Sinds 1977 samengevoegd met Knesselare, 2069 ha groot en 2563 inwoners (1981). Gemeente in het noordwesten van het arrondissement Gent, halfweg tussen Gent en Brugge, ten noorden grenzend aan Maldegem en Adegem, ten oosten aan Oostwinkel en Zomergem, ten zuiden aan Bellem en Aalter en ten westen aan Knesselare.

Gelegen in de Vlaamse Zandstreek, deels op de in noordelijke richting afhellende rug van de cuesta van Oedelem-Zomergem in het noorden terwijl het Zuidelijk deel tot de zogenaamde depressie van het Kanaal Geent-Brugge behoort. Tussen beide loopt de cuesta stijlrand (10-15 m) waarop de oude Gentweg en het dorpscentrum gelegen zijn. Het reliëf is zacht golvend, met toppen tot 29 m met matig natte tot natte zand- en kleibodems, en vlak reliëf in de depressie. Het noordelijk deel van de gemeente bestaat nog grotendeels uit bossen en velden, voorheen met verschillende vijvers, aansluitend bij het Maldegemveld; het middendeel omvat meestal landbouwgronden met nog enkele bossen en velden terwijl het zuidelijk deel landbouw- en meersgebieden omvat langs de vroegere Durmevallei, thans Brugse Vaart.

De gemeente wordt verder horizontaal doorsneden door de oude Gentweg (thans Rozestraat-Urselseweg) van Gent naar Brugge over Zomergem, Ursel en Knesselare en de steenweg Aalter-Eeklo (Middelweg-Eekloseweg) in noordoostelijke-zuidwestelijke richting. Talrijke waterlopen doorkruisen de gemeente die grotendeels afwateren naar de Brugse Vaart. De Driesbeek vormt deels de Westelijke grens met Knesselare.

Oudste vermelding als "Ursele" van 1147 hoewel de streek reeds veel vroeger bewoond was. De menselijke aanwezigheid in de streek vanaf de prehistoric wordt immers bewezen door de melding van Romeinse vondsten in de 19de eeuw (zie De Potter) en de recentere ontdekkingen van circulaire structuren door luchtfotografie. De opgravingen in de wijk Roze bevestigden de aanwezigheid van grafheuvels uit het late Neolithicum-vroege Bronstijd. In de late IJzertijd werden ze gebruikt als heilige plaats en tot in vroeg-Romeinse periode bleef de site als grafveld gebruikt.

De vondst van talrijke bewerkte vuurstenen uit het Mesolithicum en de aanwezigheid van een Gallo-Romeins grafveld met crematiegraven in de wijk "het Konijntje" wijst op een zekere continuïteit in de occupatie van de streek.

Etymologisch is de gemeentenaam te verklaren uit het Germaanse uras (oeros) en lauha (bosje op hoge zandgrond). Gedurende de hele middeleeuwen bestond de gemeente grotendeels uit heidegronden. Een eerste weinig succesvolle poging om deze heidevelden (wastine) te ontginnen werd ondernomen door de abdij van Drongen die hier in 1242 een deel van het zogenaamde "Maldegemveld" verwierf. Pas midden 18de eeuw, onder abt De Stoop, vatte een systematische ontginning aan en werd het "Drongengoed" het centrum van planmatig aangelegde bosbouw.

Bestuurlijk-fiscaal ressorteerde Ursel tijdens het ancien régime onder twee kasselrijen: Ursel 't Vrije (dorpsheerlijkheid) afhankelijk van het Vrije van Brugge en Ursel 't Gentse (heerlijkheid Wessegem) afhankelijk van de Oudburg van Gent. In 1579 werd de heerlijkheid van Ursel met Wessegem en Knesselare in leen gegeven aan K.Ph. de Croy, markies van Havrest. In 1626 werd Fr. Antoon van Ursel, heer van Oostkamp, sevens heer van Ursel. Sinds Konrad van Ursel, in 1642 tot graaf benoemd, spreekt men van het graafschap Ursel, sinds 1716 van het hertogdom Ursel nadat graaf Konrad Albert van Ursel tot hertog benoemd werd. Daarbuiten waren verschillende enclaves van onder meer de heerlijkheid Wulfsberge, lenen van de heerlijkheid Wessegem en van het Land van de Woestijne en één leen van de Oudburg van Gent, namelijk het "Goed te Velkegem". Enkel het zogenaamde "Koningsgoed", het oude hof of foncier van Wessegem, en het "Blauwgoed" of "Goed ter Pieten" herinneren nog aan dit feodaal verleden. De verschillende toponiemen eindigend op -gem als Wessegem, Velkepem, Pilkem en Heukelgem wijzen wel op een zeer hoge ouderdom, mogelijk van Frankische oorsprong. De parochie zelf werd in 1242 afgebakend door Walter van Marvis, bisschop van Doornik terwijl het altaar reeds in 1171 geschonken was aan het kapittel van Doornik. Tot 1559 ressorteerde de parochie onder het bisdom Doornik, nadien onder het bisdom Gent.

Begin 20ste eeuw werd Ursel een knooppunt van buurtspoorwegen met de lijnen Gent-Zomergem-Ursel (1886-1898), Brugge-Knesselare-Ursel (1904-1908) en Aalter-Eeklo (1903) wet meteen de ontsluiting van het dorp betekende. De laatste decennia werden verschillende straten verbreed, onder meer de oude Gentvveg in 1951-52 en de baan Aalter-Eeklo in 1966 waardoor heel wet oude dorpshuizen verdwenen en het dorpscentrum onherroepelijk verminkt werd. Nieuwe villaverkavelingen maken het dorp aantrekkelijk voor pendelaars, voornamelijk naar het Gentse. De Drongengoedbossen in het noorden van de gemeente vormen een aantrekkelijk wandelgebied. Een deel ervan is sinds 1952 ingenomen door een militair vliegveld.