erfgoedobject

Jezuïetencollege

bouwkundig element
ID
29867
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29867

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalig jezuïetencollege. Gebouwencomplex ingesloten in het noorden door de Hoornstraat, in het zuiden door de Kandelaarstraat, in het westen door het Sint-Maartensplein en in het oosten door de Verversdijk. Gebouwencomplex is fasegewijs tot stand gekomen.

1575: de jezuïetenorde vestigt zich in het huis "De Lecke" aan de Wapenmakersstraat nummer 14.

1595: de jezuïeten verlaten het Sint-Jansplein en vestigen zich aan het Sint-Maartensplein in de twee huizen van "Moscroen", ingericht als school en residentie; derde huis omgebouwd tot voorlopige kapel.

1607-1610: bouwen van een nieuwe vleugel aan de Boomgaardstraat door meester-metselaar J. Huyssens. Werkzaamheden uitgevoerd aan de patersresidentie.

1619-1642: bouwen van de prestigieuze jezuïetenkerk naar ontwerp van P. Huyssens, zie Sint-Maartensplein.

1693: plannen goedgekeurd voor de modernisering van de patersresidentie doch niet uitgevoerd.

1699-1701: bouwen van een nieuw klooster aan de Verversdijk door meester-metselaar Z. Acket en naar ontwerp van G. Lambrichts.

Midden 18de eeuw: grondig verbouwen van de vleugel aan de Verversdijk. 1773: afschaffen van de jezuïetenorde. 1775: vleugel aan de Verversdijk gebruikt als kavaleriekazerne. 1780: onderbrengen van het Theresiaans college in vleugel aan de Boomgaardstraat.

1792: aula gebruikt als vergaderplaats door de revolutionaire Jacobijnenclub. 1832: herstellen en aanpassen van de vleugel aan de Boomgaardstraat met het oog op de herbestemming als Atheneum.

1836: bouwen van twee paardenstallen. 1851: afbreken van paardenstallen en verhuizen van het Atheneum naar vleugel aan de Verversdijk. In het kader hiervan worden de gebouwen aangepast en uitgebreid naar ontwerp van architect J.B. Rudd (Brugge). Bepleisteren van gevel aan Verversdijk en interne reorganisatie, op de gelijkvloerse verdieping worden vier gietijzeren kolommen geïntroduceerd omwille van de noodzakelijke inrichting van grotere ruimten. Bouwen van poort aan de Reie met daarachter een kleine, gedeeltelijk overdekte koer die toegang verleent tot de woning van de prefect. Aan de Kandelaarsstraat worden klassen, een portierswoning en een toegangspoort opgetrokken. Het gebouw aan de Boomgaardstraat wordt ten dele aangepast: onder meer introduceren van houten trap en vernieuwen van toegangspoort.

1852: onderbrengen van Rijksmiddenschool in het gebouw aan de Boomgaardstraat. 1865: bouwen aan de Boomgaardstraat, haaks op het 17de-eeuwse gebouw, van een nieuwe vleugel naar ontwerp van architect J.B. Rudd (Brugge). Realiseren van overdekte galerij tegen de afsluitingsmuur met de toegangspoort tot de school. Het hoekpand Boomgaardstraat wordt ingericht als portierswoning.

1890: afschaffen van pensionaat deel uitmakend van het Atheneum. 1898-1931: onderbrengen van het museum voor hedendaagse schilderkunst op de eerste verdieping van het gebouw aan de Verversdijk.

1932 (?): splitsen van het voormalige museum in klaslokalen. 1933-1935: bouwen van acht nieuwe klassen in de tuin van het kadaster. 1950-1970: optrekken van diverse kleine bijgebouwtjes. 1960: verhuizing van het Atheneum naar een nieuwbouw aan de Sint-Clarastraat. De gebouwen komen ter beschikking van de Rijksmiddenschool.

1968: reinigen en herbepleisteren van de gevel aan de Verversdijk. 1990: de Rijksmiddenschool verlaat de gebouwen en sindsdien staan ze leeg.

1. Vleugel Verversdijk. Imposant pand van negen traveeën, souterrain en twee bouwlagen onder leien schilddak, links bakstenen puntgevel. Circa 1700 opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl. In de context van de herbestemming als Atheneum in 1851, aanpassing van de gevel en aanbrengen van decoratieve bepleistering en sierankers. Horizontale gevelgeleding door imitatievoegen, door muurbanden en lijsten ter hoogte van de onder-, tussen- en bovendorpels en door de omlopende kroonlijst. Gebruik van arduin voor plint en de geprofileerde omlijsting van rechthoekige muuropeningen en de lekdrempels op gegroefde consoles. Twee rijen dakkapellen.

Rechts lager poortgebouw van 1851 met overvloedig gebruik van arduin voor plint, poortomlijsting, rechthoekige vensters in geprofileerde omlijsting onder rechte kroonlijst en hoofdgestel. Poortomlijsting met 18de-eeuwse steenhouwersmerken te identificeren met familie Baudry (?) (Ecaussinnes). Korfboogpoort met houten reliëf in het boogveld en opschrift SPQB het stadswapen tussen een Brugse beer en een Vlaamse leeuw.

Achtergevel van dertien traveeën; vensters voorzien van negblokken van Balegemsteen. Belijnende speklagen ter hoogte van de onder-, tussen- en bovendorpels van de aangepaste kruiskozijnen.

Interieur. Volledig onderkelderd; ton- en graatgewelven overeenstemmend met bovenliggende ruimten. Op benedenverdieping lange gang over volledige gevellengte; graatgewelven op gordelbogen met rococokraagstenen. Ruimten grenzend aan gang; onder dubbele graatgewelven; drie in de loop van de tweede helft van de 19de eeuw ingevoegde gietijzeren kolommen met bladkapitelen, één gewelf versierd met IHS monogram plus een hart met drie pijlen. Trappenhuis met geblokte deuromlijsting van arduin en dito steektrap met bordes uit de bouwperiode. Op de bovenverdieping soortgelijke structuur, graatgewelven hebben hier brede gordelbogen met cassetten en onversierde consoles. Zolder: schaar- en nokgebinten; vloer deels met tegels en aanwijzigingen van vroegere "chambretten".

2. Aanbouw achter poortgebouw. Bepleisterde en witbeschilderde lijstgevel van vier traveeën onder schilddak. Deels 19de eeuw, deels 20ste eeuw.

3. Aanbouw vleugel Kandelaarstraat op L-vormige plattegrond van 1851-1852 naar ontwerp van architect J.B. Rudd (Brugge). Eenvoudige verankerde bakstenen lijstgevel van zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak. Horizontaal belijnd door kordon vormende lekdrempels. Rechthoekige muuropeningen.

4. Hoofdvleugel aan de Boomgaardstraat. Verankerde bakstenen lijstgevel van dertien traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak met schildstuk links (Vlaamse pannen), opklimmend tot 1607-1610. Verankerde bakstenen lijstgevel met gebruik van zandsteen voor afwerking van de muuropeningen en plint. Rechthoekige vensters met negblokken, afgeschuinde dagkanten; op begane grond onder ontlastingsboog met opengewerkte voeg; op tweede bouwlaag hoge kruisvensters, op sommige plaatsen verlaagd en aan oostgevel bovenaan dichtgemetseld. Drie tudorboogdeuren aanzettend op zandstenen basissen. Zes dakkapellen met wapenschild, sommige uit de 19de eeuw. Soortgelijke westgevel.

Interieur. Indeling is gedeeltelijk 19de- en 20ste eeuws. Moer- en kinderbalken. Op tweede bouwlaag, gesplitste zogenaamd grote zaal of "aula". Monumentale schaar- en nokgebinten met telmerken.

5. Aanbouw Boomgaardstraat. Lijstgevel naar ontwerp van architect J.B. Rudd (Brugge) van 1865, zie jaartal. Verankerde rode baksteenbouw van drie + drie traveeën en twee bouwlagen onder leien schilddak. Gebruik van zandsteen voor hoekblokken en negblokken van de muuropeningen in de gevel aan Boomgaardstraatzijde. Rechthoekige muuropeningen; onder ontlastingsboog met opengewerkte voeg.

6. Woning en poort Kandelaarstraat. Witbeschilderde lijstgevel van 1851 naar ontwerp van J.B. Rudd in plaats van 17de-eeuwse apotheek, het dagverblijf voor de knechten en de stalling. In 1928 opgetrokken met één bouwlaag.

Aanpalende poort in de elleboog van de Kandelaarstraat op het plan van 1690 als wagenpoort aangeduid. Laatclassicistische portiektravee van arduin met rondboogpoort tussen imitatievoegen en geblokte pilasters onder hoofdgestel.

7. Toegangspoort Boomgaardstraat nummer 3. Gedeeltelijk afkomstig van het huis "Onze-Lieve-Vrouw van Monserrat" aan de Mallebergplaats en teruggaand tot begin 17de eeuw. Fraaie renaissancistische portiektravee, in 1876 in de gevel geïncorporeerd met een neorenaissance-aediculabekroning door architect L. Delacenserie (Brugge), met centraal wapen van België, cantonnerende putti met boek en aardbol en bekronende Minerva, godin van de wijsheid.

8. Woning Boomgaardstraat nummer 1. Dubbelhuis van zes traveeën en twee en een halve bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen) met uitzicht uit de eerste helft van de 19de eeuw. Rechthoekige muuropeningen, verkleinend naar boven toe.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier 0081/W.
  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, cel Monumenten en Landschappen, Verslag bouwhistorisch onderzoek door D. Van Eenhooge, 10 augustus 1998.
  • BEERNAERT B., Open Monumentendag. Zorg en zin voor kleur, Brugge, 1996, p. 93 - 95.
  • BEERNAERT B., Open Monumentendag. Via Europa, reisverhalen in steen, 1999, p. 22 - 31.
  • CORNILLY J., The former Jesuit college in Bruges, onuitgegeven verhandeling, Leuven 1998.
  • RYCKAERT M., Historische stedenatlas van België. Brugge, Tielt, 1991, p. 192-193.
  • VAN BELLE J.L., Signes Lapidaires. Nouveau dictionnaire. Belgique et Nord de la France, Louvain-la-Neuve, 1994, nr. 47, p. 18, 51, 158, 622; nr. 1050, p. 70, 158, 817.

Bron: GILTÉ S. & VANWALLEGHEM A. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Oudste kern, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nA Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Jezuïetencollege [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29867 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.