren vele gegroepeerde woningen, en enkele individuele woningen, die allen op één of andere manier van het EGKS-huis afgeleid waren en waarvan het ‘Vierwindenbinnenhof’ in Tervuren (1955) het sterkste aanleunt bij het oorspronkelijke concept. Het flatgebouw “Ieder zijn Huis” (1954-‘60) te Evere, behoorde eveneens tot de zeldzame experimenten in de sociale hoogbouw. Le Corbusier indachtig, streefde hij voor de laagste inkomensgroepen een verbeterd woonklimaat na, door zowel het reële comfort als het gemeenschapsgevoel te bevorderen. Vanaf 1950 ontwierp hij voor de firma Tubax een meubelprogramma op basis van gestandaardiseerde basiselementen in staal en hout. In de vroege jaren 1960 vielen de grootschalige, sociale woonprojecten die Van Der Meeren op het lijf geschreven waren, weg. Hij ontwierp toen een reeks opmerkelijke privé-woningen, steeds vertrekkende vanuit een specifieke probleemstelling en de landschappelijke context. Het determinerend samengaan van functionaliteit, identiteit en materiaalkeuze resulteerde in een aantal ongebruikelijke vormgevingen; waaronder het wandeldek van het “huis Leerschool” in Langdorp (1961), de schelp van het “huis Roelants” in Sint-Martens-Lennik (1962) of de “shed” van het “huis De Hollander” in Brussegem (1964).

In 1964 richtte hij het atelier Alpha op dat tijdelijk werd ondergebracht in de bekende ateliertent (1965) in Sterrebeek. Het interdisciplinaire ontwerpersteam ontwikkelde een nieuwe ontwerpmethode gebaseerd op de actieve inbreng van opdrachtgever en uitvoerders. Een catalogus van complementair gemoduleerde elementen geënt op het SAR-systeem van John Habrakens (1928, professor aan de Technische Universiteit van Eindhoven), garandeerde een onderlinge compatibiliteit die door bewoners en uitvoerders tot een individueel concept konden worden geassembleerd. In tegenstelling tot het EGKS-huis werd er niet meer met globale wooneenheden gewerkt, maar met gestandaardiseerde bouwelementen. Het HBK-gebouw (1967-’70) in Antwerpen, maar ook een reeks privé-woningen uit jaren ’70 werd volgens deze methode ontworpen, bv. “woning ‘t Sijen” in Herselt (1974), “woning Peeters” in Grimbergen (1975) en “woning Lemaire” in Ways (1976). Naast zijn privé-praktijk was Van Der Meeren ook steeds actief in het onderwijs: in 1957 gaf hij les aan het ‘Hoger St.-Lucasinstituut’ van Schaarbeek, in de periode 1965-’67 aan het ‘Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedenbouw’ van Antwerpen en in de periode 1968-’70 aan het ‘Ter Kameren Instituut’. Vanaf 1968 werkte hij als professor aan de ‘Academie voor Bouwkunst’ van Tilburg en sedert 1970 ook aan de ‘Vrije Universiteit’ van Brussel waarvoor hij onder meer 350 studentenhomes te Etterbeek (1971) ontwierp. Zoals in al zijn huisvestingsprojecten, bleef hij ook in zijn stedenbouwkundige projecten trouw aan zijn gerichtheid op de massahuisvesting waarbij eerst een gemeenschappelijk kader moest worden gevormd waarbinnen het individueel wonen zijn vorm kon krijgen. Het woon- en winkelcomplex in Marke van 1967 is hiervan een voorbeeld, maar ook zijn uitdagende stedenbouwkundige voorstellen voor de Koninklijke Jacht en het Arsenaal (1988), te Brussel, waarmee hij zijn carrière in België schitterend afsloot. In deze twee studies benaderde hij het “mobiele urbanisme” van Yona Friedman (1923) die zoals Van Der Meeren, zijn hele loopbaan begaan was met de nood van het individu en de massa aan onderdak. In 1988 emigreerde hij naar het Griekse eiland Leros.

Uit: VAN DAMME M., beschermingsnota Vierwindenbinnenhof te Tervuren, 30.08.2007.

Datum: 30-04-2019
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Erfgoedobjecten

Ontwerper van

HBK-hoofdzetel

Modernistisch woonhuis Gordts met tuin

Modernistisch woonhuis van Maurice Roelants

Modernistische woning door Willy Van Der Meeren

Sociale woonwijk Warotveld

Stadswoning De Leeuw

Villa naar ontwerp van Willy Van Der Meeren

Winkel Trois Suisses

Woning de Leerschool

Woning Leclercq-Vandamme met tuin

Woning naar ontwerp van Willy Van Der Meeren

Woning Spillemaeckers naar ontwerp van W. Van Der Meeren

Woning Valckenaers met tuin

Wooncomplex met architectenwoning Willy Van Der Meeren

Woonhuis met winkel

Woonwijk Dennenoord

Woonwijk Esdoornenhof

Thema's

Ontwerper van

Vuurkruisenlaan