Geografisch thema

Kortrijksestraat (Waardamme)

ID
11591
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11591

Beschrijving

Zie ook: Oostkamp en Ruddervoorde.

Straat die dwars doorheen Waardamme snijdt, ten westen van de dorpskern. Grote noord-zuid georiënteerde verbindingsas van Brugge met Kortrijk (N50). Het deel van de straat dat op het grondgebied van Waardamme valt, situeert zich tussen de Lariksdreef (ten noorden daarvan grondgebied Oostkamp) tot de Akkerstraat (grens met Ruddervoorde). De benaming verwijst naar de verbinding die de straat maakt vanuit Brugge met de stad Kortrijk. Tot aan de fusie van Waardamme met Oostkamp in 1977 heet de straat op Waardams grondgebied Kortrijksesteenweg.

De weg vormt sinds de middeleeuwen de noord-zuidverbinding van Vlaanderen, met daarop aansluitend vele dorpskernen, waaronder Waardamme. Reeds weergegeven op de Grote Kaart van het Brugse Vrije van Pieter Pourbus (1561-1571), gekopieerd door Pieter Claeissens (1601); op het grondgebied van Waardamme enkel bebouwing ter hoogte van de parochiekerk Sint-Blasius (zie Kerkstraat nummer 1) en de Waardammebeek.
Op 30 september 1750 wordt een octrooi verleend voor de heraanleg van de weg met kasseien, min of meer op het oude tracé. Van 1750 tot 1752, onder Oostenrijks Bewind, wordt het traject Steenbrugge-Kuurne afgewerkt; de werken vorderen vanuit twee richtingen. Op de weg Brugge-Kortrijk ligt op grondgebied Waardamme vermoedelijk één barrière nabij de grens van Oostkamp, zogenaamd de Zuyt-Waere. De tolgelden helpen de aanleg van de weg te bekostigen.

De goede verkeers- en handelsmogelijkheden aan de Kortrijksestraat zorgen voor de groei van de dorpskern van Waardamme. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), situeert de weinige bebouwing van Waardamme zich voornamelijk langs, en meer bepaald ten zuiden en ten zuidwesten van de parochiekerk Sint-Blasius (zie Kerkstraat nummer 1); ten noorden van de kerk wordt slechts één hoeve weergegeven (thans nummer 354). Op een kaart van circa 1770 uit het Rijksarchief te Brugge, met weergave van bossen van de kartuizers, worden aan de toenmalige Kortrijksestraat enkele huizen, zoals het huis van de koster van Waardamme (zie nummer 409), en verschillende herbergen aangeduid, zoals de herberg "de zwarte lijster", "de blauwe croone" (zie nummers 401-403) en "de drij Koningen" (thans nummer 387). De kaart van circa 1770 geeft over de Waardammebeek, net ten noorden van de dorpskern, de "Wardamme brugghe" weer. Op het primitief kadasterplan (circa 1835) wordt de Kortrijksestraat aangeduid als "Steenweg van Kortryk na Brugge"; weergave van enkele verspreide hoeves ten noorden van de dorpskern, concentratie van bebouwing ter hoogte van de Kerkstraat en Rooiveldstraat. Aangegeven op de Atlas der Buurtwegen (circa 1843) als "Route de Courtrai à Bruges". In de tweede helft van de 19de eeuw, verdere toename van de bebouwing zie weergegeven op de kaart van het Dépôt de la Guerre (circa 1865) en op de kaart van het Militair Cartografisch Instituut (circa 1880). Circa 1863-1864 wordt aan de Kortrijksestraat de gemeenteschool van Waardamme opgericht (nummers 419-421); hiervan is vandaag enkel het woonhuis van de hoofdonderwijzer bewaard gebleven (zie nummer 427).

De Kortrijksestraat wordt ten noorden van de dorpskern van Waardamme gekenmerkt door opeenvolgende kasteeldomeinen (zie Oostkamp); op het grondgebied Waardamme ligt het kasteel "De Woesten" (zie Woestendreef nummer 8). Het eerste kasteel "De Woesten" dateert van 1871, het kasteeldomein grenst tot aan de Kortrijksestraat en omvat in oorsprong een hoeve van 1854 die aan de Kortrijksestraat gelegen is (thans "Hof Ter Wilgen", zie nummer 350).

Oudere foto's wijzen op het volkse karakter van de gekasseide Kortrijkse baan omstreeks 1900, onder meer door de aanwezigheid van de typische lage dorpswoningen. Op het einde van de 19de eeuw en in de 20ste eeuw zal er zich echter een kleine industriezone ontwikkelen ten zuiden van de dorpskern. Vlakbij de dorpskom worden er in de tweede helft van de 19de eeuw (zie nummer 384) en in de eerste helft van de 20ste eeuw (zie nummer 364) verscheidene woonhuizen en werkplaatsen opgericht. Op het einde van de 19de eeuw bevindt de stoomkorenmaalderij en de olieslagerij van de familie Rommel zich net ten zuiden van de Rooiveldstraat (zie nummer 407); in 1905 wordt de maalderij uitgebreid met een oliefabriek. De twee naastgelegen woonhuizen (nummers 405, 409) zijn ook in het bezit van de familie Rommel. Vanaf het midden van de 20ste eeuw ontstaan er enkele grootschalige industriële gebouwen, zoals de meubelfabriek van Adolf Bauwens, genaamd de "Oude Fabriek", opgericht omstreeks 1948-1949 op de hoek met De Knok (zie nummers 410-412). In 1964 wordt de voormalige stoomkorenmaalderij en olieslagerij Rommel herbestemd tot veevoederfabriek NV Van Eeghem-Remy (zie nummer 407). Daarnaast worden er verscheidene restaurants en cafés opgericht.

Thans nog steeds de hoofdbaan van Waardamme. Drukke verkeersas en doorgangsbaan met twee rijvakken, geasfalteerd en deels afgezoomd met bomen. Net ten noorden van de dorpskern doorsnijdt de Waardammebeek de Kortrijksestraat. Over deze beek ligt een brug, vermoedelijk uit de jaren 1920-1930, voorzien van volle betonnen leuningen met verdiepte geometrische motieven aan de buitenzijde en geritmeerd door kleine pilasters. De Waardammebeek is afkomstig uit de Torhoutse bossen; stroomopwaarts heet deze beek de Regen- en Velddambeek, stroomafwaarts de Rivierbeek. De Waardammebeek, die volgens De Flou voor het eerst als dusdanig wordt genoemd op de Atlas van Vandermaelen (1846-1854), mondt uit in het kanaal Gent-Oostende.

Dorpskern van Waardamme met overwegend lintbebouwing met burgerwoningen. Verspreide hoevebebouwing ten noorden - ook in mindere mate ten zuiden - van de dorpskern en industrie ten zuiden van de dorpskern.

Hoevebebouwing deels bewaard, zowel ten noorden als ten zuiden van de dorpskern. Nummer 416, de "Bloemen Hoeve" met behouden stal/schuur, die reeds is weergegeven op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), doch met recent vernieuwd woonhuis. Circa 1861-1865 wordt de schuur door smid Pieter Delafontaine (zie nummers 401-403) uitgebreid, waarbij een gedeelte wordt omgevormd tot smidse. Vermoedelijk verdwijnt de smidse circa 1912. Schuin ten opzicht van de straat georiënteerde schuur; verankerde baksteenbouw onder overkragend pannen zadeldak, opgebouwd in verschillende bouwfases zie verschillende baksteenkleuren en bouwnaden. Nummer 354, hoevesite die zeker opklimt tot circa 1800 (zie de hier weergegeven afbeelding op een kaart van circa 1813 uit het Rijksarchief te Brugge), die eertijds bestaat uit losse bestanddelen. Enkel de schuur, volgens het kadaster gebouwd in 1887 in opdracht van Irénée Peers de Nieulant, is op heden nog vrij gaaf bewaard. Verankerde bakstenen schuur onder pannen zadeldak met lichte overkraging, voorzien van luchtsleuven en thans gedichte dwarse doorrit. Nummer 417, dieper gelegen langgevelwoning met recente benaming "RUYSCHENDAELE", gelegen op het einde van een zuidoostelijke zijarm van de Kortrijksestraat en volgens het kadaster gebouwd in 1894 na afbraak van drie bestaande woonhuizen en vergroot in 1905. Thans verbouwd zie vernieuwd zadeldak en houtwerk, erfoprit met twee knotwilgen.

Dorpskern voorheen gekenmerkt door lage dorpswoningen, thans uitzonderlijk bewaard. Nummer 418, lage dorpswoning, volgens het kadaster gebouwd in 1840 op grond van de Dis van Waardamme, in 1871 volgens het kadaster deels verbouwd en in 1936 uitgebreid met een stal/schuurvolume. Dorpswoning onder vernieuwd pannen zadeldak en met grote aangepaste openingen; ten zuiden van het woonhuis klein stal/schuurvolume onder licht overkragend pannen zadeldak; straatgevel met vernieuwd parement en schuifpoort. Nummer 429, lage dorpswoning volgens het kadaster gebouwd in 1872-1873 als huis, gebouw, plaets en tuin in opdracht van molenaar Bernardus Rommel (zie nummers 405, 407, 409). Eénlaags woonhuis van vijf traveeën onder een vernieuwd pannen zadeldak; voorgevel op een met cement bezette plint, bepleisterd onder gootlijst en voorzien van vernieuwd houtwerk.

Daarnaast dorpskern met bewaarde burgerhuizen teruggaand tot eind 19de eeuw en begin 20ste eeuw. Nummer 395, woonhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder een geknikt zadeldak met pannen; verankerde en wit beschilderde voorgevel op zwart beschilderde plint onder gootlijst met modillons en voorzien van vernieuwd houtwerk.

Thans gemeenteschool en bibliotheek tussen de Kortrijksestraat en de Olieslagerijstraat. Nummer 421, gemeenteschool van Waardamme, herbouwd in 1950 op de plaats van een schoolgebouw van 1863-1864 (zie nummer 427); de twee nieuwe kleuterklassen worden op 2 september 1956 plechtig ingewijd door Monseigneur De Smedt. Nummer 419, bibliotheekfiliaal gelegen naast de gemeenteschool.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Waardamme, 1849/23, 1856/2, 1861/15, 1864/1, 1872/6, 1873/1, 1885/59, 1888/12, 1894/1, 1898/1, 1899/1, 1905/1, 1906/1, 1913/16, 1936/11, 1941/14, 1950/1.
  • Rijksarchief Brugge, Collectie Kaarten en Plannen, nummer 168: Kaart van bossen van de kartuizers van Brugge, gelegen te Waardamme, circa 1770.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Mestdagh, nummer 1867: Figuratieve kaart van twee landerijen waarvan één zogenaamd Ooievaarsnest, eigendom van Fr. Wynckelman, getekend door Gerbaulet en Maurel G.J., 19de-eeuwse uittreksel van een kaart van 1813.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen van Watering van Blankenberge, nummer 1351: Kaart van eigendommen gelegen te Waardamme en Oostkamp, in het bezit van Mortier Triquet, 1866.
  • BOULJON B., Oostkamp, Hertsberge, Ruddervoorde en Waardamme in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1981, nummer 7-8.
    De gewestweg N50 Brugge-Kortrijk, in Brochure OMD Oostkamp, 12 september 1999.
  • STROBBE L., DENOLF J., Waardamme: een modelgemeente op het platteland, Waardamme, 1971.

Bron: VANWALLEGHEM A. met medewerking van CREYF S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostkamp, Deel I: Deelgemeente Oostkamp, Deel II: Deelgemeenten Hertsberge, Ruddervoorde en Waardamme, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL30, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Eenheid van drie dorpswoningen

  • Omvat
    Handelspand

  • Omvat
    Handelspand met achterliggend grootschalig magazijn

  • Omvat
    Herberg Oud Gemeentehuis

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Interbellumvilla met werkplaats

  • Omvat
    Onderwijzerswoning

  • Omvat
    Stoomkorenmaalderij en olieslagerij Rommel

  • Omvat
    Twee dorpswoningen

  • Omvat
    Villa

  • Is deel van
    Waardamme

  • Is gerelateerd aan
    Kortrijksestraat (Oostkamp)

  • Is gerelateerd aan
    Kortrijksestraat (Ruddervoorde)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kortrijksestraat (Waardamme) [online], https://id.erfgoed.net/themas/11591 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.