Historiek

In oostelijke uithoek van Elsegem, ten zuidwesten van de pastorie gelegen georiënteerde kerk, aan de grens met Petegem. In de 12de eeuw stond in de achterin gelegen tuin van de pastorie een kapel die als eerste kerk fungeerde. In oorsprong romaans wellicht tweebeukig kerkje uit de 12de-13de eeuw met twee daken, opgetrokken uit Doornikse breuksteen met vierkante kruisingstoren uit midden 13de eeuw en verhoogd in de 14de eeuw. Andere bronnen vermelden een in oorsprong éénbeukig romaans kerkje. In de 15de-16de eeuw werd de kerk uitgebreid met een rechthoekig koor uit Doornikse breuksteen en een beuk. In de 17de eeuw zorgde het augustijnenklooster Onze-Lieve-Vrouw ter Walle voor de parochiale bediening. In 1775 met financiële steun van toenmalige burgemeester A. Xavier de Ghellinck en pastoor F.J. Van Den Spieghel grondig verbouwd tot neoclassicistische kerk (confer herdenkingssteen boven ingangsportaal). Ook het meubilair werd vernieuwd. De romaanse kruisingstoren en het gotische koor werden behouden. Kerk ingewijd in 1784. In 1912 restauratie van het koor door architect V. Vaerwyck (Gent), in opdracht van A. de Ghellinck. Kerk beschadigd in beide Wereldoorlogen. Herstellingen in 1920-1924 door architect F. Todt, en in 1941-1942 onder leiding van architect V. Vaerwyck, de toren werd verlaagd en inwendig van versterking van gewapend beton voorzien, nieuw torenkruis, koor hersteld en vensters aangepast tot spitsbogige drielichten. Eind 1950-begin 1960, herstel van voor- en zijgevels, nieuwe loodbedekking van de torenspits, herstellen van de bedaking en schilderen van interieur. Algemene herstellingen begin 1970 door architect A. De Schuymer, een grafkelder met negen nissen van baksteen werd toen blootgelegd bij het openbreken van een deel van de koorvloer.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige kerk met pseudobasilicale opbouw, schip van vijf traveeën onder één geknikt en afgewolfd zadeldak, rechthoekig koor en sacristie, en vierkante kruisingstoren.

Metselwerk van Doornikse breuksteen voor toren, koor en een aansluitend stukje romaanse dwarsbeuk. Voorts baksteenbouw onder leien bedaking.

Westelijk portaal met rondbogige eiken vleugeldeur vernieuwd in 1935 onder leiding van architect R. Delarue (Anzegem) waarboven een rondboogvenster.

Noord- en zuidgevel van vijf traveeën geritmeerd door rondboogvensters met hoekstenen en ramen met ijzeren harnas. Vernieuwde steunberen ten noorden.

Vierkante romaanse kruisingstoren, onderste gedeelte van de toren vertoont een rondboog, gedichte segmentbogige galmgaten en de toenmalige kroonlijst in blauwe hardsteen waarboven jongere verdieping met telkens twee spitsbogige galmgaten.

Ten oosten, hoog rechthoekig koor met spitsbogige vensters, in 1912 gerestaureerd en voorzien van drielichten door architect V. Vaerwyck (Gent). Laag bakstenen aanbouwsel van jaren 1970 tegen noordzijde van het koor, met vernieuwde bakstenen trapkoker tegen toren. Ten oosten, tegen koorhoofd aangebouwde bakstenen sacristie van twee bouwlagen uit de late 18de eeuw. Ten zuiden een indrukwekkende laat 19de-eeuwse open portiekkapel met houten gekruisigde Christusfiguur boven later aangebracht vagevuur met vijf bustes in hoogreliëf van gepolychromeerde terracotta achter een ijzeren hek. Ten zuiden tegen koor en schip aanleunende neogotische grafkapel van de familie de Ghellinck d' Elseghem uit eind 19de eeuw, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, gebouwd boven een deel van de grafkelder en afgebakend met sierlijk ijzeren hek op laag hardstenen muurtje. Zandstenen kapel onder leien zadeldak. Sierankers. Ingang, puntgevel met hoge geprofileerde spitsboogdeur waarboven wapenschild in geveltop en bekronend zandstenen kruis. Hoger oplopend spitsboogvenster in zijgevel en twee dito beeldnisjes op de hoeken.

Interieur

Interieur volledig bepaald door de verbouwingen van 1775. Herschilderd in 1997. Ten Westen, onder betonnen deksteen in hoofdingang van de kerk, grafkelder der pastoors. Doksaal met aansluitende neoclassicistische lambrisering. Middenbeuk, even breed als de toren, van de lagere zijbeuken gescheiden door rondbogen op bepleisterde pijlers, onder dwarstongewelven. Zijbeuken met bakstenen zeilgewelven, segmentboogvensters en dwarstongewelven. In de noordbeuk werd in 1899 de zandstenen Lourdesgrot opgericht, omgeven met rechthoekig sierlijk ijzeren hekwerk. Volgens P. Devos zouden sporen op de zolder van de noordzijde kunnen wijzen op een latere dwarsbeuk met zadeldak dat later werd vervangen door een lessenaarsdak. Ten oosten, toren waarvan basis opengewerkt in de 15de-16de eeuw met spitsbogige zijbogen en hoge rondbogen, bepleisterde baksteen. Ten oosten, rechthoekig koor waaronder begraafplaats der burggraven de Ghellinck. Volgens P. Devos is het dakgebint boven het koor met kromhouten, wat mogelijk kan wijzen op een vroeger houten spitstongewelf. Rijkelijk uitgewerkt koor met gordelbogen bekleed met rococomotieven rustend op kraagstukken met rococovolutes.

Mobilair

Schilderijen: Heilige Maurus, Vlaamse School, 18de eeuw; Kruisafneming, kopie naar Pieter Paul Rubens, Vlaamse School, 18de eeuw, (in noordzijaltaar); kruisweg (1 van 14 staties), Jezus wordt ter dood veroordeeld, 19de eeuw.

Beeldhouwwerk: Onze-Lieve-Vrouw met Kind, gepolychromeerd terracotta, 17de en 19de eeuw. Hoofdaltaar, naar ontwerp van C. Moretti, marmer, gift van Adriaan de Ghellinck, 1786. Noordelijk zijaltaar, gemarmerd hout, derde kwart 18de eeuw met Kruisafneming. Zuidelijk zijaltaar, ter ere van Heilige Maurus, gemarmerd hout, derde kwart 18de eeuw. Koorgestoelte, eik, wapen van schenker Ch. de Ghellinck-de Potter, 1861. Preekstoel, geschilderd hout, 19de eeuw. Biechtstoel, eik, derde kwart 18de eeuw. Orgel, oudste gedeelte door Bl. Bremser (?), circa 1650, getransformeerd door J. Anneessens-Tanghe, 1938, houten klankkast. Glasramen in het koor door M. Casier, 1912. Grafstenen van het familiegraf de Ghellinck, 19de eeuw.

Omliggend rechthoekig kerkhof met bakstenen kerkhofmuur van 1886 met ingewerkte ommegangkapellen.