Oorlogsgedenkteken, centraal op de Grote Markt van Diksmuide.

Historische achtergrond

Na de aftocht uit Antwerpen zag Koning Albert zich gedwongen zijn troepen achter de IJzer samen te brengen. Op 18 oktober barstte de Slag aan de IJzer los: de Duitsers richtten hun aanvallen op de haastig geïnstalleerde Belgische posities en de Belgen werden gedwongen zich steeds verder terug te trekken, totdat ze uiteindelijk hun stellingen konden handhaven achter de spoorwegbedding van de voormalige lijn Nieuwpoort-Diksmuide. Op 20 oktober was op de oostelijke IJzeroever enkel Diksmuide nog niet in Duitse handen gevallen. Op 31 oktober was de Slag aan de IJzer voorbij, maar het bruggenhoofd Diksmuide zou nog tot 10 november 1914 in Geallieerde handen blijven.

Het bruggenhoofd Diksmuide werd verdedigd door diverse eenheden, onder leiding van vice-admiraal Ronarc'h (tussen 3 en 6 november werd het bevel overgenomen door de Franse generaal Grossetti). De troepen die elkaar aflosten voor de verdediging van het bruggenhoofd waren: de brigade Fusiliers Marins (twee regimenten, dit wil zeggen 6500 man, voornamelijk van Bretoense afkomst) en de zogenaamde Brigade B van de 3de Belgische legerdivisie bestaande uit het 11de en 12de linieregiment onder leiding van Kolonel Meiser, vanaf 24 oktober onder leiding van Kolonel Jacques. Ook verschillende bataljons van de 5de Legerdivisie onder leiding van Generaal Scheere (het 2de Jagers te Voet en het 1ste Linieregiment) en diverse Belgische artillerie-eenheden onder leiding van Kolonel De Vleeschouwer verdedigden een tijdlang het bruggenhoofd mee, versterkt met enkele eenheden van de 6de Legerdivisie. Ten slotte kregen deze eenheden versterkingen van bataljons Tirailleurs Sénégalais (het 1ste bataljon uit Algerije en het 3de bataljon uit Marokko).

Alphonse Jacques, Baron de Dixmude (Stavelot 1858-Brussel 1928), was een omstreden figuur, die nog steeds controverse oproept, vooral omwille van zijn houding tegenover de Afrikaanse bevolking in zijn campagne tegen de slavenhandelaars (M'Pala 1892) en zijn uitgesproken francofone houding tegenover de Vlaamse soldaat.

Tijdens de Slag om Diksmuide verving Kolonel Jacques, in feite de bevelhebber van het 12de linieregiment, vanaf 24 oktober Kolonel Meiser als bevelhebber van de Brigade B (Bertrand). Hij installeerde tijdelijk zijn hoofdkwartier in het stadhuis, maar omwille van de Duitse bombardementen (waarbij Jacques zelf enkele malen gewond raakte) verhuisde zijn hoofdkwartier naar de IJzerlaan.

Het standbeeld van Jacques werd onthuld op 7 september 1930 in aanwezigheid van prins Leopold en minister Charles de Broqueville.

Beschrijving

Driedelige hardstenen sokkel, waarvan het bovenste deel naar boven toe versmalt. Op elke hoek van de sokkel staat een beeld:

Rechts vooraan een officier-vaandeldrager in uniform met onder meer vaandel; links vooraan een soldaat in uniform (helm, kapotjas, velduitrusting, rugzak) met het geweer in rust; links achteraan een Afrikaanse slaaf met ontbloot bovenlijf, blootsvoets, met gebalde vuist, de gebroken handboeien nog rond de pols geklemd, in de andere arm draagt hij een tak met vruchten; rechts achteraan ten slotte een koloniale militair gekleed in tropenkostuum met het geweer in rust.

Op de wanden van de sokkel staan er vier gedenkplaten tussen deze figuren.

Op de voorkant: wapenschild met gekruiste degens, golven, de letter “Y” en “Je tiendrai”, met erboven 'Jacques de Dixmude 1858-1928'; op de linker- en rechterkant: '1914-1918', 'Over de Vaart – Dixmuide - Merckem - Staden'. Op de achterkant: 'M'Pala - 1892'. De letters staan in vlakreliëf.

Het bronzen beeld van luitenant-generaal Alphonse Jacques bekroont dit geheel. Hij draagt een legerjas, een helm en een sabel en houdt een verrekijker in de hand. Hij tuurt in de verte naar de hoek van de Diksmuidse markt.

H. 712 cm x Br. 900 cm x D. 700 cm

Uitvoering: Alfred Courtens (beeldhouwer) (gesigneerd); Antoine Courtens (bouwkundige) (gesigneerd)